تب نوبل ۲۰۲۲
فراسیدن ماه اکتبر و آغاز پاییز برای دوستداران علم زمان مهمی به حساب می‌آید. هرساله در این تاریخ به برترین دانشمندان در رشته‌های علمی مختلف جایزه نوبل اعطا می‌شود. این میراث آلفرد نوبل سوئدی بیش از یک قرن است که تداوم یافته و به معتبرترین جایزه علمی که یک دانشمند می‌تواند اعطا شود بدل شده است. بدیهی است با فرارسیدن موعد اعطای این جایزه، توجه دنبال‌کنندگان و علاقه‌مندان نوبل بیش از گذشته به آن جلب می‌شود و گمانه‌زنی درباره برندگان وضعیت جدی‌تری پیدا می‌کند. اقتصاد نیز از این وضعیت مستثنی نیست و حدس و گمان درباره برنده یا برندگان نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ آغاز شده است. «دنیای اقتصاد» در این گزارش جدی‌ترین کاندیدا‌های احتمالی نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ را مورد بررسی قرار می‌دهد.
نوبل مشترک اقتصاد شادمانی
ریچارد ایسترلین نخستین اقتصاددانی است که در این گزارش مورد بررسی قرار می‌گیرد. او که متولد سال ۱۹۲۶ است استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است. او را به خاطر تئوری اقتصادی معروفش به نام «پارادوکس ایسترلین» می‌شناسند. او آثار علمی شناخته‌شده دیگری هم در کارنامه علمی خود دارد. علاوه بر این او در طول عمر خود به پاس فعالیت‌هایش جوایز مختلفی از نهادهای متعددی دریافت کرده است. موسسه مطالعات نیروی کار، اتحادیه بین‌المللی برای مطالعات علمی جمعیت، انجمن بین‌المللی مطالعات کیفیت زندگی از جمله این نهادهاست. در صورتی که نوبل امسال به این اقتصاددان برسد مسن‌ترین برنده نوبل اقتصاد خواهد بود.
ریچارد لایارد اقتصاددان دیگری است که احتمال دارد برنده نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ باشد. او که متولد سال ۱۹۳۴ است به عنوان یکی از اقتصاددانان شناخته‌شده در حوزه اقتصاد نیروی کار، عضو حزب کارگر انگلستان است و در حوزه اقتصاد شادمانی فعالیت دارد. تز لایارد درباره شادمانی و بیماری‌های روحی از سوی تحقیقات جدید درباره این زمینه به چالش کشیده است که بخشی از آن مربوط به پارادوکس ایسترلین است. اندرو اسوالد بریتانیایی اقتصاددان دیگری است که احتمال می‌رود به همراه دو اقتصاددان قبلی برنده جایزه نوبل اقتصاد امسال شود. او که در زمینه اقتصاد و علوم رفتاری فعال است کرسی دانشگاه وارویک انگلستان را در اختیار دارد. مقالات او ارجاع بالایی دارد و یکی از اعضای کمیته بررسی مقالات ژورنال علمی «ساینس» است. تحقیقات اصلی او روی عوامل اقتصادی و اجتماعی تعیین‌کننده رفاه، شادی و سلامت روان انسان بوده است.
اقتصاد رفتاری در یک‌قدمی نوبل
ساموئل باولز یکی از دو اقتصاددانی است که ممکن است به خاطر پژوهش‌هایش در زمینه اقتصاد رفتاری نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ را به خود اختصاص دهد. این اقتصاددان آمریکایی متولد ۱۹۳۹ کرسی استادی دانشگاه آمهرست ماساچوست را در اختیار دارد. زمینه مطالعاتی او خودخواهی و نوع‌دوستی و از سوی دیگر نابرابری و موفقیت اقتصادی است. او نظریات اقتصادی که ادعا می‌کنند بازار آزاد و نابرابری کارایی را حداکثر می‌کند به چالش می‌کشد و استدلال می‌کند انگیزه‌های سودجویانه مالی می‌توانند به رفتاری منتهی شود که ناکارآست و اخلاق اجتماعی را نقض می‌کند.
هربرت جینتیس آمریکایی اقتصاددان آمریکایی دیگری است که پژوهش‌های مشترکی با ساموئل باولز به انجام رسانده است. او نیز کرسی استادی دانشگاه آمهرست ماساچوست را در اختیار دارد. این اقتصاددان و محقق علوم رفتاری را به خاطر نظریاتش در زمینه نوع‌دوستی، دستمزد کارا و سرمایه انسانی می‌شناسند. او که سابقه کار در دانشگاه‌های مهمی چون هاروارد را در کارنامه خود دارد، علاقه زیادی به اقتصاد رفاه و اقتصاد رفتاری دارد. در گذشته او به همراه باولز و چند اقتصاددان دیگر در هاروارد، با برگزاری سمینارهای علمی در تلاش بوده تا اقتصاد جدیدی را توسعه دهد که مسائلی چون ازخود‌بیگانگی نیروی کار، نژادپرستی، تبعیض جنسی و امپریالیسم را نیز در بر بگیرد. او با پیش از پانصد نقد کتاب در سایت آمازون یک منتقد شناخته‌شده در این زمینه به شمار می‌رود.
نوبل به مطالعات تاریخ توسعه
سومین گروه احتمالی که جایزه نوبل اقتصاد امسال را از آن خود می‌کنند روی مطالعات تاریخی و تحلیل اثر نهادها بر توسعه اقتصادی کار می‌کنند. شاید شناخته‌شده‌ترین فرد در این گروه سه‌نفره دارون عجم‌اوغلو باشد. او که در سال ۱۹۶۷ و در ترکیه متولد شده است، کرسی استادی دانشگاه امآیتی را در اختیار دارد. عمده شهرت این اقتصاددان به دنبال انتشار کتاب‌های «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟» و«راه باریک آزادی» به دست آمد؛ کتاب‌هایی که با استقبال چشمگیری در میان مخاطبان مواجه شد. اقتصاد توسعه، اقتصاد سیاسی، اقتصاد رشد و نظریه سرمایه انسانی از زمینه‌های مورد علاقه عجم‌اوغلو به شمار می‌رود.
فرد دیگری که در این حوزه احتمال بردن جایزه نوبل را دارد جیمز رابینسون است. او از سال ۱۹۹۳ با عجم‌اوغلو همکاری می‌کند. این اقتصاددان و دانشمند علوم سیاسی بریتانیایی متولد ۱۹۶۰ در دانشگاه شیکاگو مشغول به کار است. اقتصاددان دیگری که ممکن است به خاطر پژوهش‌هایش روی نهادها و تاثیر آن‌ها بر توسعه اقتصادی جایزه نوبل دریافت کند سیمون جانسون بریتانیایی - آمریکایی است. او در حال حاضر مدرس کارآفرینی در دانشگاه امآیتی است و مناصب مختلف دانشگاهی را در کارنامه خود دارد. او که دکترای خود در رشته اقتصاد را از دانشگاه امآیتی دریافت کرده است در میان ویراستاران علمی چند ژورنال علمی عضویت دارد.
اقتصاد نوبل دارد؟
یکی از نکات جالبی که کمتر به آن توجه شده است، تاریخچه جایزه نوبل اقتصاد است. در حقیقت اگر به سرگذشت شکل‌گیری بنیاد نوبل توجه کنیم درمی‌یابیم جایزه نوبل در ابتدا تنها ۵ رشته شیمی، فیزیک، ادبیات، پزشکی و صلح را در بر می‌گیرد و در میان این رشته‌ها خبری از اقتصاد نیست. این موضوع همواره ماجراهای بحث‌برانگیزی را به دنبال داشته است که آیا اصولا اقتصاد باید مانند علوم تجربی مانند فیزیک و شیمی نگریسته شود یا خیر. در واقع جایزه نوبل اقتصاد حدود ۷۰ سال پس از اعطای اولین جایزه نوبل پایه‌گذاری شد. این اتفاق همزمان با سیصدمین سالگرد تشکیل بانک مرکزی سوئد به وقوع پیوست و بدین ترتیب از سال ۱۹۶۹ میلادی، هر ساله جایزه‌ای تحت عنوان رسمی «جایزه علوم اقتصادی به یادبود نوبل» به شایسته‌ترین نامزد در علم اقتصاد اعطا می‌شود.
تصمیم‌گیری درباره این اقتصاددان یا اقتصاددانان بر عهده آکادمی سلطنتی علوم سوئد است. در عین حال، این بانک مرکزی سوئد است که مبلغ جایزه را تامین می‌کند. درست مشابه سایر جوایز اصیل نوبل، برنده جایزه نوبل اقتصاد نیز جایزه خود را از دست پادشاه سوئد دریافت می‌کند. در پایان می‌توان به سخن اقتصاددان معروف، دیوید رومر اشاره کنیم که در پاسخ به اینکه آیا اقتصاد علم است و باید برای آن نوبل اختصاص یابد، گفت: «این سوال که آیا اقتصاد یک علم است یا خیر، بی‌ربط به نظر می‌رسد؛ بلکه باید گفت جایزه نوبل اقتصاد یک مشوق بسیار ارزشمند در این رشته محسوب می‌شود، بنابراین بهتر است آن را به رسمیت بشناسیم.»
دنیای اقتصاد