استاد گروه خاک‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت: پایش‌های اخیر نشان می‌دهد که نرخ فرونشست زمین در تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرق اصفهان از سال ۹۶ تا کنون پنج برابر شده است. احمد افزود: نرخ فرونشست زمین در سال ۹۶ در تالاب گاوخونی ۴۶ تُن در کیلومتر مربع بود که اکنون به ۲۲۴ رسیده و نزدیک به پنج برابر شده است که زنگ خطری برای ما به‌شمار می آید.
احتمال سونامی کلرید سدیم
این استاد دانشگاه به سه مرحله پایش تالاب گاوخونی از سال ۹۲ اشاره و اضافه کرد: در این مطالعات مواردی مانند بررسی خاک از نظر فلزهای سنگین، کانی شناسی، منشاء گرد و غبار و سرعت و جهش وزش باد بررسی شده است. وی به سرعت بالای باد در مناطقی مانند ورزنه در اطراف تالاب اشاره و تصریح کرد: مطالعات روی گرد و غبار این منطقه نیز نشان می دهد که به فلزهای سنگین هشت‌گانه مانند کادمیم، روی و سرب آلوده است. وی همچنین تاکید کرد: مطالعات نشان می دهد که تالاب گاوخونی ظرفیت بالایی برای تولید گرد و غبار دارد و اگر چشمه های ریزگرد در آن ایجاد شود سبب تجمع فلزهای سنگین می شود و می تواند مناطق گسترده ای حتی بالاتر از رشت و کشورهای همسایه را تحت تاثیر قرار دارد. به گفته وی، تالاب گاوخونی هنوز به‌عنوان چشمه گرد و غبار خیلی فعال نشده است اما اگر فعال شود ریزگردهای آن می توانند تا ۶ هزار کیلومتر منتقل شوند. این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: همچنین نباید احتمال سونامی کلرید سدیم (نمک) در تالاب گاوخونی را نادیده بگیریم که بسیار خطرناک است.
اولویت حفاظت از منابع طبیعی
در ادامه این نشست، با توجه به ابهام فعالان محیط زیست پیرامون نقش صنایع در خشکی زاینده‌رود، بهنام کاویانی نماینده شرکت فولاد مبارکه در جلسه ضمن اولویت خواندنِ حفاظت از منابع طبیعی، بیان کرد: تولید فولاد ارزش افزوده زیادی برای کشور دارد. با این حال، صیانت از محیط زیست نیز برای ما حیاتی است. فولاد مبارکه در ازای تولید سالانه ۷.۲ میلیون تن فرآورده‌های فولادی، ۱۵ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کند که از حیث بازدهی، رکورد خوبی در دنیا محسوب می‌شود. کاویانی ادامه داد: فولاد مبارکه در سال ۱۴۰۰ بخش زیادی از مصارف آبی خود را با خرید پساب به نرخ ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان به ازای هر مترمکعب، تأمین کرده است. استفاده بهینه از پساب، موجب صرفه‌جویی چشم‌گیری شده و از حقابه ۴۰ میلیون متر مکعب در زمان احداث این واحد صنعتی، به مصرفِ ۱۵ میلیون متر مکعب در سال ۱۴۰۰ رسیده‌ایم. امیدواریم ظرف ۲ تا ۳ سال آینده برداشت ما از رودخانه به عدد صفر برسد. در حال حاضر، نیم متر مکعب در ثانیه از دبی رودخانه -که حدود ۳۰۰ متر مکعب در ثانیه است- به فولاد مبارکه اختصاص دارد. رئیس واحد محیط زیست شرکت فولاد مبارکه در رابطه با سرمایه‌گذاری صنایع استان در احداث خط لوله انتقال آب از دریای عمان، اظهار کرد: انتقال آب از دریای عمان هزینه زیادی می‌طلبد که صنعت تأمین‌کننده بخش زیادی از آن است. هم‌اکنون، هر متر مکعب آب انتقالی از دریای عمان حدود ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارد و برای کشاورزی سنتی به‌صرفه نیست؛ اما می‌توان از آن برای مصارف صنعتی استفاده کرد. وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر، صنایع کمتر از ۱۰ درصد آب موجود در کشور را مصرف می‌کنند که حداقل میزان مصرف آب به شمار می‌رود. اگر ما با مصرف این مقدار آب نیز مخالفیم، باید پرسید که آیا اصلاً صنعت را می‌خواهیم یا نه؟
زیان خشکی تالاب گاوخونی
در ادامه احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان اصفهان با تأکید بر ارزش‌های اقتصادی تالاب بین‌المللی گاوخونی بیان کرد: متأسفانه به اسم اشتغال و توسعه، اقداماتی می‌شود که در اصل تیشه به ریشه محیط‌زیست و حیات انسانی می‌زند. فرونشست زمین، یک خسارت عظیم و غیرقابل محاسبه است. مطالعات وزارت راه و شهرسازی به‌طور علمی اثبات کرده که اگر زاینده‌رود ۱۵ متر مکعب در ثانیه آب‌دهی (دِبی) نداشته باشد، جلوگیری از فرونشست ممکن نخواهد بود. در مطالعات وزارت نیرو هم این آستانه، حداقل ۱۰ متر مکعب عنوان شده است. چه ۱۵ و چه ۱۰ متر مکعب در ثانیه، اگر زاینده‌رود جاری نشود، یک تمدن از بین می‌رود و موج سنگین مهاجرتی رخ خواهد داد. وی تصریح کرد: ما در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ توانستیم در کشور ۴۶ تالاب دارای اولویت را به‌طور کامل مطالعه و نتایج را به وزارت نیرو اعلام کنیم تا حقابه به‌طور قانونی تخصیص یابد. تا پیش از این، وزارت نیرو، تالاب بین‌المللی گاوخونی را حتی به‌عنوان تالاب قبول نداشت و آن‌را یک فرورفتگی در دل کویر می‌دانست. احمدرضا لاهیجان‌زاده خاطرنشان کرد: سند «آمایش سرزمین» نقشه مسیر توسعه را ترسیم می‌کند. از این رو، مجوز جدیدی برای صنایع آب‌بر و حتی صنایع کوچک فلزی صادر نخواهد شد. با بررسی‌های به عمل آمده، در حال حاضر میزان آب مصرفی صنایع، ۱۶۰ میلیون متر مکعب تخمین زده شده که خط لوله انتقال آب از دریای عمان، فعلاً ۸۰ میلیون متر مکعب را تأمین می‌کند. اسفندماه جاری، جلسه «ستاد ملی تالاب‌ها» تشکیل خواهد شد و امیدوارم بتوانیم طرحی که منجر به احیاء تالاب گاوخونی می‌شود را تصویب کنیم.