بلینکن و لاوروف تأکید کردند روسیه و آمریکا بهعنوان دشمنان دوران جنگ سرد، اختلافهایی جدی درباره نگاه به مسائل مهم جهانی دارند، اما امیدوار هستند که دو طرف راههایی برای همکاری بیابند. هماهنگی برای دیدار جو بایدن و ولادیمیر پوتین، رؤسای جمهوری آمریکا و روسیه، در اوایل ماه ژوئن هم از مسائل مطرحشده در نشست ایسلند بود.
بلینکن در پایان این دیدار گفت: «اختلافهای ما بر هیچکس پوشیده نیست و واشنگتن به اقدامات تهاجمی روسیه پاسخ خواهد داد، اما جهان امروز با همکاری رهبران دو کشور به مکانی امنتر تبدیل خواهد شد. ایالات متحده خواهان روابط قابل پیشبینی و باثبات با روسیه است و اینکه دو کشور برای مقابله با همهگیری کرونا، مبارزه با تغییرات آبوهوایی، محدودکردن توانایی هستهای ایران و کرهشمالی و آینده افغانستان پس از خروج نظامیان آمریکایی از این کشور میتوانند با یکدیگر همکاری کنند».
لاوروف نیز در پس از دیدار با بلینکن در حاشیه نشست «شورای قطب شمال» در «ریکیاویک»، پایتخت ایسلند، گفت روسیه و ایالات متحده «اختلافهای جدی» دارند، اما در عرصههایی که منافع دو کشور با یکدیگر تلاقی میکند، همکاری ضروری است. آمریکا و روسیه در مسئله هک سیستم نهادهای فدرال این کشور از سوی «سولار ویندز»، اتهام دخالت در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا، تنش در مرزهای اوکراین و همچنین خط لوله انرژی «نورد استریم ۲» که نفت و گاز روسیه را به اروپا منتقل میکند، دچار اختلاف هستند.
بر اساس اظهارات مقامهای وزارت خارجه آمریکا، مذاکره یک ساعت و 45 دقیقهای وزرای خارجه آمریکا و روسیه چندان هم بدون تنش و اختلاف نبود و بلینکن در این دیدار باز هم بر لزوم آزادسازی «پل ولان» و «ترور رید»، دو شهروند آمریکایی از سوی روسیه تأکید کرده و علاوه بر ابراز نگرانی از استقرار نیروهای ارتش روسیه در مجاورت مرزهای اوکراین، بحث وضعیت سلامتی «آلکسی ناوالنی»، منتقد سرشناس حکومت پوتین را نیز مطرح کرده است.
تغییر موضع در قبال نورد استریم
این دیدار دوجانبه در حالی برگزار شد که برنامه دولت ایالات متحده علیه برخی کشتیها و این پروژه با هدف انتقال گاز روسیه از قطب شمال به آلمان در حال اجراست؛ پروژهای که جو بایدن، رئیسجمهور ایالات متحده، یکی از مخالفان جدی آن است. دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق آمریکا نیز از مخالفان جدی این پروژه بود و با هدف جلوگیری از افزایش نفوذ روسیه بر آلمان و اروپا، تحریمهایی را علیه شرکتهای حاضر در پروژه احداث این خط لوله وضع کرد و مانع از تکمیل آن شد. گفته میشود تقریبا 95 درصد این پروژه تکمیل شده است.
در صورت اجرای این پروژه، سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز روسیه به آلمان منتقل خواهد شد. آنتونی بلینکن در همین رابطه اعلام کرد اگرچه آمریکا اجرای این پروژه را برای اروپا مناسب تشخیص نمیدهد، اما برای مناسبات خود با متحدان اروپاییاش و از جمله برای مناسبات خود با آلمان، اهمیت و ارزش بسیاری قائل است؛ ازاینرو، دولت بایدن تصمیم گرفته است تحریمهای پیشبینیشده برای احداث این خط لوله انتقال گاز را لغو کند. این رویکرد جدید با مخالفت نمایندگان و سناتورهای جمهوریخواه در آمریکا روبهرو شد؛ آنها لغو این تحریمها را عملا به سود روسیه ارزیابی میکنند. آنتونی بلینکن در اظهارات ماه ژانویه خود در جلسه تأیید صلاحیتش در مجلس سنا تأکید کرده بود از همه توان خود برای مانعشدن از اجرای این پروژه بهره خواهد گرفت. لغو تحریمهای پیشبینیشده مربوط به پروژه «نورد استریم ۲» با استقبال روسیه و همچنین آلمان روبهرو شده است.
لاوروف در این دیدار موضع روسیه در قبال ایالات متحده را «بسیار ساده» توصیف کرد و گفت: «ما برای بحث و گفتوگو درباره تمام موضوعات بدون استثنا آماده هستیم، ولی با این فرض و برداشت که گفتوگو صادقانه خواهد بود و تمام واقعیتها روی میز است. در واقع برای روابط ما مهم است و همانطورکه رؤسای جمهوری از ما میخواهند، باید تصمیم بگیریم که در ادامه روابط خود چه کنیم. وقتی صحبت از ارزیابی وضعیت بینالملل و رویکردهایمان درباره چگونگی حل آن میشود، بسیار اختلافنظر داریم. موضع ما مشخص است؛ ما آمادهایم که همه مسائل روی میز را با این درک که بحثهای ما صادقانه، واقعی و با احترام متقابل است، بررسی کنیم».
روابط آمریکا و روسیه در سالهای اخیر تیره و پرتنش بوده و واشنگتن به دلایل مختلف از جمله حضور روسیه در جنگ داخلی سوریه به سود بشار اسد رئیسجمهور سوریه، حمایت از شبهنظامیان در شرق اوکراین و انضمام شبهجزیره کریمه به خاک خود و حملات سایبری و مداخله در انتخابات آمریکا، بیش از صد بسته تحریمهای اقتصادی و مالی علیه مسکو وضع کرده و سیاستهای تحریمی آمریکا و متحدان غربی این کشور در قبال روسیه ادامه دارد.
آمریکا، کشوری غیردوست
مناسبات روسیه و آمریکا در ماههای گذشته پرتنش بوده است؛ برای نمونه، جو بایدن در مصاحبهای که در ماه مارس درباره سیاستهای دولت روسیه داشت، پوتین را «قاتل» خوانده بود؛ اشاره بایدن به پرونده آلکسی ناوالنی، یکی از منتقدان اصلی پوتین در روسیه بوده است. علاوه بر آن، بحران اوکراین نیز از جمله مسائلی بود که به تنش بیشتر در مناسبات دو کشور دامن زده بود.
حکومت روسیه هم در واکنش به تحریمهای آمریکا و «تداوم سیاست ترامپ در قبال روسیه از سوی دولت بایدن»، محدودیتهایی اعمال کرده که باعث اختلال در فعالیتهای سفارت آمریکا در روسیه شده است. بر اساس دستور ولادیمیر پوتین، سفارت آمریکا در هفته گذشته مجبور به کاهش ۷۵درصدی کارکنان کنسولی شده است. کاهش فعالیت موجب شده در این سفارت بررسی درخواستهای صدور ویزا، فقط برای موارد بسیار ویژه و اضطراری انجام شود. با این وضعیت، بازرگانها، دانشجوها و دیگر روابط اجتماعی میان آمریکا و روسیه مانند ارتباط خانوادگی، امور ازدواج یا صدور گواهی تولد در حوزه صدور روادید، با مشکلاتی جدی روبهرو میشود. سفارت آمریکا در روسیه درباره اینکه آیا کارکنان دیگری از ایالات متحده برای انجام امور کنسولی استخدام میکند یا نه، موضعگیری نکرده است.
ماه گذشته ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، دستوری امضا کرد که بر اساس آن فهرستی از «کشورهای غیردوست» تشکیل شود و سفارت این کشورها، اجازه استخدام کارکنانی از روسیه و کشورهای ثالت را نخواهد داشت. این فهرست شامل کشورهای آمریکا، بریتانیا، اوکراین، لهستان و چند کشور دیگر اروپایی است، ولی ایالات متحده نخستین کشوری است که از زمان امضا، این دستور درباره سفارتش به اجرا درمیآید.