امیر قاسمی: خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی بازارهای جهانی را درست در آغاز سال نو میلادی با تنش مواجه کرد. انتشار خبر ترور سردار ایرانی از همان ساعات اولیه روز جمعه قیمت نفت را صعودی کرد و نگرانی‌ها برای بی‌ثباتی در خاورمیانه که به شاهراه انرژی جهان معروف است، بالا گرفت. تحلیل‌های جهانی از این حادثه نشان می‌دهد کارشناسان انرژی مهم‌ترین نگرانی‌ها را برای اقتصاد جهانی ابراز کردند و حتی تا آنجا پیش رفتند که با ادامه تنش‌ها جهان دوباره بحران اقتصادی مانند بحران سال ٢٠٠٨ را تجربه کند. از آن سمت دلار آمریکا ارزش خود را از دست داد و ارزش طلا صعودی شد. این موضوع درحالی رخ داد که بازار سهام آمریکا و سایر کشورهای جهان هم به خبر شهادت سردار سلیمانی واکنش نشان داد و ریزشی شد.
هرچند در دقایق اولیه انتشار خبر شهادت سردار سلیمانی بیشتر تحلیل‌های جهانی از ماجرا مربوط به تحلیل‌های سیاسی بود، اما کارشناسان اقتصادی جهان هم به سرعت نسبت به اثرات اقتصادی تنش در خاورمیانه واکنش نشان دادند و پیامد این موضوع را گریبانگیر اقتصاد سایر کشورها هم دانستند.
نگرانی برای شاهراه انرژی جهان
منطقه خاورمیانه مهم‌ترین شاهراه انرژی جهان و از پراهمیت‌ترین بازارهای جهانی قلمداد می‌شود و هرگونه ناآرامی در این منطقه تبعات وسیعی را در سطح جهان در پی خواهد داشت.
پس از اینکه خاورمیانه در دهه گذشته میلادی وضع بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی را تجربه کرد، در چند‌سال اخیر با از بین رفتن گروه تروریستی داعش و ثبات نسبی سیاسی در عراق و افغانستان انتظار می‌رفت درنهایت خاورمیانه بتواند دهه سوم قرن ٢١ فضای باثباتی را تجربه کند. در ادامه اقدامات بی‌ثبات‌کننده آمریکا در منطقه و پس از شهادت سردار، موجی از بی‌ثباتی و ناآرامی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی گزارش می‌شود. در کمتر از یک روز از این اتفاق، بازارهای جهانی ریزش‌های تندی را تجربه کردند.
بورس کشورهای منطقه از ساعت ابتدایی صبح روند نزولی خود را شروع کرد و به نظر می‌رسد این سقوط در روزهای آتی همچنان ادامه داشته باشد. همچنین تنها ساعتی پس از تأیید خبر بازار نفت با تلاطم شدیدی روبه‌رو شد، به گونه‌ای که قیمت نفت برنت در صبح جمعه تا ٦درصد افزایش پیدا کرد.
بازار نفت صعودی شد
در بازار نفت با توجه به احتمال واکنش ایران قیمت‌ها از ابتدای دیروز ٤درصد رشد داشته است. گرچه قیمت نفت از ماه اکتبر سال گذشته میلادی روند افزایش خود را آغاز کرده بود، با این وجود، افزایش قیمت دیروز را می‌توان تنها با توجه به تحولات منطقه‌ای در روز گذشته تحلیل کرد. بنابر گزارش بلومبرگ نفت برنت با افزایش ٢,٧٥ دلار عصر جمعه به قیمت هر بشکه ٦٩.٤٧ دلار رسید. همچنین نفت خام با ٤ درصد افزایش به قیمت هر بشکه ٦٤ دلار رسید. قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدیت با دووهشتادوسه‌صدم‌درصد افزایش به ۶۲ دلار و ۹۷ سنت رسید. قیمت نفت خام برنت دریای شمال هم با سه و چهارده‌صدم‌درصد کاهش به ۶۸ دلار و ۳۳ سنت رسید.
قیمت نفت چند ماهی است که در کانال ۶۰ دلاری باقی‌مانده است، اما کارشناسان همواره نسبت به رشد قیمت تحت‌تأثیر ریسک‌های استراتژیک هشدار داده‌اند و حالا با توجه به اینکه کشورهای درگیر این بحران همگی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت هستند، پیش‌بینی می‌شود با ادامه بحران، این روند افزایش قیمت در ماه جاری ادامه داشته باشد. از سوی دیگر به دلیل اینکه تنگه هرمز و تنگه باب المندب به‌عنوان دو شاهراه اصلی دریایی برای صادرات نفت محسوب می‌شود، هرگونه تنش در مناطق گفته شده، صادرات نفت را با اختلال جدی مواجه می‌کند که این خود میتواند در حوزه انرژی بحرانی را مشابه وضع کمبود سوخت ابتدای دهه ٧٠ میلادی در اروپا به‌وجود آورد.
جهش‌های بلند طلا
بازار فلزات، خصوصا فلزات گرانبها روند غیرمعمولی را پشت سر گذاشتند و جهش قیمت شمش طلا و نقره در بازارهای جهانی ثبت شد. با توجه به نظر کارشناسان اقتصادی و تحلیل‌گران حوزه روابط بین‌الملل انتظار می‌رود با افزایش تنش‌ها روند افزایش قیمت در روزهای آینده همچنان ادامه داشته باشد.
بازار طلا و سایر فلزات گرانبها در واکنش به اخبار دیروز با تلاطم و جهش‌های بلند مواجه بود. هر اونس طلا در بازار دیروز با ٢٦ دلار افزایش به ١٥٥٠,٢٦ دلار رسید. قیمت هر اونس نقره با ٣٠ سنت افزایش به ١٨.٣٢ دلار رسید. همچنین بازار پلاتین و پالادیم هم در بازار دیروز بیش از ٢درصد افزایش را تجربه کردند. به گزارش رویترز، بنجامین لو، تحلیلگر بازار نفت دراین‌باره گفت: «اخبار واصله از خاورمیانه در کنار برخی خریدهای فنی و تضعیف ارزش دلار موجب تقویت قیمت طلا شده است.»
بورس‌های جهان ریزشی شدند
بازار سرمایه هم از این رخداد تأثیر گرفت و در سراسر دنیا با ریزش مواجه شد.
به گزارش یورو نیوز، بورس آمریکا کاهش کم سابقه‌ای داشت. شاخص داوجونز که میانگین موزون قیمت سهام ٣٠ شرکت صنعتی برتر آمریکا را نشان می‌دهد ٢٧٣ واحد کاهش پیدا کرد. همچنین شاخص بورس در کشورهای اروپایی هم کاهش شدیدی را تجربه کرد. شاخص بورس آلمان صبح جمعه با کاهش ١٨٥ واحد به کمترین میزان خود از ابتدای‌سال رسید. دلیل کاهش بورس در اروپا را می‌توان در وابستگی شدید شرکت‌های صنعتی اروپایی به منابع انرژی جست‌وجو کرد.
در بازارهای آسیایی هم اوضاع به همین منوال بود. افزایش تنش‌ها شاخص بورس در شرق آسیا را کاهش داده است. در ژاپن بازار سرمایه افت ١٨٥ واحد را تجربه کرد و دیگر کشورهای شرق آسیا با افت یک تا سه‌درصد در میزان حجم معاملات روبه‌رو شدند.
گسترده‌ترین شاخص آسیا-اقیانوسیه ام‌اس‌سی‌آی ۰.۱۲ درصد افت کرد، درحالی‌که بازارهای ژاپن دیروز تعطیل بودند.کامپوزیت شانگهای ۱.۴۱ واحد افت کرد، شاخص‌هانگ‌سنگ در هنگ‌کنگ ۰.۲۸درصد پایین آمد.
در منطقه خاورمیانه بورس ترکیه هم با ریزش روبه‌رو شده است. تا پایان ظهر جمعه حجم معاملات در این بازار چهار‌درصد کاهش داشت. کارشناسان معتقدند این ریزش‌ها در بازار سرمایه در روزهای آتی ادامه داشته باشد. قیمت دلار در برابر ین ژاپن تا پایین‌ترین سطح ۹ هفته‌ای ریزش داشته و به نرخ برابری ۱۰۷.۹۴ واحد رسید.
در نهایت به نظر می‌رسد سرعت تحولات در منطقه خاورمیانه به‌حدی است که کارشناسان و فعالان اقتصادی نمی‌توانند نسبت به این وقایع به سرعت واکنش نشان دهند. فعالان اقتصادی در فضای فعلی تنها می‌توانند نظاره‌گر وقایع آتی باشند تا بتوانند تحلیل دقیق‌تری داشته باشند. با وجود این بدیهی است تنها پس از چند‌سال از خروج کشورهای صنعتی از بحران مالی که از‌سال ٢٠٠٨ میلادی شروع شد، این کشورها توانایی تاب‌آوری در برابر یک بحران اقتصادی بزرگ‌تر را نخواهند داشت. با توجه به اینکه منطقه اقتصادی خاورمیانه به‌عنوان قطب انرژی جهان شناخته می‌شود، تبعات افزایش قیمت انرژی و کاهش عرضه نفت تنها دامن‌گیر کشورهای منطقه خاورمیانه نخواهد بود و یقینا در صورت افزایش قیمت انرژی تمامی کشورهای صنعتی متضرر خواهند شد.