چهار کلان‌شهر در امان از آلودگی مازوتی
- توضیحات
محمدباقر قالیباف رئیس مجلس در توئیتی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) اعلام کرد که درباره کاستی‌‌‌های جدی در مدیریت تولید برق اعم از تنوع بخشی به سوخت نیروگاه‌‌‌ها، پرداخت مطالبات بخش‌خصوصی، بهینه‌‌‌سازی و... به وزرا تذکر داده شد.آیا این توئیت رئیس مجلس به معنای آن است که بار دیگر شاهد مازوت‌‌‌سوزی خواهیم بود؟ به نظر می‌‌‌رسد اظهارات اخیر وزیر نیرو در تایید این گزینه باشد. عباس علی‌آبادی اخیرا از مصرف مازوت در نیروگاه‌‌‌ها اما با بهینه‌‌‌سازی سوخت آنها یعنی ترکیب گاز و مازوت کپسول خوب، خبر داده است.
در گفت‌‌‌وگو با صدیقه ترابی معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره پرسیدیم که آیا مازوت‌‌‌سوزی با سوخت استاندارد در سال جاری اساسا امکان‌‌‌پذیر است یا خیر؟ ترابی دانش‌‌‌آموخته دکترای عمران آب از دانشگاه صنعتی امیرکبیر است و از سال ۱۳۷۹ در بدنه وزارت نیرو در سمت‌‌‌های مختلف فعالیت کرده است. او در زمان وزارت رضا اردکانیان در این وزارتخانه مدیرکل دفتر آب و آبفا بود و در زمان اعلام کاندیداهای وزارت نیرو، به عنوان یکی از جدی‌‌‌ترین گزینه‌‌‌ها مطرح شد هر چند که در نهایت این سمت به او نرسید. به گفته همکارانش در وزارت نیرو و کارکنان سازمان حفاظت محیط‌زیست، او مدیری منضبط با استانداردهای سختگیرانه است. ترابی در این گفت‌‌‌وگو بر عدم‌استفاده از مازوت در نیروگاههای حاشیه شهرهای اراک، کرج و اصفهان تاکید کرد. عاملی که سبب می‌شود علاوه بر این سه شهر، تهران نیز که در مجاورت کرج است، از آلودگی ناشی از سوزاندن مازوت در نیروگاه منتظرالقائم مصون بماند. از صدیقه ترابی در این گفت‌‌‌وگو پرسیدیم با استانداردهای سختگیرانه‌‌‌ای که در مدیریت دارد آیا تایید می‌کند که می‌توان سوخت باکیفیتی در اختیار نیروگاه‌‌‌ها قرار داد؟ او در پاسخ گفت که در حال حاضر حجم چنین سوختی به اندازه‌‌‌ای کم است که نمی‌توان عرضه مازوت استاندارد را به همه نیروگاه‌‌‌ها تایید کرد.
مازوت استاندارد که این روزها استفاده از آن برای جبران ناترازی مطرح می‌شود چه نوع مازوتی است؟
مازوتی که الان به شکل عادی در نیروگاه مصرف می‌‌‌کنیم میزان گوگرد آن حدود ۳.۵درصد وزن آن است، در حالی که میزان گوگرد مازوت طبق استانداردی که ایران پذیرفته به ۰.۸درصد می‌‌‌رسد. بنابراین مازوت استاندارد با سولفور پایین اگر قرار است استفاده شود مازوتی است که میزان گوگرد موجود در آن باید از ۰.۸درصد کمتر باشد. استفاده از این مازوت سبب می‌شود تنها میزان آلودگی مرتبط با این مورد به یک چهارم برسد.
آیا در حال حاضر مازوت‌‌‌سوزی در حال انجام است؟ در کدام نیروگاه‌‌‌ها؟
در ایران ۱۶ نیروگاه از بیش از ۱۰۲ نیروگاهی که برق تولید می‌کنند، نیروگاه بخاری هستند که می‌توانند مازوت مصرف کنند. از این ۱۶ نیروگاه دو مورد یعنی نیروگاههای «بعثت» و «اسلام‌‌‌آباد» سال‌هاست امکان استفاده از مازوت را ندارند. ظرفیت مازوت‌‌‌سوزی این نیروگاه‌‌‌ها ۵۴ میلیون لیتر در روز است که کمتر از ۳میلیون لیتر آن با حذف دو نیروگاه از مدار خارج می‌شود.
به صورت روزانه بر اساس میزان سوخت‌‌‌های نسبتا پاکی که وزارت نیرو دریافت می‌کند، تصمیم می‌‌‌گیرد از بین ۱۴ نیروگاه هر کدام به چه میزانی مازوت بسوزانند. بر اساس مصوبه کارگروه ملی آلودگی هوا این‌‌‌گونه تصمیمگیری شد که نیروگاه‌‌‌هایی که فاصله نزدیکی با مراکز جمعیتی بزرگ دارند، یعنی نیروگاههای مستقر در سه شهر کرج، اصفهان و اراک، مازوت‌‌‌سوزی نداشته باشند.
بنابراین از ۱۴ نیروگاه، سه مورد دیگر هم فعلا کنار گذاشته شده و امیدواریم در این سه نیروگاه مازوت مصرف نشود و حتی اگر قرار است مازوت‌‌‌سوزی داشته باشند مازوت با سولفور پایین و استاندارد باشد. اصرار و تاکید ما این است که در این سه نیروگاه که بیشترین تاثیر را در آلودگی هوای مراکز جمعیتی نزدیک خود دارند مازوت‌‌‌سوزی نباشد. اما همچنان که گفتم در این باره که در ۱۱ نیروگاه باقیمانده چه حجمی مازوت سوزانده می‌شود روزانه توسط وزارت نیرو تصمیمگیری می‌شود. من فکر می‌‌‌کنم با توجه به اینکه سوزاندن مازوت به نفع تاسیسات نیروگاه نیست، در صورتی که سوخت‌‌‌های دیگر به اندازه کافی در اختیار وزارت نیرو قرار بگیرد، آنها هم ترجیح‌شان این است که از مازوت استفاده نکنند.
چرا مازوت‌‌‌سوزی به نفع نیروگاه نیست؟
از آنجا که مازوت سوخت سنگینی است بهرهوری نیروگاه را کاهش داده و به آن آسیب می‌‌‌زند، زیرا نیروگاه‌‌‌ها به شکلی طراحی شده‌‌‌اند که از گاز یا نفت گاز استفاده کنند. نفت سنگین یا نفت کوره یا مازوت همان‌طور که در هوا حجم زیادی از آلاینده را وارد می‌کند برای سیستم نیروگاهی هم مشکلاتی را ایجاد کرده و بهرهوری را پایین می‌‌‌آورد. البته اطلاعات دقیق‌‌‌تر به لحاظ فنی را باید از وزارت نیرو بپرسید. آنچه برای ما به عنوان سازمان حفاظت محیط‌زیست اهمیت دارد، پایش وضعیت هوا، نظارت بر استفاده از انواع سوخت‌‌‌ها توسط وزارت نیرو و سوخت‌‌‌رسانی است که وزارت نفت برای تامین سوخت نیروگاه‌‌‌ها انجام می‌دهد. ما ناظر عالی هستیم و وارد جزئیات فنی نیروگاه‌‌‌ها نمی‌‌‌شویم. با این حال مرتب این موضوع مطرح می‌شود که سوزاندن مازوت در نیروگاههای بخاری به نفع آنها نیست چون باعث می‌شود که بهره‌‌‌وری‌‌‌شان کاهش یابد.
شما درباره تفاوت گوگرد مازوت استاندارد و غیراستاندارد گفتید، آیا تفاوت‌‌‌های دیگری هم این دو نوع مازوت باهم دارند؟
بیشترین بحثی که ما درباره مازوت داریم به گوگرد برمی‌‌‌گردد. وقتی‌درصد گوگرد زیاد باشد انتشار آلایندگی در هوا افزایش یافته و این موضوع برای ما اهمیت دارد. ما در همین زمینه پایش SO۲ (گاز گوگردی دی‌‌‌اکسید یا گاز سولفور دی‌‌‌اکسید) در هوا را انجام می‌دهیم.
چرا مازوت استاندارد در ایران استفاده نمی‌شود؟ آیا برای تولید آن مشکلی وجود دارد؟
پالایشگاه‌‌‌های ما و وزارت نفت وظیفه دارند که بر اساس قانون هوای پاک، سوخت استاندارد را در اختیار بخش‌‌‌های مختلف قرار دهند. وزارت نفت قرار بود این وظیفه قانونی را تا ۱۴۰۶ به نتیجه برساند و مازوت استاندارد را تامین کند اما ۳سال مانده به اتمام زمان این تعهد، این کار به شکل کامل انجام نشده است. البته اقداماتی در این وزارتخانه صورت گرفته ولی تنها حجم اندکی از مازوت با سولفور پایین را تولید می‌کنند و این حجم سولفورزدایی کافی نیست. همچنان که در پاسخ به پرسش‌‌‌های قبلی گفتم ظرفیت مازوت‌‌‌سوزی نیروگاههای ما ۵۲ میلیون لیتر در روز است اما در مقابل حجمی که وزارت نفت تولید می‌کند بسیار اندک است. در قانون هوای پاک آمده که دو وزارتخانه نیرو و نفت مکلف هستند اقداماتی را برای این موضوع انجام دهند. وزارت نفت باید مازوت استاندارد با سولفور پایین تولید کند و وزارت نیرو هم باید تمهیداتی را در نیروگاه‌‌‌ها به کار ببرد تا اگر ناچار به استفاده از مازوت شدند این تمهیدات باعث کاهش انتشار آلاینده‌‌‌ها در هوا شود. اما فعلا متاسفانه این اقدامات به نتیجه نرسیده است.
با این شرایط چه تضمینی وجود دارد که در صورت استفاده از مازوت، نوع استاندارد آن سوزانده شود؟
ما در سازمان حفاظت محیط‌زیست از منظر نظارتی تمام تلاش‌‌‌مان را می‌‌‌کنیم. من از آقایان دکتر پزشکیان رئیس‌جمهور محترم و دکتر قائم پناه مسوول کارگروه ملی آلودگی هوا تشکر می‌‌‌کنم که پذیرفتند در سه نیروگاه مازوت‌‌‌سوزی نداشته باشیم. این سه نیروگاه نزدیک‌‌‌ترین نیروگاه‌‌‌ها به مراکز جمعیتی بزرگ هستند و تاثیرگذاری بیشتری بر کیفیت هوای اطراف خود دارند. در سایر نیروگاه‌‌‌ها تضمینی نیست که اگر مازوت‌‌‌سوزی می‌شود، این مازوت کیفیت استانداردی داشته باشد، اگر این‌‌‌طور بود که چنین مباحثی مطرح نمی‌‌‌شد. همه تلاش ما این است که این سه نیروگاه را که جمعیت تحت‌تاثیر آنها بالاست و اثر مشهودی بر سلامت دارند، حفظ کنیم. در باقی نیروگاه‌‌‌ها که با فاصله قابل ملاحظه از مراکز جمعیتی هستند اگر مجبور شوند متاسفانه مازوتی که سوزانده می‌شود استاندارد نخواهد بود. البته وزارت نیرو قول داده تمام تلاش خود را انجام دهد تا از مازوت استفاده نکند. تمام بحث ما این است که وزارت نیرو و وزارت نفت برنامه زمان‌بندی شده‌‌‌ای را برای رفع این مشکل اعلام کنند و مازوت یا سوخت سنگین را به شکل استاندارد و با گوگرد پایین تولید کنند ولی با توجه به حجم مازوتی که مصرف می‌شود، به امسال نمی‌‌‌رسد.
در هفته‌‌‌های اخیر خوزستان به شدت درگیر آلودگی هوا در شهرهای مختلف بوده، برای رفع این معضل در این استان چه برنامه‌ای دارید؟
ما در دولت چهاردهم سه کارگروه ملی آلودگی هوا تشکیل داده‌‌‌ایم که در دو جلسه آخر مصوبات مهمی داشتیم. مصوبه مربوط به منع مصرف مازوت در سه نیروگاه مربوط به جلسه دوم بود که همچنان درباره آن بحث و صحبت می‌شود. در جلسه سوم که هفته گذشته برگزار شد، درباره استان اصفهان بحث‌‌‌هایی مطرح شد. در شعاع ۵۰ کیلومتری این شهر مجموعه آلاینده‌‌‌هایی را داریم. ذوب آهن، فولاد مبارکه، نیروگاه و پتروشیمی حوالی این شهر عمده‌‌‌ترین آلاینده‌‌‌های این شهر هستند ضمن اینکه ۷۰درصد صنایع استان، در این منطقه مستقر شده‌‌‌اند. برای استان اصفهان و شعاع ۵۰ کیلومتری آن بنا شد این صنایع، نیروگاه‌‌‌ها و پتروشیمی، برنامه‌‌‌های خود برای کاهش آلایندگی هوا را ارائه کنند. فولاد مبارکه و ذوب‌آهن برنامه‌‌‌هایشان را ارائه کردند و بر اساس آن به شکل منظم پایش خواهیم داشت. متاسفانه در دوره‌‌‌های قبل این کار انجام نشده بود. شهر بعدی که در کارگروه ملی هوا درباره آن صحبت می‌‌‌کنیم اهواز است. این شهر بر اساس اطلاعاتی که از سه سال پیش به این سو از وضعیت آلودگی هوا داریم، به دلیل وجود گرد و غبار، صنایع آلاینده نفتی و... جزو آلوده ترین شهرهای کشور است. در کارگروه ملی همان‌طور که برای اصفهان، تهران، البرز، مشهد و اراک تصمیمگیری کردیم، با پیچیدگی‌‌‌های بیشتر درباره اهواز مسائل را تحلیل خواهیم کرد. ما مجموعه اطلاعاتی درباره این استان در اختیار داریم و در این باره بحث می‌‌‌کنیم که عمده‌‌‌ترین موارد آلودگی هوا از منظر منابع انسان ساخت چیست که قطعا یکی از آنها فلر خواهد بود. امیدواریم با مصوباتی که سهم آلاینده‌‌‌ها را مشخص می‌کند و با برنامه‌‌‌های کاهش آلایندگی و پایش آن شاهد وضعیت بهتری در استان خوزستان و شهر اهواز باشیم.
فاطمه باباخانی
دنیای اقتصاد