علاوه بر هزینه بالای تولید، هزینههای حملونقل و هزینههای لجستیک کالاهای صادراتی بار گرانی بر دوش صادرات گذاشته و آن را دشوار کرده است، بهطوری که این هزینهها حتی از برخی کشورهای همسایه نیز بسیار بالاتر است.
همه هم و غم مسئولان در موضوع صادرات رشد صادرات کالاهای غیر نفتی است که البته بینتیجه هم نبوده و صادرات رشدی 21 درصدی داشته، اما مساله این است که این میزان از صادرات هنوز نتوانسته از نظر مسئولان مطابق با آنچه در برنامههای صادراتی هدفگذاری شده، باشد. بهویژه اینکه میزان صادرات موجود نسبت به ظرفیتهای صادراتی که کشور دارد، اقناعکننده نیست و ارزش محصولات صادراتی در این سالها تا به آن اندازه نبوده که بتواند ارز چندانی به کشور وارد کند. مشکلات صادراتی زمانی پیچیدهتر میشود که مسئولان معتقدند بخش بزرگی از آن ناشی از موانعی است که به صادرکنندگان تحمیل شده است، مانند هزینه بالای تولید در کشور و گرانی هزینههای لجستیک کالاهای صادراتی که رشد صادرات و رسیدن به اهداف صادراتی را در حد غیر ممکن کرده است و به قول مسئولان شبیه معجزه. به همین دلیل براساس وضعیت موجود صادرات ناگزیر از دریافت یکسری خدمات از سوی دولت و همچنین مسئولان داخلی است. برای مثال صادرات کشور نیازمند دریافت بودجههای حمایتی از سوی دولت، دریافت خدمات رقابتی در داخل و همچنین داشتن برنامهای منسجم است که پشتوانه محکم آن هم دولتمردان و هم مسئولان این حوزه باشند.
طبق بررسیهای موجود، روند تجارت خارجی ما با کشورهای همسایه بهویژه میزان صادرات رشدی چشمگیر داشته است و درصد نسبتا زیادی از محصولات ما به چندین کشور همسایه مثل افغانستان که در حال حاضر 30 درصد محصولاتش را از ما وارد میکند، صادر می شود.
محمدرضا نجفیمنش، عضو اتاق بازرگانی تهران:
هزینه حملونقل صادرات نباید بیشتر از 10 درصد باشد
در بسیاری از کشورها دولت خود به عنوان عاملی بهطور مستقیم برای کاهش هزینههای صادرات در مواردی که مشکلزاست، اقدام میکند. برای نمونه در برخی از کشورها مثل چین دولت خود بهطور مستقیم وارد شده و هزینهها را تقبل میکند، هزینه بالای حملونقل کالا را از توان رقابتی میاندازد و سد بزرگی پیشروی صادرات میشود. حتی برخی کشتیها در کشور ما پر میآیند و خالی بر میگردند. بعضی وقتها هم به این دلیل که کشتی پر نیست و با ظرفیت خالی میرود با میزانی آب کشتی را پر میکنند تا روی آب تعادل داشته باشد. البته قبلا دولت هزینههای تا 500 تن را متقبل میشد،
کما اینکه حالا هزینه کشتیها تا شرق دور هم پرداخت میشود. بنابراین پیشنهاد من این است که در حال حاضر نیز دولت بخشی از این هزینه را به این صورت قبول کند و از هزینههای حملونقل صادرات کاهش دهد. کشتیها مال خود دولت است. به نظر میرسد منطقی این باشد که بیشتر از 10 درصد از صادرکنندگان هزینه نگیرد.
حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران:
صادرات رقابت بین بنگاهها نیست
هزینههای لجستیک ما نسبت به رقبا از جمله چینیها بسیار بالاست. آنها از راههای مختلف این هزینهها را هم بهینه کرده و هم با ایجاد امکانات جدید و کشتیهای جدید کمتر کردهاند. جدا از این خود دولتها مشوقهایی به صادرات میدهند تا این هزینهها را پوشش داده و کالای صادراتی رقابت کند. البته در این سالها در بحثهای مرتبط با لجستیک درگیر تحریمها بودهایم و همین خود به خود هزینهها را بالا میبرد. مثلا به دلیل تحریم مجبور میشدیم مسیر اصلی را دور بزنیم و کالا را از مسیرهای دیگری ببریم که خود هزینه را بالا میبرد، اما آنچه اکنون برای کاهش این هزینهها در نظر داریم دوران غیر تحریمی است. دولت لازم است به صادرات یارانه حملونقل بدهد و مشوقهای صادراتی را زیاد کند. ما باید روی این تمرکز کنیم که صادرات رقابت بین بنگاهها نیست، بلکه رقابت بین دولتها و حکومتهایی است که میخواهند بخش بزرگی از درآمدهای صادراتی دنیا را جذب کنند تا برای جوانان اشتغال ایجاد کنند. صادرات در کشور یک انتخاب نیست، بلکه یک الزام است.
اینها نیاز دارد به یک فهم مشترک و اراده ملی. لازم است که صادرات را از آن دولت کنیم نه از آن بنگاههای صادراتی تا مثل چین درآمدهای صادراتی ما بالا برود. چین بیش از 3500 میلیارد دلار درآمد صادراتی دارد. باید پرسید از کجا به این درآمد رسیده؟ مشخصا با همین کاهش هزینهها. یکی از عواملی که میتواند بازار دنیا را تصاحب کند، همین بحث هزینههای حمل و نقل است. چین در حال ساخت پروژه بزرگ جاده ابریشم است. با عبور قطار آن هزینهها را کاهش میدهد. هزینههای حمل و نقل در تمام دنیا اهمیت دارد. به همین دلیل است که چین در حال انجام پروژه بزرگ صدها میلیارد دلاری است.