به گزارش اقتصادبازار به نقل از اقتصادنیوز چندی پیش هنری رُم، تحلیلگر ارشد مسائل ایران در گروه اوراسیا با اشاره به تشدید تحرکات هستهای ایران در فصل انتقال قدرت در واشنگتن دی‌سی گفته بود: تهران دریافته است که در میانه روزهای پربحران کاخ سفید و درگیری جو بایدن با میراث مملو از بحران دولت ترامپ در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاست داخلی و خارجی آمریکا، پرونده ایران و برجام و تحریم‌ها، پرونده ایران در میان اولویت‌ها و فوریت‌های تیم بایدن قرار ندارد. به همین دلیل در تلاش است با اقدامات خود، از دیگر اولویت‌های کاخ سفید سبقت بگیرد.
در آخرین مورد از چنین اقداماتی، وزیر اطلاعات ایران اخیرا گفته است که تحریم‌های ایالات متحده ممکن است ایران را به لغو تعهد خود مبنی بر عدم پیگیری تسلیحات هستهای سوق دهد. در عین حال اطلاعات جدید مورد ادعای دستگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل حاکی از این است که ایران [در صورتی که تصمیم به حرکت در مسیر تسلیحات هستهای] ۲ سال با تولید یک بمب اتمی فاصله دارد.
۲ خبر هستهای از ایران برای بایدن
ریک گلدستون، فرناز فصیحی و رانن برگمن در گزارش ۹ فوریه روزنامه نیوریورک تایمز نوشته‌اند:
دولت بایدن روز سه‌شنبه با ۲ خبر درباره ایران رو‌به‌رو شد که یکی بد بود و آن دیگری چندان ناخوشایند به نظر نمی‌رسید: نخست، مقامات ایران از احتمال تجدید نظر خود در مورد اینکه هرگز به دنبال سلاح هستهای نیستند، سخن گفتند. و دوم، اطلاعات جدید اسرائیل نشان می‌دهد که ایران حداقل دو سال با تولید یک بمب اتمی فاصله دارد.
وزیر اطلاعات ایران این احتمال را مطرح کرد که اگر تحریم های آمریکا برداشته نشود، کشورش می‌تواند پیگیر سلاح هستهای شود، و این یک جدایی آشکار از تعهد همیشگی ایران مبنی بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش بود.
سخنان وزیر اطلاعات، محمود علوی، فشار بر دولت ۳هفته‌ای رئیس جمهور بایدن را برای جلوگیری از بحران جدید با ایران مضاعف می‌کند. و این در حالی است که بایدن با شرایط اضطراری اقتصادی و بهداشتی ناشی از پاندمی Covid-19 دست و پنجه نرم می کند. یک مقام دولتی اظهارات آقای علوی را "بسیار نگران کننده" خواند.
بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز در همین بین، یک ارزیابی اطلاعاتی جدید توسط ارتش اسرائیل حاکی است که اگر ایران تصمیم به ساخت یک بمب بگیرد، حدوداً به ۲ سال زمان احتیاج دارد. بخشی از آن به دلیل فقدان مولفه‌ها و توانایی فنی است. این ارزیابی که در تضاد با اظهارات هشدارآمیزتر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و اعضای برجسته دولت جدید ایالات متحده است، نشان می‌دهد که ممکن است فضای تنفسی دیپلماتیک برای جلوگیری از رویارویی وجود داشته باشد.
گربه‌ها در مخمصه پلنگ می‌شوند؟
اما آقای علوی می‌گوید تحریم های آمریکا که اقتصاد ایران را ویران کرده است، می تواند تغییر را بر این سیاست را تحمیل کند.
وی در تلویزیون دولتی گفت: «برنامه هسته ای ما یک برنامه صلح آمیز است و رهبر عالی کشور در فتوای خود صریحاً گفتند که تولید سلاح هسته ای خلاف شرع است و جمهوری اسلامی آن را دنبال نخواهد کرد و آن را حرام می‌داند." "اما بگذارید به شما بگویم، اگر گربه‌ای را گوشه‌ای گیر بیاندازید ممکن است رفتار متفاوتی از گربه‌ای داشته باشد که به صورت آزاد پرسه می‌زند. اگر آنها ایران را به آن سمت سوق دهند ، تقصیر ایران نیست بلکه تقصیر کسانی است که ایران را تحت فشار قرار داده اند.»
به ادعای نیویورک‌تایمز تحلیلگران ایرانی می‌گویند اظهارات آقای علوی حامل بار سیاسی است، زیرا او یکی از اعضای کابینه است که توسط رهبری به رئیس‌جمهوری معرفی می‌شود.
اظهارات وی در مقابل فضای پرتنش بین ایران و آقای بایدن بود که گفته است در صورت بازگشت ایران به تعهدات خود در توافق هسته ای 2015 ، ایالات متحده تحریم ها را لغو خواهد کرد.
ایران گفته است که ابتدا باید تحریم‌های اعمال شده پس از خروج رئیس جمهور دونالد ترامپ از توافق در سال 2018 لغو شود - و ایران باید بتواند این مرحله را راستی آزمایی کند.
نیویورک‌تایمز در ادامه نوشته است: کمپین فشار حداکثری آقای ترامپ علیه ایران منجر به افزایش صحبت‌ها در میان مفسران و رسانه‌های تندرو ایران شده است مبنی بر اینکه سلاح‌های هستهای باید به عنوان یک ابزار دفاعی بازدارنده موثر در برابر دشمنان مدنظر قرار گیرند.
اظهارات آقای علوی این بحث را از سطوح عالی حاکمیتی به عرصه عمومی آورد.
واکنش‌ها؛ از وزارت‌خارجه آمریکا تا تحلیلگران رسانه‌ای
در واشنگتن، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه، اظهارات آقای علوی را "بسیار نگران کننده" خواند و افزود که هنوز مشخص نیست که آقای علوی موضع شخصی خود را اعلام کرده یا "به جای شخص دیگری صحبت می‌کند".
آقای پرایس گفت که ایران طبق پیمان منع گسترش سلاح‌های هستهای که در سال 1970 امضا کرد، تعهدی دارد که "هرگز، هرگز، هرگز، هرگز" آنها (تسلیحات هستهای) را تولید نکند. ایران مجدداً بر این تعهد در توافق هستهای 2015 تأکید کرد.
به ادعای نیویورک‌تایمز در سلسله مراتب جمهوری اسلامی بعید است وزیر اطلاعات که با پیشنهاد رهبر عالی کشور منصوب می‌شود، با حضور در تلویزیون دولتی و بدون هماهنگی با مقامات بالادستی، درباره تغییر سیاست‌های کلان کشور اظهاراتی ارائه دهد.
برخی از تحلیلگران به نیویورک‌تایمز گفتند که اظهارات علوی بخشی از اوج یک روند ترتیبی و هماهنگ از تهدیدها بود. طبق قانون جدید پارلمان ایران، در صورت عدم لغو تحریم‌ها تا تاریخ ۲۱ فوریه، تهران بازدید بازرسان بین‌المللی از سایت‌های هستهای خود را ممنوع می‌کند.
به ادعای نیویورک‌تایمز چنین اقدامی یک نقض جدید قابل توجه در برجام است که ایران شش سال پیش با قدرتهای جهانی توافق کرد. از زمان خروج آقای ترامپ از توافق و اعمال تحریم‌های قدیمی و جدید، ایران به طور سیستماتیک از عناصر توافق، از جمله محدودیت در ذخایر سوخت هستهای، چشم‌پوشی کرده است.
نیویورک‌تایمز به نقل از مهرزاد بروجردی، مدیر دانشکده امور عمومی و بین الملل در دانشگاه ویرجینیا‌تک مدعی شد: «من فکر می کنم این بخشی از استراتژی است که در حال حاضر ایران برای تحت فشار قرار دادن هر چه بیشتر دولت بایدن برای بازگشت به برجام پیش گرفته است.»
وی افزود: «این اولین بار است که شخصی در سلسله مراتب چنین تهدیدی را آشکارا اعلام می‌کند. این مرد می‌گوید اگر ما را تحت فشار قرار دهی، ما به آن سمت (تولید تسلیحات) خواهیم رفت.»
به نوشته نیویورک‌تایمز، ریچارد گلدبرگ، دستیار سابق کاخ سفید و از چهره‌های ضدایرانی در شورای امنیت ملی دولت ترامپ، اظهارات آقای علوی را نوعی "گروکشی" خواند که برای فشار به آقای بایدن طراحی شده تا زودتر دست بکار شود.
گلدبرگ که اکنون مشاور ارشد لابی ضد ایرانی "بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD)" -گروهی که شدیداً با توافق هستهای 2015 مخالفت کردند- است، مدعی شد: "آنها (ایران) هرچه در توان داشته باشند انجام می‌دهند تا بدون عبور از هیچ‌یک از خطوط قرمز ایالات متحده یا اسرائیل، سرتیترها رو به خود اختصاص دهند و برای کاهش سریع تحریم‌ها توجه‌ها را به خود جلب کنند، چرا که اقتصاد آنها به شدت تحت فشار است."
شکستن یک تابو
به نوشته نیویورک‌تایمز تا همین اواخر در ایران حمایت آشکار از برنامه تسلیحات هستهای به نوعی تابو تلقی می‌شد و شخصیت‌های عمومی هرگز از خط مشی رسمی که بر مبنای فتوای آیت‌الله خامنه‌ای در ممنوعیت سلاح هستهای شکل گرفته بود، منحرف نمی‌شدند. حتی محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در برابر منتقدان برنامه هستهای ایران، از این فتوا به عنوان بیمه تضمینی یاد می‌کرد.
اما ظاهراً این چشم انداز تغییر کرده است.
به تازگی صداهای برجسته در میان چهره‌های سیاسی اصولگرا، تحلیلگران محافظه‌کار و شخصیت‌های رسانه‌ای تندرو برای اولین بار علنا خواستار دستیابی ایران به سلاح هستهای شده اند و در توئیتر با هشتگ اختصاصی "سلاح هستهای بازدارنده" به ستقبال آن رفتند.
دو هفته پیش ، رسانه محافظه‌کار و پرنفوذ تابناک، ستونی را تحت عنوان "چرا ایران باید به دنبال بمب هستهای باشد" منتشر کرد.
آقای بایدن و تیمش اظهار داشتند که استراتژی ترامپ نتیجه مثبتی نداشته زیرا ایران دیگر از محدودیت‌های این توافق پیروی نمی‌کند، و بنابراین به‌طور موثر خط زمانی مورد نیاز ایران برای ساخت سلاح هستهای را کوتاه کرده است.
تضاد ارزیابی‌ها از زمان گریز هستهای ایران
ارزیابی که روز سه شنبه توسط بخش اطلاعات نیروهای دفاعی اسرائیل منتشر شد ، همراه با ارزیابی قبلی موساد، آژانس اطلاعاتی اسرائیل، نشان می‌دهد ایران حداقل دو سال با چنین قابلیتی فاصله دارد.
مقامات اطلاعاتی اسرائیل که به شرط ناشناس ماندن در مورد فعالیت‌های هستهای ایران با نیویورک‌تایمز صحبت کرده‌اند، گفتند که آنها معتقدند که اگر تهران اورانیوم ذخیره شده را تا سطح خلوص لازم برای کاربرد تسلیحاتی غنی کند، آنگاه ایران اورانیوم کافی برای ساخت تقریباً ۳ بمب هستهای را جمع کرده است. آنها مدعی شدند که رسیدن به این سطح از غنی‌سازی از نظر تئوری در حدود 5 ماه امکان پذیر است.
با این حال ارزیابی‌های ادعایی نهادهای اطلاعاتی اسرائیل نشان می‌دهد ایران هنوز فاقد برخی قابلیت‌های فنی برای ساخت سلاح است. یکی از فرماندهان ارشد اسرائیلی که برای خبرنگاران در اسرائیل سخنرانی می‌کرد مدعی شده است که ترور [شهید] محسن فخری زاده، دانشمند ارشد هسته ای ایران ، ضربه سختی وارد کرده است.