چه کسی باور می‌کند که در گوشه و کنار کشورمان شهرستان‌هایی هستند که نرخ بیکاری در آنها آن‌قدر پایین است که گاهی به صفر هم می‌رسد؟ «دهق» و «علویجه» شاهد مثال‌هایی هستند بر این ادعا؛ در گوشه و کنار استان اصفهان که با تکیه بر تولیدات بومی خود نرخ بیکاری را به صفر رسانده‌اند. خوربیابانک هم یکی دیگر از توابع نصف جهان است که بر اساس آخرین پایش‌های مرکز آمار ایران تنها ٢,٧‌درصد بیکار دارد.
کمی بالاتر از اصفهان، «طارم» زنجان، پرچمدار یکی از پایین‌تر نرخ‌های بیکاری در کشور شده است. این شهرستان در همسایگی قزوین و گیلان، با نرخ بیکاری ٤درصدی، یکی از پررونق‌ترین کسب‌وکارهای منطقه را راه انداخته و کمتر کسی در آن بدون شغل زندگی می‌کند.
شهرستان‌های شرق کشور هم آمار و ارقام خوبی از خود به جا گذاشته‌اند. خراسان‌رضوی توابعی دارد که نرخ بیکاری در آنها از ٣‌درصد هم کمتر است؛ «خلیل‌آباد» و «خوشاب» شهرهای کوچکی هستند که ٢,٥ و ٣‌درصد نرخ بیکاری برای آنها ثبت شده است و از طرفی «بجستان» هم با ثبت ٣.٦‌درصد نرخ بیکاری، یکی دیگر از نقاط درخشان کارنامه خراسانی‌ها به شمار می‌رود.
اتفاق خاصی اما در این شهرهای کوچک نیفتاده است. فعالان اقتصادی این شهرها به «شهروند» می‌گویند که فقط فعل خواستن را صرف کرده‌اند و سعی کرده‌اند همه پتانسیل موجود در منطقه خود را به کار ببندند. با این اوصاف بد نیست که این سوال از دولت‌ها مطرح شود که چرا هنگام انتخاب وزرای اقتصادی، هیچگاه با بخش خصوصی و فعالان اقتصادی موفق مشورتی نمی‌شود؟
همه به تولید روی آورده‌اند
دهق و علویجه درمنطقه مهردشت و در شهرستان نجف‌آباد قرار دارند. دغدغه‌ روستایی‌ها در این مناطق اصفهان تغییر کرده و حالا همه می‌خواهند هر طور شده یک بنگاه‌ تولیدی راه بیندازند. سهل‌آبادی، رئیس اتاق بازرگانی اصفهان به «شهروند» می‌گوید: نرخ بیکاری در دهق و علویجه صفر است. فعالان اقتصادی در این دو شهرستان کارخانه‌های نساجی به راه انداختند و همه مشمولین را سر کار برده‌اند. کار به جایی رسیده که از شهرستان‌ها و روستاهای اطراف هم برای کار به این‌جا می‌آیند. «همه می‌خواهند کارخانه‌دار شوند!»
به‌ گفته سهل‌آبادی، بعد از موفقیت نساجی، کارخانه‌های دیگری هم کار خود را در دهق و علویجه شروع کردند. اکنون در این شهرستان‌های کوچک، چند کارخانه قطعه‌سازی هم شروع به کار کرده‌اند.
پرونده‌ موفقیت اصفهانی‌ها البته این‌جا بسته نمی‌شود؛ در «خوربیابانک» تقریبا همه مشغول به کارند. فعالان اقتصادی این شهرستان که امروزه تبدیل به یکی از جاذبه‌های کویری توریستی شده است، بار اشتغالزایی را با جذب توریست به دوش کشیده‌اند و این منطقه اصفهان را تبدیل به یکی از مراکز کویرگردی ایران کرده‌اند. سهل‌آبادی توسعه بوم‌گردی را عامل اصلی از بین رفتن بیکاری در این منطقه می‌داند. او می‌گوید: کسانی که شغلی از این قسم عایدشان نشده هم به مشاغل خانگی روی آورده‌اند. تولیدکنندگان به جای این‌که ماهی به مردم بدهند، به آنها ماهیگیری یاد داده‌اند. خیلی از زنان و مردان در خوربیابانک، مرغ یا شترمرغ در خانه پرورش می‌دهند و دارای شغل ثابت هستند.
به برکت زیتون..
شغل غالب طارمی‌ها، باغداری و کشاورزی است و «فرآوری» زیتون برای آنها اشتغالزا شده است. نیازعلی ابراهیمی، مشاور وزیر کار و مجری طرح زیتون کشور، در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: درحالی‌که در کل استان قزوین به‌طور میانگین از هر هکتار، ٤ تن زیتون برداشت می‌شود، در طارم زنجان گاهی برداشت زیتون از هر هکتار به ٥‌میلیون تن می‌رسد. او ادامه می‌دهد: اگر قرار بود طارمی‌ها به صرف باغ‌های زیتون با نرخ بیکاری مقابله کنند، به این نرخ دست پیدا نمی‌کردند. طارمی‌ها به فرآوری زیتون روی آوردند تا سود سالیانه خود را افزایش دهند و شغل‌های متفاوت خانگی ایجاد کنند. البته برخی از آنها هم زیتون را به شکل شور، شکسته و ترشی هم عرضه و در این حلقه برای همدیگر شغل پایدار ایجاد می‌کنند.
کشت زعفران و بخش خصوصی
ناجی خراسانی‌ها شد
خراسان را اگر یکپارچه ببینیم، وسیع‌ترین ناحیه ایران را مورد بررسی قرار داده‌ایم. خراسان اما امروزه سه بخش دارد که حال این سه بخش با هم کاملا متفاوت است. نرخ بیکاری در شهرستان‌های خراسان ‌رضوی به‌طرز عجیبی پایین است و این درحالی است که نرخ بیکاری خراسان‌ شمالی، چنگی به دل نمی‌زند. علت پایین بودن بیکاری در شهرستان‌هایی مثل خلیل‌آباد، خوشاب و بجستان را از فعالان اقتصادی این استان جویا می‌شویم. محمد حسین روشنک، رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان مشهد و عضو هیأت نمایندگان اتاق ایران و خراسان رضوی است. این فعال اقتصادی می‌گوید: ٣سالی‌ می‌شود که تلاشی همه‌جانبه از سوی همه مسئولان برای کاهش نرخ بیکاری در شهرستان‌های این استان کلید خورده است؛ از استاندار گرفته تا فعالان بخش خصوصی و حتی خود مردم. در ابتدا سعی شد که هیچ شغلی از بین نرود و هیچ کارگری از کار بیکار نشود. بنگاه‌های اقتصادی ما امروزه مشکل سرمایه ندارند، خیلی وقت‌ها «مدیریت ناکارآمد» آنها را زمین زده‌ است. این بنگاه‌ها شناسایی و ساماندهی شد. کارآفرینان را در کانونی دور هم جمع و آنها را به شیوه‌های مختلف تشویق کردیم تا هرچه می‌توانند شغل ایجاد کنند.
«اشتغال فقط منوط به صنعت نیست. کشاورزی گاهی می‌تواند چندین برابر بیشتر از صنعت در ناحیه‌ای از کشور اشتغالزایی کند. این موضوعی بود که در این سال‌ها، سرلوحه کار خود قرار دادیم.»
شغل غالب خراسانی‌ها، کشت زعفران است. می‌کارند، می‌چینند و پاک می‌کنند؛ در این چرخه همه صاحب شغل می‌شوند.
ویروس بیکاری
در حالی که به‌گفته حسن روحانی درحال حاضر مهمترین دغدغه رئیس‌جمهوری و کابینه‌اش موضوع اشتغال کشور بوده و همه‌جا حرف از اقتصاد مقاومتی است، شاید بهتر باشد علت بیکاری هر شهر و استان جداگانه بررسی شود و برای رفع آن اقدام‌های لازم صورت بگیرد. آخرین اطلاعات منتشر شده از مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در بهار‌ سال ۱۳۹۵ استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و شهر اصفهان دارای بالاترین نرخ‌ بیکاری در سطح کشور بوده‌اند. «شبنم درستی» ساکن اصفهان است که با لیسانس‌ آی‌تی مدت‌هاست بیکار مانده است. او به «شهروند» می‌گوید: در شهر اصفهان تا دلتان بخواهد جوان‌های تحصیلکرده مثل من هستند که جویای کارند. ادارات و نهادها هم این موضوع را می‌دانند و حسابی از آن سوءاستفاده می‌کنند. با حقوق‌های ٧٠٠ و ٨٠٠‌هزار تومان قرارداد می‌بندند و همه نوع بی‌احترامی به نیروی کار خود می‌کنند. بماند که برای بیمه‌شدن باید خیلی خوش‌شانس باشیم. اما آیا واقعا اشتغال تنها به کار در ادارات خلاصه می‌شود یا نیاز به حرکت‌های جدی‌تری برای کارآفرینی احساس می‌شود؟