بازارها به هم ریخت

یزدان مرادی: گروه ویژه اقدام مالی در روز جمعه، ایران را به دلیل عدم تصویب نهایی دو کنوانسیون پالرمو (مبارزه با قاچاق انسان، تولید غیرقانونی و قاچاق اسلحه و مهمات) و مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) در لیست سیاه قرار داد که معنای آن به تعبیر FATF، ناامن بودن اقتصاد ایران برای سرمایه‌گذاری خارجی است و باعث منصرف شدن کشورهایی می‌شود که قصد سرمایه‌گذاری در کشور ما را دارند؛ اتفاقی که پیش از این برای کره شمالی هم رخ داده بود. البته کشور ما حدود یکسال و نیم است که به دلیل تحریم‌های شدید آمریکا، شرکای تجاری خود را به شکل قابل توجهی از دست داده و آنطور که فعالان بخش خصوصی می‌گویند، سرمایه‌گذاری خارجی در آن به صفر رسیده است. وزارت صمت در آخرین گزارش خود درباره تجارت غیرنفتی ایران طی ۱۰ ماه ۹۸ از کاهش ارزشی ۳,۲ درصدی صادرات خبر داده و آورده است: «تا پایان بهمن ماه ۹۸ حدود ۳۵.۵ میلیون دلار صادرات غیرنفتی انجام شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزنی ۲۰.۷ درصد افزایش اما از نظر ارزشی ۳.۲ درصد کاهش داشته است. همچنین حجم واردات حدود ۳۶ میلیون دلار ثبت شده که از افت ۰.۱ درصدی از نظر ارزشی و رشد ۸.۷ درصدی از نظر وزنی حکایت دارد.» خلاصه آمارهای وزارت صمت به معنای کاهش ۱.۶ درصدی تجارت غیرنفتی ایران طی ۱۰ ماه گذشته است که علت اصلی آن تحریم‌ها و چالش‌های اقتصادی داخلی است. تصمیم اخیر FATF باعث می‌شود فضای مبادلاتی ایران با شرکای تجاری محدودتر شود. چند روز قبل از اعلام تصمیم گروه ویژه اقدام مالی، رئیس کل بانک مرکزی احتمال داده بود که نام ایران در لیست سیاه قرار نگیرد. عبدالناصر همتی بعد از برعکس شدن پیش بینی‌اش در اینستاگرام خود نوشت: «عملکرد بانک مرکزی در طول یک‌سال گذشته این اطمینان خاطر را نزد مردم عزیز ایجاد کرده است که چنین وقایعی، مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد.» اظهارات امیدوارکننده همتی در حالی است که اغلب اقتصاددانان از جمله بهاالدین حسینی هاشمی، تاثیر قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF را غیرقابل انکار می‌دانند و می‌گویند: «تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد، تاحدود زیادی زهر اقدام اخیر FATF را می‌گیرد با این حال این اقدام قطعا تاثیر دارد و باعث سخت‌تر شدن تجارت، کاهش بیشتر ارزش پول ملی و جهش قیمت‌ها می‌شود.» بررسی «سازندگی» نشان می‌دهد طی ۲۴ ساعت گذشته، بازارهای دلار، سکه و خودرو تحت تاثیر اقدام FATF با تلاطم ناگهانی روبه‌رو شدند و رکوردهایی را که شاید هرگز تصورش نمی‌شد، به ثبت رساندند. 

دلار؛ در کانال ۱۵ هزار تومانی 

مدتی قبل رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که قیمت دلار به زیر ۱۴ هزار تومان برمی‌گردد با این حال اقدام اخیر FATF باعث شد نه تنها این اتفاق رخ ندهد بلکه دلار با جهش حدود هزار تومانی نسبت به روز پنجشنبه، رقم ۱۵ هزار و ۴۵۰ تومان را به ثبت رساند. دیروز همچنین هر یورو با رشد ۷۵۰ تومانی قیمت به ۱۶ هزار و ۶۵۰  تومان رسید. جهش ناگهانی قیمت این سوال را پررنگ کرده است که آیا قیمت دلار،‌ رکوردهای گذشته خود را خواهد شکست؟ کارشناسان معتقدند بروز این اتفاق نیازمند افزایش تقاضا در بازار است در حالی‌که به نظر می‌رسد شهروندان با حساسیت بیشتری نسبت به این قضیه عمل کنند. همچنین بانک مرکزی در ماه‌های گذشته برای کنترل بازار ارز به اقدامات دستوری روی آورده و احتمالا اینبار نیز بتواند بعد از مدتی صعود، دوباره قیمت دلار را کاهش دهد. 

سکه؛ رکوردهای دست نیافتنی

این تیتر را به خاطر بسپارید: «۵ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان؛ قیمت هر قطعه سکه تمام امامی»؛ روز گذشته بازار سکه و طلا رکوردهای غیرقابل باوری را به ثبت رساند. بعد از قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF، قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار با رشد ۶۹ هزار تومانی نسبت به روز پنجشنبه به ۶۱۷ هزار و ۶۵۰ تومان رسید. این در حالی است که افزایش قیمت این طلا در روز پنجشنبه هفته گذشته نسبت به روز قبل از آن حدود ۷ هزار تومان بود. نخستین روز هفته جاری همچنین قیمت هر قطعه سکه تمام امامی به ۵ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان رسید که نسبت به روز پنجشنبه افزایش ۴۲۰ هزار تومانی را ثبت کرده است. قیمت ثبت شده دیروز، بالاترین رکورد برای سکه به حساب می‌آید. 

خودرو؛ تندتر شدن شیب صعود 

بازار خودرو پیش از اقدام اخیر FATF هم شاهد روند صعودی قیمت‌ها بود با این حال دیروز شیب قیمت‌ها تندتر از گذشته شد به نحوی که مثلا هر دستگاه پراید ۱۳۱ با رشد ۲ میلیون تومانی نسبت به روز پنجشنبه به قیمت ۶۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان معامله شد. همچنین هر دستگاه سمند ال ایکس شاهد رشد ۴ میلیون تومانی قیمت بود و سرانجام روی رقم ۱۰۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ایستاد. هر دستگاه پژو ۴۰۵ هم که جزو خودروهای پرفروش به حساب می‌آید با ثبت رشد ۳ میلیون تومانی، رکورد ۱۰۰ میلیون تومان را شکست. این شرایط باعث شده رکود در بازار خودرو حاکم شود. در کنار التهابات سیاسی، کاهش تولید خودروسازها، مهم‌ترین علت افزایش قیمت‌هاست. آمارها نشان می‌دهد تا پایان دیماه ۹۸، تولید خودروسازها به نصف هدفگذاری ۱,۲ میلیون دستگاه برای سال جاری هم نرسید. اخیرا هم رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو ضمن اشاره به رکود بازار خودرو به اقتصادآنلاین گفت: «در حال حاضر به خاطر افزایش قیمت خودرو، هیچ خریدار و فروشنده‌ای وجود ندارد و صرفا مردم نظاره‌گر بازار هستند تا ببینند در روزهای آینده قیمت‌ها به چه سمتی خواهد رفت»

بورس؛ شنا خلاف جهت 

بازار بورس تهران مدت‌هاست که رکوردهای مثبت قابل توجهی را ثبت می‌کند. این بازار ابتدای دیروز، تحت تاثیر اقدام اخیر FATF به یکباره شاهد ریزش ۱۱ هزار واحدی شاخص کل بود اما در ادامه دوباره به روند صعودی خود بازگشت و در نهایت با رشد ۳ هزار و ۱۱۱ واحدی به رکورد ۴۸۱ هزار و ۸۶۷ واحدی رسید. واکنش مثبت بورس در حالی است که سایر بازارها دچار التهاب شدید شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد بورس تهران طی ماه‌های گذشته بازدهی مثبت داشته و معمولا در صدر بازدهی بین همه بازارها قرار گرفته است. 

تلاطم قیمت‌ها پابرجا می‌ماند؟

قیمت‌ها تا کجا گران‌تر می‌شوند؟ یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه پیش از اقدام FATF، عملکرد اقتصادی داخلی باعث کاهش ارزش پول ملی شد تا شرایط اقتصادی ایران در مقابل اقدامات سیاسی شکننده‌تر شود، به «سازندگی» گفت: «افزایش قیمت دلار تا ۱۵ هزار و ۴۵۰  تومان جای تعجب ندارد چون براساس محاسبات اقتصادی و در نظر گرفتن تورم ۴۰ درصدی، قیمت دلار باید بین ۱۶,۵ تا ۱۷ هزار تومان باشد که با سیاست‌های دستوری و دخالت در بازار توسط بانک مرکزی در محدوده ۱۵ هزار تومان مانده است. چون قیمت دلار به این شکل اداره شده، در پس لرزه‌ها مانند قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF جهش قیمت پیدا می‌کند. بنابراین علت اصلی این اتفاق، عملکرد اقتصادی ماست که باعث کاهش ۳۷ تا ۴۰ درصدی ارزش پول ملی‌مان شد.» 

بهاالدین حسینی هاشمی درباره آینده بازارها افزود: «همه چیز به تقاضا بستگی دارد. اگر افزایش پیدا کند، رشد قیمت‌ها هم ادامه دار می‌شود اما اگر خلافش اتفاق بیفتد، وارد فاز رکود می‌شویم. به نظرم شرایط کنونی در سال آینده هم قطعا ادامه پیدا خواهد کرد. موضوعی که باعث تثبیت تلاطم قیمت‌ها می‌شود، دورنمای امیدوارکننده‌ای است که اکنون دیده نمی‌شود. در واقع نقض برجام، تحریم‌های نفتی و بانکی، قرارگرفتن در لیست سیاه FATF و... باعث شده تا فشار حداکثری علیه اقتصاد ایران به وجود بیاید و جو روانی منفی را افزایش دهد.» هاشمی درباره برخی کارشناسان که اعلام می‌کنند تحریم‌های جدید یا اقداماتی نظیر تصمیم اخیر FATF تاثیر بیشتری نخواهد گذاشت، گفت: «این نحوه صحبت کردن بیشتر گفتار درمانی است؛ چطور ممکن است بی‌تاثیر باشد؟ این قبیل اقدامات هم مبادلات تجاری کشور ما را با شرکای تجاری‌مان محدود می‌کند و هم آن دسته از ایرانی‌های خارج از کشور که می‌توانند در این شرایط کمک کنند را درگیر مشکل می‌کند. البته تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد، تاحدود زیادی زهر اقدام اخیر FATF را می‌گیرد با این حال این اقدام قطعا تاثیر دارد و باعث سخت‌تر شدن تجارت، کاهش بیشتر ارزش پول ملی و جهش قیمت‌ها می‌شود.» 

به گفته هاشمی، گروه ویژه اقدام مالی این امکان را در اختیار ایران قرار داده تا اگر کنوانسیون‌های پالرمو و CFT را به تصویب برساند، بلافاصله از لیست سیاه خارج شود. چند ماه پیش که FATF آخرین مهلت خود را به ایران داد، رئیس دفتر رئیس‌جمهور اعلام کرد عده‌ای در یک اتاق فکر، تبلیغات گسترده‌ای علیه لوایح FATF انجام داده‌اند؛ اقداماتی که سرانجام باعث شد کنوانسیون‌های مربوطه در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب نهایی نرسد.