اقتصادبازار: محسن رنانی، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و غلامرضا مصباحی مقدم، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در مناظره ای به آسیب شناسی گفتمان توسعه در ایران پرداختند.
این مناظره با موضوع «آسیب شناسی تجربه و گفتمان توسعه در ایران» از برنامه زاویه شبکه چهار سیما چهارشنبه شب پخش شد و در آن رنانی و مصباحی مقدم به بحث و گفت وگو پرداختند. بخش‌هایی از این مناظره می‌خوانید.
رنانی در ابتدای این مناظره گفت: مفاهیمی مثل نقدپذیری باید از خانواده و از مادران شروع شود. بذر توسعه دو لپه دارد؛ لپه صبر و لپه گفت وگو که این دو را مادر باید در فرزند بپروراند. بذر توسعه توسط مادر در خانواده پرورانده می شود.
در همین مورد مصباحی مقدم هم بیان کرد:توسعه از خانواده شروع می شود و نقش خانواده در شکل‌گیری توسعه بسیار مهم است.
سپس رنانی اضافه کرد: ما باید مشخص کنیم که توسعه می‌خواهیم یا نه، اگر توسعه می‌خواهیم محتوای توسعه مدرنیته است. طبیعتا مدرنیته مثل بلوغ انسان است، باید مشخص شود که این جوامع بالغ می‌شوند یا نه. بهم ریختن اخلاق جوان، طبیعت جوان است. اگر بخواهیم با آن مبارزه کنیم با طبیعت مبارزه کردیم، البته همه دوران گذار تبعاتی دارد. نمی‌توان گفت توسعه می‌خواهیم اما مدرنتیه نمی‌خواهیم. نظام تدبیر ما در مورد این تصمیم ندارد که این مدرنیته و توسعه را می‌خواهد یا نمی‌خواهد.
پس از توضیحاتی از سوی مصباحی مقدم، سپس رنانی گفت: گفتید متاسفانه با مدرنیته خانواده بزرگ از بین رفته و سنت‌های ما از بین رفته‌اند.اگر میخواستید زنان در خانه بمانند نباید دانشگاه‌ها را توسعه می‌دادید. زنان وقتی وارد دانشگاه شوند خواستار مشارکت اجتماعی می‌شوند. اینجا همان جایی است که باید گفت هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم.
به گزارش اقتصادنیوز، مصباحی‌مقدم هم پاسخ داد: ما توسعه را می‌خواهیم اما نه این الگو را. خود غرب به این نتیجه رسیده که اشتباهاتی را مرتکب شده و اگر سخن از توسعه و پیشرفت می‌کنیم حتما نیاز به الگوی بومی هست که آن الگوی بومی با مبانی و اندیشه ما سازگار باشد.
مصباحی‌مقدم همچنین اشاره کرد: اصلا با تحصیل زنان مخالف نیستیم. اما نباید زنان بگویند هر صحنه‌ای که مرد وارد آن شده من هم می‌خواهم وارد آن شوم.
در ادامه این برنامه رنانی بیان کرد:بین ماهیت و شکل توسعه باید تفاوت قائل شد. شما اگر بخواهید تحصیل هم کنید هزینه دارد. توسعه هم هزینه هم دارد. اصطلاحا می‌گویند ما مزیت عقب‌ماندگی داریم، یعنی این فرصت را داریم که خطاهای آنها را تکرار نکنیم. توسعه عوارض دارد و غرب هم عوارضش را داده اما این به معنای آن نیست که چون غرب این مسیر را رفته ما نباید به این مسیر برویم. شکل توسعه می‌تواند بومی باشد اما ما نمی‌توانیم محتوای آن را عوض کنیم. اگر ما اصولا جلوی بلوغ را بگیریم ضرر کردیم، توسعه مثل بلوغ می‌ماند.
رنانی اضافه کرد: در تصویری که ما در ایران از توسعه می‌دهیم فقط فساد کشورهای غربی را ارائه می‌کنیم. یک فیلم را باید دید نه یک تصویر را. فیلم مدرنیته و توسعه را که می‌بینیم متوجه می‌شویم بعد از 200 سال شاخص آزادی دارد به تدریج نمایان می‌شود.مگر جز این است که انبیا برای رهایی بشر از قیود آمده‌اند؟
مصباحی‌مقدم هم این گونه پاسخ داد: ما می‌توانیم با حفظ ارزش‌ها و اصول‌های دینی به جایی برسیم که توسعه یافتگی است، آن هم بدون آن آسیب‌ها و آفت‌هایی که غربی‌ها دچار شدند.
به گزارش اقتصادنیوز در ادامه این مناظره رنانی بیان کرد: انواع شاخص‌هایی که نشانگر انحطاط جامعه مانند اعتیاد است، ناشی از این بود که ما ترسیدیم به تدریج خودمان را با تحولات مدرن هماهنگ کنیم. اگر در دوره بلوغ مانع شویم به کودک آسیب وارد می‌کند. هیچ گاه از مشروطیت تاکنون هیچ‌کدام از دولت‌ها نظریه‌ای در باب توسعه نداشتند. همه برای ایران برنامه پیشرفت داشتند که از آنها توسعه در نیامده است و ما پیشرفت کردیم اما توسعه نیافتیم. جاده و ماشین خوب داریم اما هفت برابر یک کشوری مثل خودمان کشته در جاده داریم. چون تحولی که در ذهن ما باید رخ می‌داد، رخ نداده است. دولت‌ها برای پیشرفت برنامه داشتند اما تئوری توسعه وجود ندارد. حتی در برنامه توسعه تئوری توسعه نداریم.
در پاسخ به این سخنان رنانی، مصباحی‌مقدم به صراحت گفت: از مشروطه تا انقلاب اسلامی برنامه پیشرفت الگو برگرفته شده از غرب بوده است. بعد از انقلاب هم سه دهه از الگوهای وارداتی تقلید کردیم و تازه می‌خواهیم وارد الگوی بومی شویم. نخبگان کشور می‌توانند این الگوی توسعه را تدوین کنند.
اما این سخنان مصباحی‌مقدم، این واکنش رنانی را در پی داشت که وی گفت: اگر در 35 سال گذشته نتوانستیم، دیگر هم نمی‌توانیم. ما از دوران مشروطه تا انقلاب اسلامی 30 میلیارد بشکه نفت و از انقلاب تاکنون 35 میلیارد بشکه نفت فروختیم. ما در این 35 سال همه منابع را مصرف کردیم، آن وقت تازه می‌گویید که می‌خواهیم از نو شروع کنیم.به توسعه غرب به عنوان یک لجن زار نگاه کردیم و فرصت‌های خودمان را از دست دادیم. شما تازه می‌خواهید از ابتدا شروع کنید.
به گزارش اقتصادنیوز ادامه این مناظره را می‌خوانید:
مصباحی مقدم:پس باید تابع غرب باشیم؟ دنبال آنها برویم؟ نسخه آنها را تجویز کنیم؟ شما نسخه بدهید.
رنانی: اگر نسخه عملیاتی می‌خواهید باید به قانون اساسی برگردید. گام اول مدرنیته این است.
مصباحی‌مقدم: چرا از این قانون الگو نگرفتیم؟
رنانی: این سوال ماست نه شما.
مصباحی‌مقدم: چرا این گونه می‌گویید. مگر بین من و شما چه فرقی است؟ هم شما در اینجا رشد کردید و هم من.
رنانی: برای آنکه شما می‌گویید باید از صفر شروع کنیم.
مصباحی‌مقدم: از صفر نیست. ما که نباید هواپیمای در حال حرکت را متوقف کنیم. وقتی انقلاب کردیم علوم انسانی پیشرفته، فنی و مهندسی پیشرفته نداشتیم و بخش‌هایی مانند این‌ها بودند که در این سال‌ها رشد کردند. چه کسی می‌گوید که ما پیشرفت نمی‌خواهیم. نظام ما به دنبال این است که از نخبگی استفاده کند. مگر مقام معظم رهبری از نخبگان دعوت نکردند که الگوی اسلامی را تدوین کنند.
رنانی:بخشی از آرمان‌گراها بعد از انقلاب آمدند و ما را به این نقطه رساندند. هر دو ما معتقدیم که وضع موجود خوب نیست. اگر قرار باشد که عده‌ای نورچشمی بیایند برای 30 سال آینده برنامه‌ریزی کنند دوباره همان می‌شود.
مصباحی‌مقدم: این را قبول داریم و کسی هم دیکته نمی‌کند و باید نخبگان به میدان بیایند.
رنانی: گروهی که نخبه هستند باید بیایند، نه اینکه ما تعیین کنیم که چه کسی نخبه است و چه کسی نخبه نیست. اگر به نخبگان آزادی بدهیم به میدان می‌آیند.