ایده بحران افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زندگی که این روزها تا حد زیادی پذیرفته شده، هنوز عمق آنچه ممکن است اتفاق بیفتد را نشان نمی‌دهد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز ۱۸ می هشدار داد که شبح کمبود غذایی در ماه‌های آینده، جهان را تهدید می‌کند و می‌تواند برای سال‌ها ادامه داشته باشد. افزایش هزینه کالاهای اساسی تعداد افرادی که نمی‌توانند از دسترسی به غذای کافی اطمینان داشته باشند را از ۴۴۰میلیون نفر به یک‌میلیارد و ۶۰۰میلیون نفر رسانده است. حدود ۲۵۰میلیون نفر در جهان در آستانه گرسنگی شدید قرار دارند. اگر همان‌طور که انتظار می‌رود جنگ ادامه پیدا کند و عرضه از سوی روسیه و اوکراین محدود باشد، صدها‌میلیون نفر دیگر ممکن است به فقر دچار شوند. ناآرامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی نیز گسترش خواهد یافت، کودکان رشد مناسبی نخواهند داشت و مردم دچار قحطی خواهند شد. پوتین نباید از غذا به‌عنوان سلاح استفاده کند. ایجاد کمبود از پیامدهای غیرقابل اجتناب جنگ نیست و رهبران جهان باید به گرسنگی به‌عنوان یک مشکل که به‌سرعت نیازمند راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حلی جهانی است، نگاه کنند. روسیه و اوکراین عرضه‌کننده ۲۸درصد گندم، ۲۹درصد جو، ۱۵درصد ذرت و ۷۵درصد روغن آفتابگران جهان هستند. این دو کشور تامینکننده نیمی از غلات وارداتی دو کشور لبنان و تونس هستند و لیبی و مصر نیز دوسوم غلات موردنیاز خود را از این کشورها وارد می‌کنند. صادرات غذای اوکراین کالری موردنیاز ۴۰۰میلیون نفر از مردم جهان را تامین می‌کند، اما جنگ این روند تامین غذا را مختل کرده است، چراکه اوکراین برای جلوگیری از حمله، آب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را مین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کرده و روسیه نیز بندر اودسا را محاصره کرده است. حتی قبل از شروع تنش در اوکراین نیز برنامه جهانی غذا هشدار داده بود که ۲۰۲۲ سال وحشتناکی خواهد بود. چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده گندم جهان، گفته است به علت تاخیر در کاشت سال‌گذشته، محصول امسال ممکن است بسیار بد باشد. در حال‌حاضر علاوه‌بر گرمای شدید در هند دومین تولیدکننده بزرگ جهان، کمبود بارندگی محصول دیگر مناطق حاصلخیز، از کمربند گندم آمریکا گرفته تا منطقه بُس در فرانسه را نیز تهدید می‌کند. شاخ آفریقا با بدترین خشکسالی در چهل سال‌گذشته خود روبه‌رو شده است. به عصر تغییرات اقلیمی سلام کنید.
این مساله تاثیر دردناکی بر فقرا خواهد داشت. خانوارها در اقتصادهای نوظهور حدود ۲۵درصد درآمد خود را برای غذا هزینه می‌کنند؛ این سهم در آفریقای زیر صحرا ۴۰درصد است. در مصر، نان ۳۰درصد از کالری موردنیاز مردم را تامین می‌کند. در بسیاری از کشورهای واردکننده، دولت‌ها قادر به پرداخت یارانه برای افزایش کمک به فقرا نیستند؛ بالاخص در حالتی که واردکننده انرژی باشند که آن‌هم بازار آشفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دارد. این بحران می‌تواند شدیدتر شود. اوکراین بیشتر محصول تابستان گذشته خود را قبل از جنگ صادر کرده بود. روسیه با وجود افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و ریسک برای کشتی‌ها همچنان در حال فروش غلات است، با این‌وجود سیلوهای اوکراین که در جنگ آسیب ندیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند پر از ذرت و جو هستند؛ به همین خاطر کشاورزان جایی برای انبار‌کردن محصول آینده خود که اواخر‌ماه ژوئن آغاز می‌شود نخواهند داشت. از سوی دیگر آنها سوخت و نیروی کار کافی نیز برای کاشت محصول بعدی ندارند. روسیه نیز ممکن است برای تامین دانه و آفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که معمولا از اتحادیه اروپا خریداری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرده است دچار مشکل شود. با وجود افزایش قیمت‌های غلات، کمبود ممکن است از سوی کشاورزان دیگر نقاط جهان جبران نشود. یک دلیل این است که قیمت‌ها در نوسان هستند، ولی بدتر اینکه به دلیل افزایش قیمت‌های انرژی و کود، حاشیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سود در حال کاهش است. این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اصلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزان هستند و بازار هر دوی این کالاها توسط تحریم‌ها و تقلا برای گاز طبیعی مختل شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در صورتی‌که کشاورزان با کمبود کود مواجه شوند، محصول جهانی در زمانی اشتباه با کاهش مواجه خواهد شد. عکس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌العمل سیاستمداران نگران نیز می‌تواند شرایط را بدتر کند. از زمان شروع تنش، ۲۳ کشور، از قزاقستان گرفته تا کویت، محدودیت‌های شدیدی بر صادرات غذا اعمال کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بیش از یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پنجم صادرات کود جهان نیز محدود شده است. اگر تجارت متوقف شود، قحطی اتفاق خواهد افتاد. صحنه برای بازی سرزنش آماده است؛ غرب پوتین را برای حمله به اوکراین محکوم می‌کند و روسیه هم از تحریم‌های غرب انتقاد می‌کند. در حقیقت این اختلال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها عمدتا ناشی از تنش میان روسیه و اوکراین هستند و برخی از تحریم‌ها به آنها دامن زده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. این بحث می‌تواند به‌راحتی بهانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای برای بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عملی باشد. در همین حال هم بسیاری از مردم به گرسنگی دچار می‌شوند و برخی نیز جان خود را از دست می‌دهند. در عوض کشورها باید باهم همکاری کنند و این همکاری با بازگذاشتن بازارها شروع می‌شود. این هفته اندونزی که تامینکننده ۶۰درصد از روغن پالم جهان است، ممنوعیتی که بر صادرات اعمال کرده بود را برداشت. اروپا باید به اوکراین کمک کند غلات خود را از طریق راه‌آهن و جاده به بنادر رومانی و بالتیک برساند؛ گرچه حتی خوشبینانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گوید که تنها ۲۰درصد از محصول می‌تواند از این راه خارج شود. کشورهای واردکننده هم به حمایت نیاز دارند تا صورتحساب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هنگفت آنها را از پا درنیاورد. عرضه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اضطراری غلات تنها باید به سمت کشورهای بسیار فقیر برود. برای کشورهای دیگر نیز تامین‌مالی واردات با شرایط مطلوب، به دلارهای کمکی اجازه می‌دهد تا به سمت کشورهای بیشتری بروند. بخشش بدهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز می‌تواند به آزادسازی منابع حیاتی کمک کند. امکان جایگزین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی نیز وجود دارد. حدود ۱۰درصد غلات جهان در تولید سوخت‌های زیستی مورد‌استفاده قرار میگیرند و ۱۸درصد روغن‌های نباتی نیز به تولید بیودیزل اختصاص پیدا می‌کنند. فنلاند و کرواسی قوانین استفاده از سوخت‌های تولید شده از محصولات کشاورزی به‌جای بنزین را تعدیل کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بقیه کشورها نیز باید همین روند را دنبال کنند. مقدار بسیار زیادی غلات نیز در تامین غذای حیوانات مورد‌استفاده قرار میگیرند. طبق آمارهای فائو، ۱۳درصد غذای خشک گاوها را غلات تشکیل می‌دهد. در ۲۰۲۱ چین برای تامین غذای خوک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ۲۸میلیون تن ذرت وارد کرده است که از صادرات یک‌سال اوکراین بیشتر است. با شکستن محاصره دریای سیاه امداد فوری حاصل خواهد شد. حدود ۲۵میلیون تن ذرت و گندم که معادل یک‌سال مصرف تمامی اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته جهان است، در اوکراین محبوس شده است. برای این منظور موافقت سه کشور نیاز است؛ روسیه باید به اوکراین اجازه کشتیرانی بدهد؛ اوکراین باید مین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که برای جلوگیری از نزدیک‌شدن روسیه به اودسا کار گذاشته را پاکسازی کند و ترکیه نیز باید به اسکورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دریایی اجازه دهد از تنگه بسفر عبور کنند. این کار آسان نخواهد بود. روسیه درگیر جنگ است و در تلاش است اقتصاد اوکراین را تحت‌فشار قرار دهد. اوکراین نیز تمایلی به پاکسازی مین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ندارد. متقاعد‌کردن این کشورها وظیفه کشورهایی از جمله چین و هند است که خارج از جنگ هستند. کاروان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ممکن است به اسکورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مسلح که موردتایید ائتلافی گسترده هستند نیاز داشته باشند. تامین غذای این جهان شکننده، وظیفه همه است.
منبع: دنیای اقتصاد
سارا بنی صدر