صرف‌‌نظر از نقض ادعای رییس‌جمهوری توسط نهادهای متولی انتشار آمار، مبنی بر عدم چاپ پول توسط بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه، انتشار آمار رسمی در این بازه زمانی برای چند ماه پیش از زمان انتشار، چه موضوعیتی می‌تواند داشته باشد؟ حسب یک عرف سنتی و معقول، انتشار آمار باید معطوف به بازه‌های زمانی ماهانه و فصلی و سالانه باشد نه اینکه به‌طور مثال، آمار متغیرهای پولی و بانکی اسفند‌ماه سال گذشته در میانه امرداد سال جاری و آمار فروردین‌ماه، در میانه شهریور‌ماه منتشر شود؟ بسیاری از کارشناسان در این زمینه انتقادات جدی دارند و بر این باورند که این رویکرد باعث بی‌خاصیت‌سازی آمار می‌شود و امکان تحلیل به‌موقع روندها و فرآیندهای اقتصادی و همچنین ارزیابی دقیق از نتایج سیاست‌های پولی و مالی را از میان برخواهد داشت.
علاوه بر این، نقطه تیره نسبتا جدید در کارنامه انتشار آمار متغیرهای پولی کشور، یک نگرانی جدی دیگر وجود دارد و آن این است که در دو گزارش تفصیلی اخیر که پس از چند ماه حبس آمار منتشر شده‌اند، تنها به انتشار گزاره‌ها و پارامترهای مثبت پرداخته شده است و همه پارامترهای پولی با همدیگر منتشر نمی‌شوند! که این فقره هم به جای خود می‌تواند موجبات نگرانی و ابهام را فراهم کند. در همین راستا خبرنگار گروه اقتصاد کلان «جهان‌صنعت» طی گفت‌وگو با دو کارشناس مسائل اقتصادی، به چند‌و‌چون پیرامون ابعاد مختلف این چالش آماری در کشور پرداخت که مشروح این دو گفت‌وگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید؛
نیاز حیاتی به شفافیت آماری
دکتر بهمن آرمان اقتصاددان در این گفت‌وگو ضمن ابراز امیدواری برای افزایش شفافیت در کشور اظهار کرد: اقتصاد ایران به دلیل انباشت آسیب‌های مزمن ناشی از سیاست‌های غلط در طول دهه‌های گذشته گرفتار شده، همیشه باید در یک حالت هوشیاری کامل و تمام‌وقت آماری باشد، زیرا تنها در شرایطی که شفافیت آماری وجود داشته باشد، اقتصاددانان با دید باز و با مکاتب مختلف و دستگاه نظری خودشان می‌توانند به آنالیز دقیق شرایط اقتصاد کشور بپردازند و بتوانند چشم‌انداز آتی اقتصاد کشور را با توجه به سیاست‌های اعمال شده با مردم، فعالان اقتصادی و سیاستگذاران کشور در میان بگذارند. وقتی شفافیت آماری وجود نداشته باشد، نتایج تصمیمات به‌طور ناگهانی در حوزه عمومی و ساحت زیست اجتماعی آثار خودش را به نمایش می‌گذارد. به همین دلیل باید بگوییم که یکی از اصول مفقوده در تکنولوژی حکمرانی در کشور ما، فقدان شفافیت کامل آماری است و سیاستمداران برای اینکه مسوولیت آثار اقدامات خودشان را نپذیرند، در پاره‌ای از اوقات، به دستکاری در مبانی آماری کشور یا به پنهانکاری آماری می‌پردازند. مثلا بعضی از آمارها و متغیرها را منتشر نمی‌کنند یا اگر هم منتشر کنند، نقاط خاصی از آن را که به نفع وجهه خودشان است، برجسته‌تر از اندازه واقعی آن پارامتر نشان می‌دهند. وی در ادامه یادآور شد: وقتی مردم بدانند دولت چقدر بدهکار است، می‌توانند با شفافیت بیشتری تصمیم بگیرند که به‌طور مثال اوراق قرضه دولتی را خریداری کنند یا مثلا در مناقصات مرتبط با پروژه‌های عمرانی و تامین خدمات دولتی شرکت کنند یا نکنند. وقتی ما ندانیم نرخ بیکاری چقدر است یا نرخ تورم به چه شکل است و تورم ماهانه و سالانه، پایه پولی و نقدینگی به چه صورت است تا مردم بدانند که برای سرمایه‌گذاری، مصرف یا پس‌انداز خودشان چه تصمیماتی را اتخاذ کنند که با بازدهی مورد نظرشان توام باشد. آرمان در پایان گفت: جزئیات در انتشار آمار بسیار مهم است. وجود یک بستر دیجیتالی مناسب برای به‌روزرسانی آنلاین تمام داده‌های اقتصادی کشور، می‌تواند هم اعتماد افراد را در اقتصاد جلب کند، هم باعث می‌شود سیاستگذاران اقتصاد کلان کشور از اتخاذ تصمیمات هیجانی یا پوپولیستی اجتناب کنند و هم در اتخاذ تصمیمات، بیشترین مشورت و احتیاط را به کار ببندند.
شفافیت آماری و توسعه‌یافتگی اقتصادی
دکتر احسان سلطانی پژوهشگر اقتصادی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت»، نسبت به پنهانکاری آماری در کشور هشدار داد. این پژوهشگر اقتصادی ضمن برشمردن تبعات منفی تبدیل این رویکرد به رویه در کشور اظهار کرد: باید یک چتر جامع آماری در کشور وجود داشته باشد که هم از شفافیت ویژه برخوردار باشد و هم با به‌کارگیری تکنولوژی‌های روز از امکان بروز هر سنخی از تعارض منافع در کشور به دلیل به‌کارگیری سیاست‌های خلق‌الساعه اقتصادی جلوگیری کند. در نهایت باید به این مساله توجه کنیم که آمار به عنوان یکی از مصالح عمده فهم تحولات اقتصادی و اجتماعی در کشور، باید از شفافیت و دقت بالا برخوردار باشد.
وی در ادامه ضمن ابراز نگرانی از امکان تبدیل این رویکرد به یک رویه عملکردی ثابت و توجیه‌شده هشدار داد: برای اینکه بتوانیم روابط اقتصادی سالمی با دنیا داشته باشیم و از کژرفتاری‌های اقتصادی که می‌تواند باعث رشد مافیا شود، اجتناب کنیم، باید به سمت سختگیری‌های مرتبط با کاربست شفافیت در آمار برویم و از کشورهای همسایه جنوبی، ترکیه و گرجستان که این مسیر را پیموده‌اند و از اتخاذ این سیاست به نتایج دلخواه رسیدند، درس بگیریم و از همین تجارب برای بهبودبخشی به فضای اقتصاد کشور خودمان بهره‌برداری لازم را به عمل بیاوریم. دولت به عنوان متصدی رسمی و انحصاری انتشار آمار، باید شجاعت به کار گرفتن شفافیت آماری را داشته باشد. شاید در کوتاه‌مدت برخی از آمارهای نگران‌کننده اقتصادی باعث ایجاد دلهره در میان مردم و فعالان اقتصادی شود ولی اتفاقا در دل همین دلهره پس از به‌کارگیری شفافیت چندین فرصت نهفته است.
بدین معنا که دولت می‌تواند با اعلام دقیق وضعیت در حیطه پارامترهای مختلف، از امکان به‌کارگیری مشورت‌های بهینه و اصولی اقتصاددانان و متخصصان، برای اصلاح وضع موجود بیشترین بهره ممکن را ببرد. این رویکرد باعث ایجاد اعتماد متقابل میان سیاستگذاران و فعالان اقتصادی می‌شود و کشور خواهد توانست با آرامش کامل، مسیر رشد و توسعه را با کمترین هزینه ممکن طی کند و همه از مزایای توسعه‌یافتگی اقتصادی بهره‌مند شود.