اقتصاد بازار: تغییرات شدید بهای دلار در بازارهای جهانی و در بازار داخل در هفته‌های اخیر باعث شده قیمت‌ انواع بازارهای کالایی نیز به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گیرد و با اُفت‌و‌خیزهای لحظه‌ای و البته پیاپی در این بازارها روبه‌رو‌ باشیم. در این میان بخش پائین‌دست صنعت پتروشیمی هم از این قاعده مستثنی نیست؛ این حجم از نوسانات باعث شده تا بهای خوراک و مواد اولیه تغییر کند و قیمت تمام شده محصولات نهایی صنایع تکمیلی هم دستخوش تغییر گردد. از طرف دیگر با توجه به این موضوع که شرایط هر روزه در حال تغییر است، معاملات بلند‌مدتی که می‌توانست رکن تأمین سرمایه باشند به معاملات کوتاه مدت تبدیل شده و بالطبع این موضوع در حوزه صادرات هم تأثیر گذاشته و باعث می‌شود سهم زیادی از مشتریان خارجی در بازارهای خارجی از دست برود.
عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران دراین خصوص معتقد است: به‌طور کلی می‌توان گفت سه بخش صنعت، فروش و بازرگانی متأثر از هر نوسانی در این حوزه است و به باور من هر نوسان و تغییری برای این سه بخش مضر است.
مسعود جمالی، افزود: علت هم آن است که با هر تغییر و نوسانی ثبات بازار به هم می‌ریزد و از ریل نظمی که تبعیت می‌کرده بیرون می‌آید؛ در چنین شرایطی بازار‌ها بلاتکلیف شده و باعث سردرگمی فعالان این حوزه‌ها می‌شوند. این کارشناس در ادامه ضمن اشاره به نوسانات اخیر نرخ ارز و تأثیر این متغیر بر بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی و بازارهای این بخش از صنعت گفت: تأثیر این موضوع را می‌توان از دو منظر بررسی و برای آن، دو سناریو تعریف کرد که سناریوی اول حاکی از بالا رفتن نرخ ارز است.وی اظهار کرد: زمانی که ارز بالا می‌رود قیمت‌های محصولات پتروشیمی که وابسته به این نرخ هستند، تغییرکرده و قیمت آن بالا می‌رود و این امر توجیهی برای این موضوع می‌شود که فروش باید بر پایه قیمت‌های ریالی ) به جای نرخ ارز آزاد) انجام شود؛ به این معنا که از یک طرف بالا رفتن نرخ ارز و این موضوع که نرخ ارز یکی از اهرم‌های تعیین قیمت محصولات پتروشیمی است، بهای مواد اولیه‌ای که در انبار کارخانه‌ها ذخیره شده‌اند بالا رفته و سود این مواد نیز افزایش یافته و از طرف دیگر بالا رفتن نرخ دلار باعث می‌شود تفاوت نرخ دلار با ریال بیشتر شده و به این ترتیب حضور در بازار کشور‌های هدف افزایش می یابد.
عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران در سناریوی دوم پایین آمدن نرخ ارز، آثار این موضوع را بررسی کرد و گفت: با پائین آمدن نرخ ارز، قیمت مواد موجود در بازارهای آزاد نسبت به قیمت‌ها و نرخ‌هایی که پتروشیمی‌ها اعلام کرده‌اند، کاهش می‌یابد و به این ترتیب تولید‌کنندگانی که عملکرد شفافی دارند و با بورس کالای ایران کار می‌کنند و مواد اولیه خود را از این سازمان تأمین می کنند، نسبت به تولید‌کنندگانی که عملکردی غیر شفاف دارند و مایحتاج خود را از بازار‌های آزاد می‌خرند متضرر خواهند شد. مهندس جمالی در ادامه تصریح کرد: در طرف دیگر تعهدات و فروش‌هایی که برای بحث صادرات در نظر گرفتیم با مشکلاتی روبه رو می‌شود. وی می‌گوید: وقتی یک تولید‌کننده در عرصه‌های جهانی پا می‌گذارد، حاشیه‌پائینی را برای خود تعریف کرده و طبق آن قرارداد منعقد می‌کند؛ این با احتساب حاشیه‌سودی است که طبق آن قرار‌داد بسته می‌شود. زمانی که نرخ ارز پائین می‌آید، قرارداد از بازه حاشیه سودی که برای خود تعریف کرده خارج می‌شود و پا در مسیری زیان‌ده گذاشته و به این ترتیب صادرات هم وارد بحث زیان می‌شود.
جمالی عملکرد صنایع پلاستیک را مصداقی برای این دو سناریو دانست و اظهار کرد: با بررسی روند آماری عملکرد تولید‌کنندگان صنایع پائین‌دستی، مشاهده می‌کنیم که از شهریور به بعد، این بخش از صنایع عملکردی رو به رشد داشتند و روندی صعودی را طی کردند؛ این الگو با بالا رفتن بهای دلار هم ادامه داشت، اما با پائین آمدن نرخ ارز ورق برگشت و تولید‌کنندگان را با مشکلاتی مواجه کرد. در طرف دیگر مشتریانی که در خارج از کشور هستند به دلیل تفاوت دلاری که ناشی از پائین آمدن نرخ ارز است، برای خرید کالای نهایی از کشورمان دست نگه می‌دارند و این امر باعث می‌شود که رقیبان ما در بازارهای هدف فرصتی پیدا کنند و به راحتی سهم ما در آن بازارها را در سیطره خود در‌آورند و بالطبع این اتفاق به شبکه تولید ما وصل می‌شود و بر چرخه تولید و صادرات ما اثر مستقیمی می‌گذارد. وی در ادامه تصریح کرد: در پی این توضیحات می‌توان ادعا کرد که نوسان 600 تومانی بهای ارز (‌400 تومان بالا رفتن این شاخص قیمتی و 200 تومان پایین آمدن آن) در مجموع به نفع صنعت پلاستیک کشور نبوده است.
جمالی در ادامه به نوسانات اخیر ارز و معاملاتی که در ماه گذشته منعقد شده اشاره و تصریح کرد: تمامی خرید‌هایی که از دی تا به حال انجام داده‌ایم زیان ده هستند؛ به این معنا که تمام مواد اولیه‌ای که در انبارهاست هم به نسبت قیمت‌هایی که در بورس کالا اعلام می‌شود و هم به نسبت بازارهای داخلی زیان ده هستند(با توجه به این موضوع که در شرایط پائین آمدن نرخ ارز بازار پیشرو است و باعث می‌شود یک تولید‌کننده از دو جنبه ضربه بخورد. یک زیان ناشی از افت قیمت در بازار رسمی و زیان دیگر ناشی از زیان از سمت بازارهای غیر‌رسمی).
وی در ادامه درخصوص نوسانات اخیر ارز و تأثیری که این تغییرات روی نوع معاملات (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت) می‌گذارد، تصریح کرد: نوسانات و تغییرات این شاخص باعث می‌شود فعالان صنعت، به اصطلاح دست به عصا حرکت کرده و عملکردی محتاط‌تر داشته باشند. علت هم آن است که به سبب شوک‌هایی که از این تغییرات متوجه بازارها می‌شود، نمی‌توان چشم‌انداز روشنی از آینده بازارها تصور کرد و قراردادی بیشتر از 6 ماه منعقد نمود. جمالی در آخر افزود: این اتفاق باعث می‌شود تولید‌کننده‌ها از تفکر بلند مدت به سمت تفکر کوتاه‌مدت بیایند و حتی در برخی شرایط به دلیل تهدید‌های پی‌در‌پی تصمیم‌های هفتگی برای کار خود اتخاذ کنند. وی افزود: وقتی قیمت‌ها، قیمت‌های روزانه می‌شوند دید بلند مدت دیگر معنایی ندارد که در پی آن فعالان صنعت بخواهند با توجه به تغییر تمام شاخص‌های وابسته به قیمت دلار، به توسعه بازار فکر کنند و دیگر نمی‌توانند برای بازارهای هدف خود برنامه‌ریزی کرده و به راحتی سهم خود را در بازارهای کشورهای خارجی از دست می‌دهند.
عارفه مشایخی
به نقل از ماهنامه نوسان