«نصف جهان» که با «صنعت» پیوند می‌خورد، به درستی که یکی از قطب‌های صنعتی در قلب کشور را شکل می‌دهد تا بتواند شریان‌هایی از صنعت را به راه بیندازد که آمیخته از جان تا سنگ در این دیار است. استان اصفهان با وجود حدود ۷۸ مصوبه شهرک صنعتی رتبه یک در تعداد و مساحت شهرک‌های صنعتی در کشور را دارد. در این استان افزون بر 9 هزار واحد صنعتی دارای مجوز بهره‌برداری موجود بوده که از این تعداد، بیش از 55 درصد این واحدها یعنی افزون بر 5 هزار واحد صنعتی داخل شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان قرار دارد که براساس نتایج آخرین تحقیقات انجام شده، 10 درصد از این واحدها از توان صادراتی مطلوبی برخوردار بوده و 30 درصد نیز فعالیت مناسبی دارند و 40 درصد دیگر نیز زیر ظرفیت اسمی فعالیت می‌کنند. آمارهایی نه چندان بد؛ اما اوضاعی نا به سامان!!
البته جدای از آمارها صنعتی اعلام شده، شکل‌گیری صنعت در اصفهان در طول دهه‌ها و قرن‌ها شکل گرفته که تا حیات این استان را با صنعت عجین کند. در ادامه به اختصار به مهمترین صنایع استان اصفهان خواهیم پرداخت.
صنعتی آمیخته با جان
صنايع دستی اصفهان طی قرن‌های به عنوان هنر اصیل ایرانی شهرت جهانی دارد که از این رو اگر نصف جهان را مهد صنایع دستی ایران بدانیم سخن گزاف نگفتیه‌ایم. چراکه ویژگی‌های منحصر به فرد صنایع دستی اصفهان آنست که نه تنها باب طبع خریداران ایرانی است بلکه گردشگران خارجی نیز به شدت طالب دست‌ساخته‌های هنرمندان اصفهانی هستند.
استان اصفهان يکی از بزرگترين مراکز توليد انواع مختلف صنايع دستی ايران به‌شمار می‌آید. اين استان از گذشته‌های دور مهد هنرهای زيبا و صنايع ظريفه ایرانی بوده است. تزئينات آجری، کاشی‌کاری، گچ‌بری و انواع خط در آثار تاريخی اصفهان، از حدود قرن‌ها پيش تا دوره معاصر، بر اطراف و جوانب مناره‌ها و داخل و خارج مساجد، قصرها و هنرهای زری‌دوزی و قلم‌کاری، ترمه و نقره‌کاری و تذهيب و تحرير انواع کتاب، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی جملگی به مرکزيت هنری اصفهان گواهی بر این ادعا دارند.
سيم‌کشی، زرکشی، زربافي، گلابتون‌دوزی، پولک‌دوزی، زنجيره‌بافی، قالی‌بافی و نساجی از صنايع دستی رايج اصفهان است. اين صنايع دستی در عهد شاهان صفوی رونق فراوان داشت. در دوران قاجاريه، بازار صنايع دستی اصفهان از رونق افتاد. ولی بعد از انقلاب مشروطه باز توسعه يافت. به طور کلی طرح و نقش عموم صنايع دستی اصفهان اعم از فرش و قلمکار و ظروف قلم‌زنی و کاشی، دوختنی‌های روی پارچه تحت تاثير طرح‌های تزئينی دوران صفويه قراردارد و طراحان اصفهان، به نسبت قدرت درک و مهارت خود از آثار قديمی اقتباس می‌کنند و با خلاقيت خود، آنها را زيباتر می‌سازند.
صنعتی آمیخته در تار و پور
بیش از به 90 سال است که از راه‌اندازی کارخانه‌های نساجی در اصفهان می‌گذرد و این شهر را به یکی از قطب‌های صنعت نساجی در منطقه تبدیل کرده است تا آنجا که به آن لقب «منچستر شرق» داده‌اند. در آن روزگار کارخانه‌های بافندگی یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی مردم اصفهان به شمار می‌رفت و در کمتر از دو دهه نزدیک به 10 کارخانه بزرگ نساجی در این شهر راه‌اندازی شد. برخی از این کارخانه‌ها که در دهه 40 و 50 شمسی توسعه گسترده‌ای یافته و روز به روز به اوج رسیدند و امتیازهای متعددی از تولید این سرزمین را به خود اختصاص می‌دادند. هم‌اکنون نیز تعداد واحدهای نساجی استان اصفهان ۲۳۰۰ واحد است که در مجموع ۲۵ درصد از کل واحدهای صنعتی استان اصفهان نساجی است که 27 درصد اشتغال استان اصفهان را در برمی‌گیرد.
صنعتی در آمیخته با سنگ
یکی از صنایعی مهمی که از اصفهان شکل گرفته است، «صنعت سنگ» است. مراکز فروش سنگ متعددی در استان اصفهان در حال فعالیت هستند که بیش از نیمی از نیاز سنگ کشور را تامین می‌کنند. وجود مزایای طبیعی همچون وجود 148 معدن سنگ ساختمانی در این استان و قرار گرفتن در مرکز کشور و دسترسی آسان از تمامی نقاط کشور به این استان موجب توسعه روزافزون بازار سنگ اصفهان شده است که در کنار این مزایای طبیعی وجود کارگران ماهر و مدیران باسابقه درخشان که از دیرباز در صنعت سنگ مشغول بوده‌اند مزید بر علت شده‌اند تا این استان را با بیشترین حجم فرآوری سنگ ساختمان به قطب سنگ کشور تبدیل کند تا به یکی از مقاصد اصلی معماران و تامین‌کنندگان مصالح ساختمانی برای خرید سنگ شود. معماران و تامین کنندگان فرآوانی هستند که برای تامین سنگ ساختمانی مورد نیاز خود حاضر به تحمل رنج سفر و حضور در بازار سنگ اصفهان هستند و این موضوع باعث شده تا در دوران رکود ساختمان‌سازی، همچنان بازار سنگ اصفهان از رونقی نسبی برخوردار باشد.
استان اصفهان با دارا بودن بیش از دو هزار واحد سنگبری موفق به تولید سالانه بیش از ۴ میلیون و ۲۰۰هزار تن سنگ ساختمانی شده است که این میزان بیش از نیمی از تقاضای بازار داخلی است. استان اصفهان با داشتن تعداد ۸۹ معدن سنگ تراورتن بیشترین سهم از این نوع سنگ را در قیاس با دیگر استان‌های کشور دارد.
صنعت آمیخته با تفرج
در ميان شهرهاي ايران، اصفهان يکي از منحصربه فردترين مقاصدي به‌شمار می‌رود که از سوي گردشگران انتخاب مي‌شود تا صنعت به نام گردشگری را در این استان به شکلی جدی شکل بدهد. استانی که با وجود شاهکارهای معماری زیبای اسلامی به نگین انگشتری ایران معروف است، نگینی که در آن گنبدهای فیروزه‌ای و مناره‌های سر به فلک کشیده از معروف‌ترین بناهای آن به شمار می‌روند. آثار تاریخی در کنار مناطق طبیعی و روح بخش، اصفهان را به لقب نصف جهان بین جهانیان معروف کرد و یکی از محبوب‌ترین مقصدهای گردشگری ایران به شمار می‌آید و همه‌ساله پذیرای بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است. مطابق با طرح جامع گردشگري کشور، تمامي نقاط کشور ايران از منظر گردشگري به ۷ منطقه تقسيم شده‌اند که استان و شهر اصفهان به عنوان کانون اصلي گردشگري ايران(در قلب فلات مرکزي ايران) و در منطقه پنجم قرار دارد.
صنعتی آمیخته با ذوب و ریخته‌گری
تاسیس شرکت ذوب آهن اصفهان در سال ۱۳۴۴ یکی از زمینه‌های ایجاد صنعت فولاد را برای این استان رقم زد. ذوب‌آهن اصفهان نخستین و بزرگترین کارخانه تولیدکننده فولاد ساختمانی و ریل در ایران است که با ظرفیت ۲٫۸ میلیون تن محصول نهایی، انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی را تولید می‌کند. اما آنچه بیش از پیش استان اصفهان را به سمت فولادی شدن سوق دارد تاسیس شرکت فولاد مبارکه اصفهان بود که پس از انقلاب شکل گرفت. هرچند عملیات اجرایی این واحد در دهه ۶۰ شمسی آغاز شد اما افتتاح و تولید این واحد صنعتی در دهه ۷۰ آغاز شد تا بتواند به یکی از بزرگترین واحدهای تولیدی خاورمیانه تبدیل شود و سهم ۷۰ درصد فولاد در کشور را نیز به خود اختصاص دهد. اما مهمتر از آن این است که فولادسازی در اصفهان با خود صنایع پایین‌دستی از این صنعت را نیز در استان اصفهان رونق بخشده است و یک‌چهارم اشتغال استان از صنعت فولاد تامین می‌شود. با وجود فولاد مبارکه اصفهان این استان تبدیل به قطب صنعت فولاد ایران شده است و تنها در شهرک صنعتی اشترجان، ۳۵ واحد ریخته‌گری و قطعات متالورژی فعالیت می‌کنند، در این شهرک ۴ واحد در زمینه واحدهای ریخته‌گری آلیاژهای غیرآهنی، 90 واحد در زمینه ریخته‌گری قطعات چدنی و 19 واحد نیز در زمینه ریخته‌گری‌های آهنی فعالند. 32 واحد صنعتی از این تعداد در زمینه ریخته‌گری به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند. این واحدها با استفاده از انرژی الکتریکی و کوره‌های ذوب القایی اقدام به تولید قطعات می‌کنند.