دبیر شورای ملی زعفران ایران با اشاره به کاهش صادرات زعفران ایران و اینکه برخی کشورهای رقیب، محصول ایران را خریداری کرده و با بستهبندی کشور خودشان به بازارهای جهانی عرضه میکنند، اعلام کرد که مشابه همان اتفاقی که در مورد پسته و فرش ایران رخ داده در مورد زعفران هم تکرار شده است.
دبیر شورای ملی زعفران ایران درباره حجم صادرات ایران در سال گذشته گفت: در ۶ماهه ابتدایی۱۴۰۲ صادرات خوبی داشتیم، اما در ۶ماهه دوم چون صادرات به چین کاهش پیدا کرد و در نتیجه حجم صادرات کم شد. به گفته منوچهری، رقم صادرات زعفران ایران در سال گذشته حدود ۲۱۷تن و ۴۰۶کیلو بود و آشکار ساخت بیشترین بازار صادراتی زعفران ایران کشورهای امارات، چین، اسپانیا، افغانستان و قطر بوده است.
به باور کارشناسان، کاهش صادرات غیرنفتی ایران از جمله زعفران که باعث قاچاق معکوس شده است، نتیجه سیاستهای ارزی بانک مرکزی و عدم ارتباط مستقیم و مطلوب با بانکهای خارجی است، به همین دلیل صادرکنندگان زعفران ناچارا محصول خود را به ریال به افغانستان میفروشند و در نهایت دولت طالبان آن را به نام خود به بازارهای جهانی صادر میکند.
دبیر شورای ملی زعفران، درباره متکی بودن صادرات زعفران ایران به افغانستان در بازار جهانی گفت: «افغانستان سال گذشته ۴۰تن زعفران از ایران خریداری کرد و سپس در بازارهای خود ما به فروش رساند.»
غلامرضا میری نایبرییس انجمن ملی زعفران ایران، نیز پیش از این در رابطه با مشکلات ایران در بازار جهانی زعفران و متکی بودن صادرات ایران در این حوزه به افغانستان گفته بود: «ایران عملا بازار چهار کشور چین، هند، عربستان و آمریکا را از دست داده و معمولا با واسطه تاجران افغانستانی زعفران صادر میشود، بر همین اساس تولید زعفران افغانستان بین هفت تا ۱۲تن است، اما آنها ۶۹تن صادرات انجام میدهند.»
کاهش ۴/۱۱درصدی صادرات زعفران ایران به اسپانیا
آمارها نشان میدهند اگرچه ایران با ۳۶میلیون و ۵۶۵هزار یورو صادرات زعفران به اسپانیا، بزرگترین تامینکننده زعفران این کشور است، اما نسبت به سال۲۰۲۲ تامین زعفران اسپانیا از ایران ۴/۱۱درصد کاهش داشته است.
براساس این گزارش، حجم تجارت خارجی زعفران اسپانیا در سال گذشته میلادی، ۹۳میلیون و ۹۳هزار یورو بوده که از این مقدار، ۵۱میلیون و ۲۶۷هزار یورو صادرات و ۴۱میلیون و ۸۲۶هزار یورو واردات بوده است. این آمار با توجه به حجم صادرات ۵۰میلیون و ۴۱۱هزار یورویی و واردات ۴۴میلیون و ۷۳۶هزار یورویی زعفران این کشور در سال۲۰۲۲، نشاندهنده رشد ۷/۱درصدی و کاهش ۵/۶درصدی واردات این کشور است.
براساس این گزارش، پنج کشور اول مقصد صادرات زعفران اسپانیا به ترتیب کشورهای آمریکا با ۱۱میلیون و ۷۶۴هزار یورو، ایتالیا با ۶میلیون و ۴۵۷هزار یورو، سوئد با ۵میلیون و ۹۱۶هزار یورو، فرانسه با سهمیلیون و ۹۲۹هزار یورو و اماراتمتحده عربی با سهمیلیون و ۶۶۸هزار یورو واردات از اسپانیا، بودهاند.
پنج کشور اول مبداء واردات زعفران اسپانیا به ترتیب ایران با ۳۶میلیون و ۵۶۵هزار یورو صادرات، افغانستان با ۳۳میلیون و ۴۰۱هزار یورو، یونان با یکمیلیون و ۵هزار یورو، امارات با ۲۴۹هزار یورو و دانمارک با ۱۲۴ هزار یورو صادرات به اسپانیا، بودهاند.
ایران در این سال با صادرات ۴۵تن و ۴۴۰گرم زعفران به اسپانیا به ارزش ۳۶میلیون و ۵۶۵هزار یورو بزرگترین تامینکننده زعفران اسپانیا بوده و ۴/۸۷درصد از کل واردات این کشور در زمینه زعفران را به خود اختصاص داده است. با این حال این آمار نسبت به سال ۲۰۲۲ که اسپانیا بالغ بر ۴۱میلیون و ۲۶۵هزار یورو از ایران زعفران وارد کرده بود، ۴/۱۱درصد کاهش نشان میدهد.
از دست رفتن بازارهای جهانی
به گفته دبیر شورای ملی زعفران، افغانستان سال گذشته ۴۰تن زعفران از ایران خریداری کرد و سپس در بازارهای خود ما به فروش رساند.
فرشید منوچهری درباره بازار زعفران و مصرف خارج و صادرات این محصول اظهار کرد: مصرف داخلی زعفران بستگی مستقیم به سطح درآمد افراد جامعه و قیمت آن دارد، طبیعی است وقتی زعفران به کیلویی ۷۰ تا ۸۰میلیون تومان رسیده مصرف داخل به میزان قابلتوجهی کاهش مییابد چون سطح درآمد مردم بالا نرفته و این در حالی است که زمانی تا ۲۵درصد زعفران کشور در بازار داخل به فروش میرسید ولی امروز این ارقام رویایی است.
وی قیمت هر مثقال زعفران را حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار تومان عنوان کرد و افزود: با توجه به این قیمت و همچنین بالا نرفتن سطح درآمد جامعه تقاضا کم شده و در بسیاری از مراکز و رستورانها
از این محصول استفاده نمیشود.
زعفران ایرانی به سرنوشت پسته و فرش دچار شد
دبیر شورای ملی زعفران درباره صادرات گفت: در ۶ماهه ابتدایی سال۱۴۰۲ صادرات خوبی داشتیم، اما در ۶ ماهه دوم صادرات به چین کاهش پیدا کرد و در نتیجه حجم صادرات کم شد.
وی رقم صادرات سال۱۴۰۲ را حدود ۲۱۷تن و ۴۰۶کیلو اعلام و تصریح کرد: بیشترین بازار صادراتی ما امارات، چین، اسپانیا، افغانستان و قطر بوده است که این کشورها رقبای زعفران ایران هم هستند. در واقع کشوری مثل افغانستان زعفران را خود به مصرف نمیرساند بلکه آن را به عنوان محصول تولیدی افغانستان به مقاصد صادراتی کشور ما و آن هم با قیمت بالاتر صادر میکند و این رویه در مورد دیگر کشورها از جمله امارات، اسپانیا و چین هم صادق است به این معنا که زعفران ایران را خریداری کرده و با بستهبندی کشور خودشان به بازارهای جهانی عرضه میکنند؛ یعنی مشابه همان اتفاقی که در مورد پسته و فرش ایران رخ داده در مورد زعفران هم تکرار شده است.
منوچهری عنوان کرد: اگر فرضا روزی افغانستان رقم قابلتوجهی تولید زعفران داشته باشد به راحتی میتواند به بازارهای ما ورود کرده و جایگاهمان را محدود کند و نیازی هم به واردات از ایران نداشته باشد، کمااینکه سال گذشته ۴۰تن زعفران از ایران خریداری کرده و در بازارهای خود ما به فروش رسانده است یا اسپانیا با بستهبندی جدید زعفران ایران را در فروشگاههای زنجیرهای سراسر اروپا و حتی کشورهای عربی و آمریکا عرضه میکند، به طوری که اکنون بسیاری از مصرفکنندگان زعفران، ایران را به عنوان بزرگترین تولیدکننده نمیشناسند.
وی درباره برنامههای ساماندهی بازار صادراتی زعفران تصریح کرد: اولین اقدام برای ساماندهی این بازار ثبت برند ملی زعفران ایران است، همانگونه که چای سیلان، بنز آلمان، کوکاکولا، جنرال موتورز و مایکروسافت آمریکا، الجی و سامسونگ کره یا سونی ژاپن و… برندسازی کردهاند؛ بهعبارت دیگر هر کشوری به برند ملی خاص همان کشور معروف و شناخته میشوند، بسیاری از کشورها روی برندها اعتبار ملی دارند.
دبیر شورای ملی زعفران ادامه داد: بخش خصوصی دنبال برندسازی زعفران است اعتبار لازم را دریافت کردیم که این برند را ثبت کنیم ولی بدون حمایت دولت این کار شدنی نیست. در حال حاضر تنها محصولی که انحصار آن در دنیا در اختیار ماست، زعفران است اما آیا همیشه به همین شکل باقی میماند؟ اکنون کشورهای آسیای مثل ازبکستان و تاجیکستان کشت میکنند و این احتمال وجود دارد که در آینده با توجه به دستمزد ارزان و امکانات کشاورزی و زمین و آب بخشی از جایگاه ما را بگیرند اما ما برای حفظ بازار جهانی کاری نکردهایم، اگر تبلیغات و نوآوری نداشته باشیم در بازار باقی نمیمانیم؛ بهعبارت دیگر اگر این بازار راکد باشد، حذف میشویم. به گفته وی، طی دو سال گذشته به دلیل خشکسالی میزان تولید کاهش پیدا کرده حال آنکه اگر به تولید قبل یعنی به بیش از ۵۰۰میلیون تن تولید برسیم اما مدیریت و راهکاری پیشبینیشده قیمت این محصول با توجه به هزینههای سنگین تولید کاهش نیابد، اینها نیاز به برنامهریزی و مدیریت دارد. به صرف شعار دادن کار جلو نمیرود، وزارت جهاد باید این موارد را به بخش خصوصی تفویض اختیار کند تا کار انجام شود. یکی از مشکلات دیگر اینکه اکنون کشت و برداشت زعفران در ایران به روش ۱۰۰ سال پیش انجام میشود و همین باعث میشود دستمزد و قیمت تمامشده بالا برود؛ نتیجه اینکه کشورهایی که کارگر ارزان در اختیار دارند رقیب ما خواهند شد.
استمرار قاچاق ماهانه ۱۰ تن زعفران
به گفته نایب رییس شورای ملی زعفران، براساس آمار، ماهانه ۱۰تن زعفران از کشور قاچاق میشود که استمرار این روند ضربه مهلکی به تولید وارد میکند.
غلامرضا میری در این خصوص گفت: براساس آمار ماهانه ۱۰تن زعفران از کشور قاچاق میشود که در صورت رفع موانع، صادرات رونق میگیرد. از این رو کماکان پیگیر رفع موانع پیش رو هستیم. به گفته او، در شرایط کنونی با قاچاق زعفران، صادرکنندگان تنها نظارهگر از دست دادن بازارهای هدف هستند، در حالی که با رفع موانع پیش روی صادرکنندگان، قاچاق صرفه اقتصادی ندارد.
میری با بیان اینکه کشور ما بیش از ۹۰درصد زعفران دنیا را تامین میکند، افزود: همهساله از ابتدای خردادماه شاهد قاچاق پیاز زعفران هستیم و از آنجا که پیاز زعفران از خود محصول مهمتر است، متولیان امر باید جلوی این امر را بگیرند. نایبرییس شورای ملی زعفران گفت: بنابر آمار، کشورهایی که طی ۱۰ تا ۱۵سال گذشته اقدام به کشت زعفران کردهاند، مربوط به پیازهای قاچاقشده از کشور ما هستند که با استمرار این روند، جایگاه بزرگترین تولیدکننده در معرض خطر قرار میگیرد.