اقتصاد بازار: امضا و تمدید قراردادهای طولانی‌مدت با بازیکنان در لیگ‌های مطرح جهان، به عنوان یکی از وجوه اصلی تمایز بین باشگاه‌های مطرح اروپایی با فوتبال لیگ‌های نه‌چندان حرفه‌ای جهان قلمداد می‌شود. جایی که یک بازیکن بدون هیاهوی رسانه‌ای کشورهای آماتور، قرارداد خود را با باشگاهش به مدت چندین فصل تمدید می‌کند و از این قرارداد، هم خود او و هم باشگاه متبوع، سودهای کلانی به دست خواهد آورد.
این اتفاق در فوتبال ایران کاملاً برعکس است و اگرچه طی یکی دو فصل گذشته و با اصرار سازمان لیگ برای ورود بازیکنان جوان به تیم‌ها، تا حدودی جدی‌تر به آن نگاه شده اما هنوز هم بمب ترکاندن‌های مصنوعی مدیران باشگاه‌ها برای قراردادهای یک فصل و نیم‌فصل با شروط بسیار، در فوتبال کشور به چشم می‌خورد. قراردادهای یک فصله فوتبال ایران در حالی منعقد می‌شود که به گفته بسیاری، توجه به امضای قراردادهای مناسب و طولانی‌مدت با بازیکنان باکیفیت، علاوه بر حفظ شرایط ثبات یک تیم فوتبال، زمینه پیشرفت بیش از پیش این بازیکن را فراهم می‌کند. البته این موضوع مشروط به کیفیت فنی بازیکن و عدم اجبار در تنظیم این قرارداد خواهد بود.
قراردادهایی کیفی به جای قراردادهای یک طرفه
اینکه یک بازیکن با چه شرایطی به باشگاه‌ها می‌پیوندند و اینکه باشگاه در عقد قرارداد با بازیکنان مختلف و مدت زمان آن، شرایط سنی، جسمی و فنی بازیکن را مد نظر قرار دهد، موضوعی است که همگان بر آن تأکید دارند.
محمدرضا ساکت، مدیرعامل سابق باشگاه سپاهان و مدیر تیم‌های ملی کشور با اشاره به اهمیت توجه به موضوع قراردادهای بازیکنان و افزایش دانش لازم در این زمینه به اقتصاد بازار می‌گوید: «بدون شک امروز تقویت دانش مدیریت بازرگانی و مالی مدیران باشگاه‌ها و افزایش دانش تجاری مدیران باشگاه‌ها برای قدرت چانه‌زنی و بستن قراردادهای کیفی با بازیکنان و مربیان یکی از مسائل همی است که باید به آن توجه لازم را صورت داد.» بارها شده که بازیکنان مختلف پس از یکی دو فصل حضور در یک تیم، درست هنگامی که به یک چهره تبدیل شده‌اند، به دلیل پایان قرارداد کوتاه‌مدت خود با این باشگاه، راهی تیم‌های دیگری شده و با قراردادهایی چندین برابر آنچه در باشگاه سابق خود دریافت می‌کردند، به یک باره اقتصاد تیم‌های لیگ را به هم می‌زدند. این موضوع درباره بازیکنان مسن لیگ هم وجود دارد و در موارد متعددی مشاهده شده که این بازیکنان، در پایان دوران فوتبالی خود، قراردادی به مدت چند فصل منعقد کرده و از این طریق، بالاجبار چندین فصل بدون ثمردهی کافی برای یک باشگاه، تنها مبلغ قرارداد خود را دریافت می‌کنند.
تنظیم قراردادهای طولانی‌مدت با بازیکنان جوان
محمد زاغی‌نژاد، سرمربی سابق سپاهان با اشاره به ضرورت توجه به موضوع قراردادهای طولانی مدت در فوتبال نظر متفاوتی دارد و در این باره به اقتصاد بازار می‌گوید: به نظر من قراردادهای طولانی‌مدت در بازیکنان جوان موثر است اما در زمینه بازیکنانی که سنی از آنها گذشته، پاسخگو نخواهد بود. به هر حال، آینده متعلق به بازیکنان جوان است و آنها هستند که روز به روز قابلیت‌هایشان افزایش پیدا می‌کند و امضای قراردادهای طولانی‌مدت با آنها، به نوعی سرمایه‌گذاری قلمداد می‌شود. از سوی دیگر، وقتی با بازیکنی که سنی از او گذشته، قراردادی طولانی‌مدت بسته می‌شود، به طور طبیعی در سال دوم و یا سوم کارایی مد نظر در سال‌های نخست را برای باشگاه به دنبال نخواهد داشت و این موضوع باعث ضرردهی باشگاه می‌شود. وی ادامه می‌دهد: وقتی قراردادی طولانی مدت با بازیکن مسن بسته می‌شود، در زمان فرسایش این بازیکن، با توجه به تورم، افزایش حقوق سالیانه محقق می‌شود اما این در حالیست که بازیکن مورد نظر دیگر کارایی لازم را به همراه ندارد. به نظر من در این زمینه باید با توجه به نیاز روز اقدامات لازم صورت گیرد و به جای قراردادهای طولانی مدت با بازیکنان مسن که توجیه اقتصادی خوبی هم ندارد، استفاده از بازیکنان جوان، مورد توجه قرار گیرد.
قرارداد طولانی با مسن‌ها مقرون به صربه نیست
سرمربی سابق سپاهان تصریح می‌کند: همه قبول دارند که بازیکنان مسن بیشتر تحت تأثیر آسیب‌دیدگی‌ها قرار می‌گیرند و وقتی باشگاه نتواند از این بازیکنان به خوبی استفاده کند، از نظر اقتصادی به ضرر آن تمام خواهد شد و برای باشگاه مقرون به صرفه نخواهد بود؛ بنابراین سرمایه‌گذاری از طریق قراردادهای طولانی‌مدت روی بازیکنان جوان به میزان قابل توجهی اثرگذار خواهد بود و بیش از گذشته به سود باشگاه‌ها است. وی به مثالی اشاره می‌کند که امسال و در آستانه فصل نقل و انتقالات لیگ برتر، مشکلات بسیاری برای طلایی‌پوشان ایجاد کرد. مسئله اعلام لیست مازاد باشگاه سپاهان و آزاد کردن بازیکنان باتجربه‌ای که با این باشگاه اصفهانی برای فصل آینده قرارداد داشتند. زاغی‌نژاد تصریح می‌کند: به عنوان مثال برخی بازیکنان با قراردادهای طولانی‌مدت به باشگاه‌ها می‌پیوندند اما با گذشت یک یا دو سال، احساس می‌شود که باید قرارداد آنها فسخ شود و این موضوع، ضررهای مختلفی را برای باشگاه به دنبال خواهد داشت. در واقع حتی در صورتی که این قرارداد فسخ نشود، باشگاه مجبور به پرداخت رقم قرارداد او خواهد بود و این مسئله هم به ضرر آن تمام خواهد شد.
نمونه‌های خارجی در ایران
با این حال، همواره این سئوال مطرح می‌شود که آیا امضای قراردادهای طولانی‌مدت به سبک اروپا در ایران نیز پاسخگوست یا فوتبال کشور ما امکان اجرای چنین طرحی را ندارد. سرمربی سابق سپاهان در پاسخ به این موضوع می‌گوید: اروپا در حال حاضر فوتبال مدرن روز را انجام می‌دهد و ساختار این فوتبال با فوتبال ما متفاوت است بنابراین نباید نگاه خود را به آن سمت ببریم و مقایسه با این بازیکنان انجام دهیم. زندگی شخصی و ورزشی بازیکنان اروپایی با بازیکنان ایرانی متفاوت است اما متأسفانه در فوتبال ما این اتفاق در ابعاد مختلف صورت نمی‌گیرد، بنابراین نمی‌توان بدان، به این شکل توجه کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: در چند سال گذشته حدود 20 بازیکن از آکادمی‌های سپاهان به تیم بزرگسالان باشگاه به دلیل نوع سازماندهی این تیم ورود پیدا کردند و باعث شد که بازیکنان بااستعداد بسیاری نظیر شریفی، کریمی، سرلک، روشن‌دل، جهان‌عالیان و دیگران در ترکیب اصلی سپاهان بازی کنند. به نظرم اگر قرارداد این بازیکنان طولانی مدت نبود، پس از شکوفایی استعداد آنها امکان کنترل آنها نبود و مسئولان باشگاه نمی‌توانستند در فصول بعدی، به راحتی آنها را در تیم نگه دارند.
به هر حال، امضای قراردادهای طولانی مدت در ایران، همواره مخالفان و موافقان خاص خود را داشته و با توجه به این موضوع، سازمان لیگ برتر فوتبال، کف قراردادهای خود را یک فصل و سقف آن را سه فصل اعلام کرده است. البته این موضوع همواره دستخوش تغییرات بسیاری شده اما می‌توان با یک نگاه متفاوت به موضوع و استفاده از الگوهای جهانی، فوتبال کشور را نیز بدان سمت حرکت داد. تدوین قوانینی برای استفاده بیشتر از بازیکنان جوان با قراردادهای طولانی که زمینه‌ساز سوددهی باشگاه‌ها از پرورش این بازیکنان را فراهم می‌کند، در کنار قوانینی برای ممانعت از امضای قرارداد طولانی‌مدت با بازیکنان مسن، شاید بتواند به عنوان راهکاری برای افزایش بهره‌وری اقتصادی از فصل نقل و انتقالات لیگ برتر را فراهم کند.
بدون شک حرکت در مسیر حرفه‌ای شدن، همانگونه که کشورهای بزرگ جهان از آن پیروی کرده‌اند، گامی است که می‌توان از طریق آن، فوتبال کشور را به مسیر صحیح خود هدایت کرد.