اقتصاد بازار: شهر مانند هر موجود زنده ای برای ادامه حیات خود نیازمند تأمین اعتبار لازم برای هزینه های جاری و عمرانی خود است. این امر لزوم وصول به موقع درآمد و تأمین اعتبار به خصوص برای پروژه های عمرانی شهری را ضرورت می دهد.
در این میان شهرداری ها به عنوان نهادهای محلی و مدنی، متولی اصلی اداره امور خدماتی، عمرانی و نوسازی شهری هستند. با توجه به عدم وابستگی شهرداری ها به دولت و بودجه عمومی (به موجب بند ب تبصره 52 قانون بودجه سال 1362) با توجه به قانون می توانند درآمدهایی را کسب و در امور شهری هزینه کنند.

چرا قبض ها زباله می شوند
تمامی سازمان ها و ارگان ها به واسطه خدماتی که به شهروندان ارائه می دهند مبالغی از آنها دریافت می کنند برای مثال شرکت آب، برق و مخابرات هر چند ماه یکبار هزینه خدمات خود را به صورت قبوض برای مشترکین ارسال می کنند. شهرداری نیز در حیطه وظایف خود و در چارچوب قانون موظف به ارائه خدماتی به شهروندان هستند. با این وجود شهرداری به لحاظ ساختار سازمانی که دارد مستقیماً با شهروندان ارتباط داشته و در موارد بسیاری این ارتباط تنگاتنگ و رو در رو است و منجر به بروز مسائلی می شود. همیشه روال بر این است که شهروندان انتظار دارند شهرداری تمام امورات آنها را اداره و به خواسته های آنها پاسخ مثبت دهد اما این کار چگونه امکان پذیر است؟
اجابت کردن خواسته های مردم و برآورده کردن نیازهای آن ها که به واسطه قانون جزو امور محوله به شهرداری هاست، نیازمند منابع و پشتوانه های قوی مالی است و شهرداری برای پوشش دادن این هزینه ها راهی به جز اخذ عوارض و یا به عبارتی اخذ هزینه های شهروندی ندارد. در واقع شهرداری برای اینکه بتواند محیط شهری را به محیط و بستر مناسبی برای زندگی، کسب و کار و ... تبدیل کند نیاز به اخذ عوارض از شهروندان دارد تا از پس وظایف خود برآمده، نقش خود را به درستی ایفا کند و به دنبال آن رضایت شهروندان حاصل شود. هر چند بارها و به روش های مختلف این مسئله بیان شده است، اما به دلیل اینکه عوارض نقش بسیار مهمی در تأمین منابع مالی شهرداری ها دارد و با توجه به اینکه شهرداری ها سهمی از اعتبارات دولتی ندارند و برای پوشش دادن هزینه های مختلف ناگزیر هستند از ردیف های درآمدی که قانون برایشان تعیین کرده استفاده کنند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان یکی ازمهم ترین منابع پایدار درآمد شهرداری وصول عوارض و وجوه قانونی تعیین شده از جامعه شهری مانند عوارض نوسازی، کسب و پیشه، عوارض سالیانه اتومبیل و بهای خدمات ناشی از بهره برداری خدمات عمومی شهری است. با این وجود در حالی که طی چند سال گذشته فیش های نوسازی مربوط به املاک سالی دو مرتبه در سطح شهر توزیع می شود، متأسفانه با بی توجهی و بی مهری گسترده شهروندان مواجه شده و بعضاً این قبض ها سر از سطل های زباله در می آورند.
به گفته مدیر درآمد شهرداری اصفهان، پرداخت عوارض در تمام دنیا با چالش روبرو است. اما این موضوع چنان فرهنگ سازی شده که اگر در کشوری همانند آلمان، شهرداری اعلام کند که دیگر عوارض نوسازی دریافت نمی کند و درآمدهای شهر را به گونه ای دیگر تأمین و جبران خواهد کرد، مردم خواهان عزل آن شهردار می شوند.

ده میلیارد تومان؛ هزینه روزانه اصفهان
اما باید دید هزینه های روزانه کلانشهری همچون اصفهان چقدر است و عدم پرداخت عوارض نوسازی از سوی شهروندان چه آسیبی به شهر می رساند؟ به گفته مدیر امور درآمد شهرداری اصفهان، اداره کلانشهر اصفهان به طور تقریبی نیازمند سالی 3 هزار میلیارد تومان اعتبار است که بخشی مربوط به هزینه های جاری شهرداری، بخشی مربوط به نگهداری و توسعه شهر می شود.
نادر آخوندی در گفتگو با نوسان با بیان اینکه با برآوردهای صورت گرفته هزینه های روزانه شهر، تقریبا 10 میلیارد تومان است، می گوید: با توجه به جمعیت تقریبی دو میلیون نفری شهر اصفهان، هزینه های هر شهروند سالانه حدود یک میلیون 200 هزار تومان است.
وی با اشاره به انواع مدل های درآمدزایی در شهر، می افزاید: درآمد پایدار شهر شامل عوارض نوسازی و عمران شهری، عوارض کسب و پیشه و عوارض خودرو است؛ همچنین بخشی دیگر درآمد ناپایدار مربوط به عوارض پروانه ساختمان است. وی در خصوص فلسفه وجودی درآمد پایدار شهری، می گوید: شهر باید با هزینه شهروندان اداره شود و با نگاهی به هزینه های شهر با توجه به "بند ب تبصره 52 قانون بودجه سال 62" تقریبا معادل عوارضی بوده که مردم پرداخت می کردند. اما با فاصله ای که ایجاد شد اکنون از عوارض نوسازی با وجودی که مردم از هزینه های آن گلایه دارند در صورت پرداخت، حدود 20 میلیارد تومان در طول سال و تنها معادل تأمین دو روز از هزینه های اداره شهر است.
آخوندی تأکید می کند: مقایسه ارقام عوارض نوسازی با هزینه قبوض موبایل، تلفن ثابت، آب، برق و گاز عدد سنگینی نیست و تنها مشکل این است که طی چند سال گذشته قبوض آن به جای یکبار، دو بار در سال صادر می شود.

شهرداری هیچ کمک دولتی ندارد
با این وجود شهروندان معتقدند زمانی که تنها یک بار در سال قبوض عوارض نوسازی صادر می شد در مقایسه با اکنون که دو بار صادر می شود، هزینه های آن بسیار کمتر بود. به گفته مدیر امور درآمد شهرداری اصفهان، قبلاً هزینه های اداره شهر کمتر از امروز بود چرا که طی چند سال گذشته به دلیل شرایط اقتصادی به طور وحشتناک هزینه های اداره شهر نیز افزایش یافته است.
وی با اعلام اینکه عوارض نوسازی طی چند سال گذشته افزایش نداشته است، می گوید: چند سال پیش هزینه شهر حدود 400 میلیارد تومان بود که با افزایش هزینه های عمرانی و نگهداری شهر، امروز به 3 هزار میلیارد تومان رسیده است. وی تأکید می کند: هزینه های نوسازی شهر را مردم باید پرداخت کنند چرا که شهرداری ها هیچ کمک دولتی دریافت نمی کنند و شهروندان باید به طور مستقیم و غیرمستقیم هزینه های شهر را پرداخت کنند.
اما سؤال اینجاست برای تشویق مردم به پرداخت عوارض نوسازی چه باید کرد و آیا شهرداری سیاست های تشویقی در این خصوص اعمال می کند.
به اعتقاد آخوندی، مردم باید خدمات ارائه شده شهرداری و فواید آن را درک کنند. شهرداری امروز تنها بخش عمومی خدمات رسان تمیز کننده شهر نیست بلکه وضعیت اشتغال، پیشرفت، شرایط اقتصادی و اجتماعی به عملکرد شهرداری وابسته است.
به گفته وی، عملکرد شهرداری مستقیما در زندگی شهروندان تأثیرگذار است. و اگر مردم عوارض نوسازی را پرداخت نکنند دیگر شهرداری مجبور است هزینه خدمات خود را غیرمستقیم دریافت کند که این به ضرر شهروندان تمام می شود. وی اضافه می کند: شهرداری اصفهان تخفیفات هزینه های شهری را در ساخت و ساز به مردم ارائه می دهد.
مدیر امور درآمد شهرداری اصفهان با تأکید بر اینکه عوارض نوسازی در مجلس تصویب می شود و امکان ارائه تخفیف وجود ندارد، می گوید: با این حال شهرداری اصفهان در قالب شهروندان خوش حساب یک سری تشویق هایی در نظر گرفته و امسال 480 دوچرخه برقی پیش بینی کرده است. به گفته وی، اگر شهروندی در سال خودش، عوارض نوسازی را پرداخت کند مشمول 10 درصد جایزه خوش حسابی شود.

عوارض ناسالم را زیاد نمی کنیم
به اعتقاد آخوندی، ما باید مردم را متوجه کنیم که عوارض نوسازی جزو هزینه هایی است که اگر افزایش می یابد، به نفع آنهاست چرا که ما عوارض ناسالم از جمله تراکم، ساختمان و تجاری را زیاد نمی کنیم.
وی با بیان اینکه هزینه هایی که در قالب عوارض نوسازی از مردم اخذ می شود مطابق قانون صرف نگهداری شهر، فضای سبز، رُفت و رُب، ایجاد معابر، اماکن عمومی و ... می شود، تصریح می کند: متأسفانه عددی که اکنون وصول می شود حتی هزینه های رُفت و رُب شهر را تأمین نمی کند، چرا که هزینه سالانه تمیزی شهر اصفهان بالغ بر 50 میلیارد تومان است که در مقایسه با 20 میلیارد تومان عوارض وصولی از شهروندان رقم بسیار بالایی است.
به گفته مدیر امور درآمد شهرداری اصفهان، دامنه هزینه های شهری گسترده است اما عدد وصولی از منبع عوارض نوسازی حتی به یکی از آنها هم نمی رسد.
منبع:ماهنامه نوسان