این سازمان در سه سناریو پیش‌بینی کرده بسته به میزان موفقیت جهان در مهار پاندمی که با گسترش واکسیناسیون حاصل خواهد شد، نرخ رشد تجارت جهانی کم و زیاد می‌شود. در عین حال هرچه سرعت مهار پاندمی بیشتر باشد، جهان این امکان را پیدا می‌کند که سریع‌تر به سمت رشد تجارت حرکت کند. «رشد چشمگیر صادرات آسیا، آمریکای شمالی و اروپا» در کنار «افزایش واردات در مناطقی نظیر خاورمیانه و آسیای میانه» دو نتیجه طبیعی احیای تجارت جهانی خواهد بود. پیش‌بینی سازمان تجارت جهانی این است که در نتیجه بازگشت فروشندگان مواد خام و فلزات اساسی به بازار جهانی، شاهد رشد چشمگیر تجارت در جهان در سال 2021 و حتی 2022 خواهیم بود. این گزارش که به شکلی جزئی روی ابعاد تجارت جهانی در سال 2020 متمرکز شده، رشد مثبت تجارت جهانی را به افزایش 6درصدی داد و ستد محصولات صنعتی و تولیدات کشاورزی در چهارمین فصل از سال 2019 ربط داده است.
براین مبنا، از آنجا که به نظر می‌رسد افت شدید تجارت محصولات معدنی و سوخت‌های فسیلی در سال 2020، در سال 2021 متوقف خواهد شد، رشد 8 درصدی تجارت جهانی در سال 2021 دور از دسترس نیست. مرور گزارش تجارت جهانی در افق 2022 نشان می‌دهد WTO در سه سناریوی «خوش‌بینانه»، «حفظ روند فعلی» و «بدبینانه» رشدهای 1 تا 8درصد را برای تجارت جهانی در سال 2021 پیش‌بینی کرده است. مهم‌ترین عامل در زمینه تحقق سناریوی خوش‌بینانه، «مهار پاندمی» است که می‌تواند دوباره موتور رشد اقتصادی جهان را در سال 2021 روشن کند.
با این‌همه اما پرسش بزرگی در ذهن تحلیلگران وجود دارد. از آنجا که هنوز پاندمی به صورت کامل در بسیاری از کشورها مهار نشده است، لازم است پرسیده شود آیا روند رشد فعلی تجارت جهانی که از فصل چهارم 2020 شروع شده تداوم خواهد داشت؟ مرور آخرین گزارش سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد با توجه به تاثیر مستقیم واکسن در مهار پاندمی، این موضوع دور از دسترس نیست. در واقع امکان دستیابی به نرخ رشد 8درصدی تجارت جهانی بعید نیست هرچند ناتوانی دولت‌ها در مهار این پدیده، می‌تواند به کاهش سطح تجارت جهانی منجر شود. سناریوی بدبینانه سازمان تجارت جهانی نیز با همین فرض پیش رفته است. در حالت معمول اما به نظر می‌رسد روند کلی تجارت جهانی با ادامه شرایط فعلی رشدی آرام اما پایدار را سپری خواهد کرد. این سازمان که در کنار اعلام وضعیت تجارت در سال 2020، آتیه صادرات و واردات را در سال 2021 بررسی کرده، شانس بزرگی را برای افزایش فروش در دو بخش تولیدات صنعتی و محصولات کشاورزی قائل شده است. موضوعی که نشان می‌دهد بعد از اتمام روند منفی تجارت جهانی که در نتیجه شوک همه‌گیری کرونا رخ داد، موتور داد و ستد کالا گرم شده و سرمایه‌گذاری صنعتی شدت گرفته است. پیش‌بینی رشد تجارت در همه مناطق جهان از آمریکای شمالی، آسیا و خاورمیانه تا اروپا، آسیای میانه و آمریکای جنوبی به وضوح از بهبود شرایط در سال 2021 حکایت دارد. در این بین به نظر می‌رسد برنده بزرگ بازی، آسیا و به طور خاص آسیای جنوب شرقی بوده است که ضمن تجربه کمترین نرخ افت تجارت در سال 2020، افت اندکی را در زمینه واردات داشته و صادرات‌شان نیز مثبت شده است.
نباید خیلی بدبین بود؟
وقتی نیمی از جهان در اثر قرنطینه‌های دولتی خانه‌نشین شدند، برآورد اولیه سازمان تجارت جهانی این بود که تا پایان سال 2020 سطح تجارت جهان 3/ 12 درصد کاهش خواهد یافت. در ابتدای سال دو سناریوی کلی در باره تاثیر پاندمی بر تجارت جهان محور بحث بود. اولین سناریو که خوش‌بینانه بود از بازگشت تجارت جهانی در پایان فصل دوم 2020 به سطح معمول خود و حتی رشد تجارت بحث می‌کرد. سناریوی دوم اما بدبینانه بود و بر افت جدی تجارت تا پایان فصل سوم تاکید داشت. گذشت زمان اما ثابت کرد که نباید زیاد هم بدبین بود. سازمان تجارت جهانی بلافاصله بعد از بررسی آمارهای فصل دوم، پیش‌بینی خود را تعدیل و سطح افت 3/ 9درصدی را برای تجارت پیش‌بینی کرد. در نهایت اما افت به 4/ 5درصد تنزل یافت. رشد اقتصادی جهان هم که از سوی صندوق بین‌المللی پول ابتدا حدود 1/ 6درصد منفی پیش‌بینی شده بود، سرانجام از منفی 8/ 3درصد فراتر نرفت. براین مبنا باید به تحقق سناریوی رشد 8درصدی تجارت جهان در سال 2021 امیدوار بود.
آینده تجارت در افق 2022
اگر پیشگویی سازمان تجارت جهانی در زمینه تجارت را بپذیریم باید منتظر ظهور رشد 4درصدی تجارت جهانی در افق 2022 باشیم. آخرین گزارش WTO در زمینه ابعاد تجارت جهانی نشان می‌دهد که اگر شرایط به سمت و سوی مساعدی پیش رود، امکان تحقق سناریوهای خوش‌بینانه کاملا مهیاست. در این زمینه، پیش‌بینی‌ها برای همه مناطق در زمینه صادرات و واردات با رشد همراه است. در بخش صادرات، بیشترین رشد را منطقه آمریکای شمالی و سپس خاورمیانه تجربه خواهند کرد. سازمان تجارت جهانی برای این دو منطقه به ترتیب 1/ 5 و 5 درصد رشد را پیش‌بینی کرده است. این سازمان برای اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی هم به ترتیب در افق 2022 رشدهای 9/ 3، 5/ 3، 3 و 7/ 2 درصدی را در زمینه واردات پیش‌بینی کرده است. این سازمان کمترین رشد صادرات را هم برای کشورهای آسیای میانی و قفقاز با نرخ 9/ 1درصدی پیش‌بینی کرده است. وضعیتی که نشان می‌دهد قرار نیست طی 2سال آینده در این منطقه، موتور تولید صادرات‌محور روشن شود.
اما سازمان تجارت جهانی برای بخش واردات نیز پیش‌بینی‌هایی ارائه کرده است. در گزارش این سازمان بیشترین رشد واردات در افق 2022 برای دو منطقه خاورمیانه و آمریکای شمالی گزارش شده است. سازمان تجارت جهانی برای این دو منطقه به ترتیب 5/ 4و 9/ 4 درصد رشد را پیش‌بینی کرده است. WTO همچنین برای آسیا، آفریقا، آمریکای‌جنوبی و اروپا هم به ترتیب در افق 2022 رشدهای 4/ 4، 4، 7/ 3 و 7/ 3 درصدی را در زمینه واردات پیش‌بینی کرده است. کشورهای آسیای‌میانه نیز در این پیش‌بینی رشد پایینی داشته و احتمالا در زمینه واردات با افزایش7/ 2درصدی روبه‌رو خواهند شد.
کمای تجارت جهانی در 2020
در سال گذشته تجارت جهان متاثر از کاهش فروش نفت، مواد معدنی و فلزات خام نظیر فولاد لطمه بسیاری خورد. مرور آمار و ارقام ارائه شده در گزارش سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد افت تجارت جهانی در کل سال 2020 حدود 3/ 5درصد بوده است. البته تجارت کالا در فصل چهارم سال 2020 روند تغییر کرد و حتی به مثبت 2درصد رسید. شواهد موجود نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل در زمینه افت شدید تجارت در جهان در سالی که گذشت، کاهش جدی تقاضا در بخش مواد خام بوده که در برخی فصول تا 43درصد نیز رسیده است. موردی که تاثیری جدی بر مناطق کمتر توسعه‌یافته جهان که فروشنده موادخام هستند، گذاشته است.
شرقی‌ها برنده بزرگ صادرات 2020
تنها و تنها آسیاست که در زمینه صادرات در سال 2020 عملکرد مثبتی از خود به‌جای گذاشته است. این منطقه از جهان طبق روایت WTO رشدی 3/ 0 درصدی را تجربه کرده است. عددی که نشان از پایداری بالای این منطقه از جهان در سال سیاه کرونا داشته است. وضعیتی که برای هیچ‌یک از مناطق دیگر جهان تکرار نشده است. در گزارش سازمان تجارت‌جهانی وضعیت صادراتی سایر مناطق جهان به شدت منفی بوده است. بدترین شرایط ممکن در این حوزه برای آمریکای شمالی بوده که حدود 5/ 8درصد افت کرده است. پس از این منطقه، خاورمیانه با نزول 2/ 8 درصدی، آفریقا با افت 1/ 8 درصدی و اروپا با افت 8درصدی بدترین شرایط ممکن را تجربه کرده‌اند. در عین حال صادرات در دو منطقه CIS و آمریکای جنوبی هم به ترتیب 9/ 3 و 5/ 4درصد کم شده است.
همه بازندگان واردات 2020
واردات در سالی که گذشت بازندگان بزرگی داشت. آسیا و به‌طور خاص، آسیای جنوب شرقی افت محسوسی داشت و با نزول 3/ 1درصدی روبه‌رو شد. خاورمیانه، آمریکای‌جنوبی و آفریقا در این زمینه بدترین شرایط را تجربه کرده‌اند. آمارهای WTO نشان می‌دهد واردات خاورمیانه در سال 2020 حدود 3/ 11 درصد کاهش یافته است. در آمریکای جنوبی این افت حدود 8/ 9 درصد بوده و در آفریقا نیز تا 8/ 8درصد رسیده است. درسایر مناطق جهان که خطوط تولید و کارخانه‌ها به اندازه کافی وجود داشته ارقام کمتر از این بوده و ضربه کرونا به واردات کمتر موثر بوده است. گزارش سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد افت واردات در آمریکای‌شمالی 1/ 6 درصد بوده و در اروپا نیز کاهش واردات نسبت به سال 2019 به مرز 6/ 7 درصد رسیده است.
آتیه روشن تجارت جهان در 2021
وضعیت در سال 2021 مناسب است. با اینکه سه سناریوی مختلف برای این سال نوشته شده اما به‌نظر می‌رسد با افزایش واکسیناسیون و کاهش قرنطینه، داد و ستد تقویت شود و تجارت جهانی افزایش یابد. افزایش فروش نفت و مواد خام در کنار رشد تقاضا برای کالاهای مصرفی به سرعت‌گرفتن ماشین تجارت جهان کمک خواهد کرد. به‌نظر می‌رسد با توجه به وضعیت تجارت جهانی، تحقق سناریوهای خوش‌بینانه بیش از هر منطقه دیگری به سود خاورمیانه و آمریکای‌شمالی خواهد بود. دلیل این موضوع رشد چشمگیر صادرات موادخام از خاورمیانه است. سازمان تجارت جهانی برای این منطقه رشد 8/ 12 درصدی صادرات را پیش‌بینی کرده است. از آن‌سو تقویت همه‌‌جانبه مصرف در آمریکای شمالی، واردات را در این بخش از جهان تقویت خواهد کرد. رشد پیش‌بینی شده برای واردات آمریکای شمالی در سال 2021 حدود 4/ 11 درصد اعلام شده است.
صادرات و واردات در پایان 2021
گزارش تحلیلی سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد آسیا در سال 2021 بالاترین نرخ رشد صادرات را در جهان خواهد داشت. واردات نیز در این منطقه با وضعیت متعادل روبه‌رو شده و رشدی 7/ 5درصدی را تجربه می‌کند. اما در مقایسه با سایر مناطق، موتور تجارت در آفریقا در سال 2021 با شدت کمتری کار خواهد کرد. واردات این قاره در 2021 حدود 5/ 5 درصد و صادرات آفریقا در این سال 8درصد رشد خواهد کرد که به نسبت، کمتر از باقی مناطق پیشرو است.