در روزهایی که گروه های سیاسی خود را برای انتخابات مجلس شورای اسلامی آماده می کنند، شاید نگاه افراد و گروه ها به مقوله های مدیریتی و اقتصادی برای مردمی که تورم، رکود و مشکلات معیشتی را تجربه می کنند، از اهمیت زیادی برخوردار باشد. اما نگاه اصلاح طلبان به مقوله اقتصاد چیست؟ برای یافتن پاسخ این سؤال با سید علی نکویی، فرماندار پیشین اصفهان و رییس شورای هماهنگی جبهه اصلاحات اصفهان گفت و گو کردیم. مردی که کارنامه اجرایی اش از مسوولیت های مهم و ماندگار پر است و شاید یکی از بهترین گزینه ها برای پاسخ دادن به این سؤال باشد.
اقتصادبازار: برای مشارکت حداکثری مردم در انتخابات که همیشه از آن سخن گفته ایم، دقیقاً چه باید کرد؟
خیلی خوشحالم که شما به فکر طرح این مسأله افتادید. رسانه ها باید زمینه ای فراهم کنند که انتخاب مردم با فکر و برنامه ریزی همراه باشد. احزاب و گروه ها نیز باید بیشتر به عواملی بپردازند که با زندگی مردم ارتباط دارد. با مرور نماینده های اصفهان از آغاز تا امروز متوجه می شویم که در دوره های اول و دوم که پس از پیروزی انقلاب بوده است، بیشتر نمایندگان سابقه فعالیت های سیاسی و انقلابی داشتند. ولی در دوره های بعد مردم به انتخاب متخصصین گرایش پیدا کردند. مثل آقای معزی و آقای مهندس واقفی که تخصص اقتصادی داشتند و نماینده مردم بودند. در دوره های بعد عواملی حاکم شد که در روند انتخابات تأثیر گذار بود، بحث رد صلاحیت به میان آمد و خیلی ها از ترس این که بعد از کاندیدا شدن رد صلاحیت شوند و آبرویشان به خطر بیفتد، به این عرصه ورود نمی کردند. بنده در سال های 63 و 64 فرماندار اصفهان بودم. جمعیت و افراد واجد شرایط در آن زمان معلوم است، تعداد آرای نماینده ها هم مشخص است. شما ببینید در طی این 30 سال جمعیت اصفهان چند برابر شده است؟ آمار نماینده های فعلی در مجلس چند تا است؟ آن روز مرحوم پرورش 500 هزار رأی و آقای صلواتی 400 و خرده ای هزار رأی آوردند ولی الآن نماینده ها با صد هزار رأی به جای یک میلیون رأی به میدان می آیند. چرا؟ مردم بی تفاوت شده اند و یکی از دلایل این است که کاندیدای مورد نظرشان در فهرست ها نیست. ما طی جلساتی که با وزارت کشور و استانداری داشتیم، تلاش و تأکید کردیم شرایطی به وجود بیاید که کاندیداها احساس امنیت کنند و اعتماد از دست رفته مردم هم برگردد و رأی بدهند. اگر این اتفاق بیفتد، زمینه ای فراهم می شود تا افراد واجد شرایط و تأثیرگذار به عرصه بیایند. هدف احزاب و مردم هم باید انتخاب اصلح باشد که این منجر به بهتر شدن وضعیت نماینده ها می شود و به نفع کشور و استان است.

اقتصادبازار: یک موضوع هم کیفیت حضور نمایندگان است. مثلاً در خصوص مسأله آب که موضوع شاخصی برای اصفهان است، دیدیم که 3 یا 4 نماینده استان خوزستان چه کردند، در حالی که ما نتوانستیم با حدود 30 نماینده یک دهم آن تأثیر را داشته باشیم.
در قانون اساسی به این قضیه تأکید شده، شخصیت هایی مانند شهید بهشتی این خصوصیت و وجهه را داشتند. اکثر احزاب و گروه ها، نیروها و کارشناسانی دارند و کار گروه هایی تشکیل داده اند تا بتوانند از طریق آن، منشور و راه حل های اقتصادی ارایه بدهند. در جبهه شورای هماهنگی جبهه اصلاح طلبان هم چند کارگروه محیط زیست و منابع طبیعی که مهندس معین مسوول این کمیته هستند، کارگروه صنعت و کارگروه اشتغال را تشکیل دادیم، چون واقعاً احساس می کنیم جوان های ما در خصوص اشتغال نگرانند. احزاب این اقدام ها را انجام داده اند تا تأثیرگذار باشند اما در خصوص این که به عنوان یک تشکل، جمع اصلاح طلبی بتواند به منشوری برسد و آن منشور را ارایه دهد، اقدامی نشده است. مثلاً در خصوص مسأله اقتصاد، به دلیل نداشتن برنامه دچار یک سری خطاها و اشتباهات شدیم. در دوره هایی هم یک سری برنامه، تصویب و اجرا شد و تأثیراتی هم داشت اما در دو دوره آقای احمدی نژاد، سازمان مدیریت و برنامه ریزی منحل شد و این اشتباه بزرگی بود که مشکلات زیادی در پی داشت. بنده خودم زمانی که فرماندار و استاندار بودم، در چند استان با این سازمان تعارض هایی داشتم اما همیشه یک قانون بد بهتر از بی قانونی است. اگرچه این تشکیلات ضعف هایی داشت و گاهی نگاهشان، نگاه غربی بود ولی ما خواستار حذف این سازمان نبودیم که به زمان قاجار برگردیم. این بزرگترین ظلم به انقلاب و مردم بود. تأکید ما بر مبنای انضباط پروژه هاست. بودجه ها و اعتبارات باید مشخص باشد. نگاه ما نباید نگاه کلنگ زنی باشد. زمانی من استاندار کرمانشاه بودم. شخصی به من پیشنهاد تعریض خیابانی را داد، گفتم ما بودجه نداریم، گفت برو خیابان را خراب کن، چند تا کلنگ بزن، بعد بودجه هایش می رسد! من به استان چهارمحال و بختیاری رفتم، بنیاد مستضعفان شهرستان کوهرنگ که سردترین نقطه استان است و سالی چند ماه اصلاً ترددی ندارد، کلنگ یک کارخانه کولرگازی زده بود، جایی که نه مواد اولیه، نه تخصص و نه بازار فروش وجود داشت. ما به مدیران و نمایندگانی احتیاج داریم که برنامه ریز و برنامه محور باشند. دیدگاه نماینده نباید این باشد که یک برنامه را بالا پایین کند تا برای شهر یا منطقه اش، امتیازی بگیرد. باید سراغ نیروهایی برویم که برنامه ریز باشند و به این موضوع باور داشته باشند. بحث کلیدی دیگری که به نظرم بسیار اهمیت دارد، این است که نگاه اصلاح طلب ها به مقوله آزادی در سیاست جلوتر است اما در رابطه با بحث آزادی اقتصادی عکس این فکر می کنند. ما اعتقادی به بحث آزادی های اقتصادی نداریم، این که باید فضا را آزاد بگذاریم تا عرضه و تقاضا همدیگر را پیدا کنند و بازار، خودش می تواند نیاز خودش را پیدا کند، دیدگاه افراطی است، زیرا دولت در مقابل مردم مسوولیت دارد و باید حداقل نیازهای مورد نیاز مردم که هم در قانون اساسی و هم در مقررات کشور دیده شده، مانند بهداشت، آموزش و پرورش، امنیت و ... را باید تأمین کند. دولت در مورد این مسایل تعهد دارد. از طرف دیگر بحث عدالت اجتماعی مطرح است، در این فضای اقتصادی که شاید 400 یا 500 سال است کشورهای غربی کار کرده اند، نمی شود یک باره اقتصاد آزاد را تجربه کرد. شرایط اقتصادی و فرهنگی آن ها متفاوت است. شاید آن جا بعضی از این دیدگاه ها و ایده های اقتصادی موفق باشد اما در کشور و جامعه ما جواب نمی دهد. به عنوان نمونه بخش اعظمی از واگذاری کارخانه ها و مؤسسات دولتی به بخش خصوصی به نتیجه نرسید. این ها چیزهایی است که باید در بخش اقتصاد ما به آن توجه شود. ما معتقدیم آزادی اقتصادی هم باید در ایران یک مقدار محدود تر بشود. نه این که ما طرفدار اقتصاد دولتی باشیم. ما در این سال ها دچار افراط و تفریط شدیم. یک زمانی همه حرکت ها دولتی بود، بعد گفتند دولتی بد است، همه اقتصاد آزاد باشد. در حال حاضر بخش خصوصی باید تقویت شود، خیلی کارها اصلاً وظیفه دولت نیست. البته امکانات را دولت در اختیار بخش خصوصی می گذارد و باید نظارت داشته باشد، بنابراین دولت حق دارد به تو بگوید جنست را به چه قیمتی به فروش برسان. اما نه این که دولت همه چیز را کنترل کند و نه این که همه چیز باز باشد.

اقتصادبازار: یعنی شما مخالف اقتصاد آزاد هستید
لازمه عدالت اجتماعی این است. یکی از بحث های مهم، تعاونی ها است که یکی از افتخارات جمهوری اسلامی بود و در قانون اساسی و مقررات ما هم ذکر شده است. به نظر من تا الآن نسبت به حقوق بخش تعاون آن گونه که حق و انتظار بوده است، اجحاف شده است. وزرای ما در وزارت تعاون از دیگران ضعیف تر بودند و وزارت خانه هم که این اواخر با دو وزارت خانه دیگر ادغام شد. این چیزی است که مغفول واقع شده است. زمانی که استاندار قزوین بودم، قرار بود کارخانه ای در شهرک البرز با سرمایه گذاری ایران و ژاپن احداث شود. از ما دعوت کردند، به توکیو رفتیم، کارخانه را دیدیم. یک کارخانه بزرگ بود. من تلاش می کردم سرمایه داران اصلی این کارخانه را ببینم. دنبال اسم چند سرمایه گذار بزرگ بودم که ببینم مبادا در دام کارتل های بزرگ سرمایه دزدی بیفتیم. بعد فهمیدم صاحبان اصلی که فوت شده اند و نسل های بعدی شان هم مقدار کمی از سهام این کارخانه را دارند. اکثر سهام متعلق به کارگران، بازنشسته ها، تعاونی ها و دیگر گروه ها بود. ما یا این کارها را نکرده ایم یا ضعیف عمل کرده ایم و یا بخش تعاونمان جواب نداده است.

اقتصادبازار: از نظر شما نماینده های استانی مانند اصفهان باید اقتصاد دان باشند تا بتوانیم اثرگذار عمل کنیم؟
ما یک ترکیب از همه تخصص های مورد نیاز جامعه از جمله اقتصاد، مسایل فرهنگی، پزشکی، هنری، سیاست خارجی و داخلی و ... لازم داریم. ما مهره ای نیاز داریم که اقتصاد و صنعت را بشناسد و مشکلاتش را بداند. انتظار داریم و امیدواریم شرایطی پیش بیاید که افراد واجد شرایط بیایند و کاندیدا شوند. این مسأله خیلی مهم است که نیروهای فکری ما احساس نگرانی نکنند. به صحنه بیایند و احزاب و گروه ها هم باید در این زمینه بیشتر سرمایه گذاری کنند. مثلاً موضوعی که ما در چند سال گذشته به خصوص در اصفهان شاهد بودیم، این بود که بودجه ها به سمت جاهای خاص می رود. نماینده ها باید در چنین مواردی، قدرت عمل نشان دهند. دولت، دولت اصلاح طلبان است و فکر می کنم که اصلاح طلب ها برای مجلس آینده باید برنامه خوبی داشته باشند و باید نمایندگان خوبی را به مجلس معرفی کنند.

اقتصادبازار: موضع شما در خصوص سرمایه گذاری های خارجی چیست؟
به نظر من اصفهان برای سرمایه گذاران خارجی شرایط و ظرفیت بسیار مناسبی دارد. از نظر اقتصادی، نیروی انسانی، ایمنی و موقعیت استراتژیک، می تواند سرمایه های خارجی را جذب کند. سرمایه های خارجی باید با شرکای تجاری ایرانی وارد کار شوند، تکنولوژی بیاورند و برنامه ریزی کنند. ما باید از هیأت های خارجی استقبال کنیم تا هم در زمینه گردشگری و هم در زمینه هنرها و صنایع دستی و فرهنگ و تولید توسعه داشته باشیم. نباید فقط دنبال ذوب آهن و فولاد باشیم. زمانی دیدگاه ها، ضد سرمایه داری بود. سرمایه بد نیست، لازم است. سرمایه دار هم اگر از سرمایه اش استفاده مشروع بکند و متناسب با سرمایه خود تولید داشته باشد و سود هم ببرد، نوش جانش. ما مخالف نیستیم اما سرمایه داری که وام میلیونی گرفته، از کشور خارج کرده و زمین خواری کرده، باید توسط دولت متوقف شود. منافع ملی در اولویت است. متأسفانه ظرف اعتماد مردم، ترک خورده است. به هر کس می گوییم چرا خلاف کردی؟ می گوید دیگران هم کرده اند. اول انقلاب کسی فکر اختلاس و فساد، به ذهنش خطور نمی کرد. در زمان حکومت نظامی مردم اصفهان جمع می شدند و در خانه ها نفت و غذا به مردم می دادند. ولی الآن دیگر هیچ کس به فکر کسی نیست. مدیران ما هم نباید امتیازاتی که دولت به آن ها داده را جای دیگر و برای خود خرج کنند.