مجید عشقی رییس سازمان بورس پیش‌تر در بهمن ماه امسال اعلام کرده بود که دست‌کم تا دو ماه آینده تغییراتی در دامنه نوسان ایجاد خواهد شد. گمانه‌زنی‌ها ناظر بر آن بود که احتمالا سازمان بورس درصدد است دامنه نوسان را به صورت تدریجی افزایش دهد تا در میان‌مدت به حذف دامنه- دست‌کم در برخی نمادها- منجر شود. اگر چه هنوز نشانه‌ای از عمل به وعده تغییر دیده نشده اما حالا میثم فدایی مدیرعامل فرابورس حذف دامنه نوسان را منتفی اعلام کرده و از احتمال اعمال دامنه نوسان پویا خبر داده است. امیرعلی امیرباقری تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» بر کارآیی دامنه نوسان پویا در بازار سهام تاکید می‌کند اما در عین حال عنوان می‌کند بهتر است بیش از بحث‌های کنترلگری در بازار، به سمت بازار دوطرفه حرکت کنیم تا قیمت‌ها به خودی خود واقعی شوند.
عموم صاحب‌نظران بازار سرمایه بر این باورند که دامنه نوسان یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر قفل شدن سهم‌ها و رکود معاملاتی در بازار سهام است. بر این مبنا گفته می‌شود در صورتی که دامنه نوسان قیمت سهام در بازه‌های بیشتری در نظر گرفته و یا در برخی نمادها حذف شده بود، بازار اصلاح خود را در زمان کوتاه‌تری انجام داده و به سرعت به مدار تعادل بازمی‌گشت.
گروگان‌گیری سهامداران
برخی اهالی بازار سرمایه با نگاهی مبالغه‌آمیزتر، در این باره از عبارت گروگان‌گیری سهامداران هم استفاده می‌کنند و بر این باورند که دامنه نوسان اجازه خروج سرمایه‌گذاران از برخی سهم‌ها را نمی‌دهد. با این حال اما گفته می‌شود در بازار سهام ایران که بخش بزرگی از سرمایه‌گذاران آن را افرادی غیرحرفه‌ای و تازه‌وارد تشکیل می‌دهند که در بهترین حالت دو سال است تجربه معاملات بازار سهام را داشته‌اند، حذف دامنه نوسان می‌تواند زیان‌های هنگفتی را به بار آورد و سهامداران را متضرر کند. در این میان برخی از کارشناسان راهکار افزایش تدریجی دامنه نوسان را توصیه می‌کنند. به گفته آنها افزایش دامنه نوسان با وجود آنکه همچنان ریسک‌هایی را به ویژه در بازارهای به شدت صعودی یا نزولی با خود حمل می‌کند، درجه نقدشوندگی سهم را بالا می‌برد. بر این اساس گفته می‌شود در صورتی که بتوان هیجان بازار را کنترل کرد و معامله‌گران را نیز به سمت دادوستدهای منطقی و به دور از هیجان سوق داد، افزایش دامنه نوسان می‌تواند پتانسیل نقدشوندگی بازار را بالفعل کند. در همین حال برخی از کارشناسان افزایش یا حذف دامنه نوسان را در برخی نمادها توصیه می‌کنند و بر این باورند که این اقدام باید به صورت تدریجی به همه بازار تعمیم داده شود. در این میان اما از دامنه نوسان پویا یا داینامیک هم برای بهبود وضعیت بازار سهام و رونق افزایش جذابیت معاملات به جای حذف یا افزایش دامنه نوسان ایستا یا استاتیک نام برده می‌شود. به گفته کارشناسان، در صورت اجرای دامنه نوسان پویا، پدیده صف‌نشینی از میان خواهد رفت. گفته می‌شود این روش در بسیاری از بورس‌های پیش روی جهان نیز اعمال شده و نتایج مثبتی به دنبال داشته است. پیش از این نیز بارها بحث اعمال دامنه نوسان پویا در بازار سهام ایران مطرح شده بود اما به نظر می‌رسد با توجه به تجربه‌های تلخ دو سال گذشته بازار سهام، ایجاد تغییرات در دامنه نوسان این بار با رویکرد جدی‌تری از سوی سازمان بورس دنبال می‌شود.
مزایای دامنه نوسان پویا
امیرعلی امیرباقری تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» اظهار می‌کند: «هرچه بازار به کارایی نزدیک‌تر می‌شود قیمت‌گذاری توسط فعالان بازار سرمایه در بازار دقیق‌تر صورت می‌گیرد. در حال حاضر بازار ما از سطح کارایی ضعیف تا نیمه‌قوی برخوردار است و بنابراین اقدامات نظارتی برای بازار لازم است.» او می‌افزاید: «اینکه بخواهیم دامنه نوسان ایستا را برای تمامی سهم‌ها اعمال کنیم روشی است که تاکنون به کار گرفته شده و همواره هم با انتقاداتی روبه‌رو بوده است. اما دامنه نوسان پویا دامنه‌ای است که به عنوان ضریبی از برخی پارامترهای پایه مطرح می‌شود و بسته به اقتضای شرایط، قیمت و کلیت بازار می‌تواند تغییر کند.» این کارشناس بازار سرمایه در ادامه توضیح می‌دهد: «یک نمونه از اعمال تغییر را تجربه کرده‌ایم که البته نمی‌توانیم به آن دامنه نوسان پویا را اطلاق کنیم، آن هم زمانی بوده است که دامنه نوسان را برای مدتی از پایین تا منفی دو محدود کرده بودند. این یک اقدام نظارتی برای کنترل بازار و هیجان فعالان بازار بود. اما اینکه این دست از تغییرات دوام داشته و محدود به برهه‌ای خاص نباشد می‌تواند اقدام خوبی برای بازار سهام باشد.»
لزوم پرهیز از اعمال سلیقه
امیرباقری موفقیت این اقدام را در گروی تشریح کامل زوایای آن برای فعالان بازار می‌داند و عنوان می‌کند: «باید برای فعالان بازار به طور کامل ابهام‌زدایی شود تا اهالی بازار در این خصوص با جنبه‌های مبهمی روبه‌رو نباشند، چراکه یکی از بحث‌هایی که همیشه در بازار سرمایه مطرح بوده، بحث نظارت‌های سلیقه‌ای بوده است.» این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: «مطرح شدن نظارت‌های سلیقه‌ای در بازار سرمایه نیز عموما به دلیل عدم تشریح سیاست‌های کلی نظارتی در این بازار است. از همین رو به نظر می‌رسد اگر در این مقوله ابهام‌زدایی شود می‌تواند فواید خود را نشان دهد و یک حرکت آرام به سمت دامنه نوسان باز تلقی شود.»
پیشنیازهای افزایش دامنه نوسان
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که آیا بازار سرمایه ظرفیت حذف دامنه نوسان را دارد یا خیر، توضیح می‌دهد: «در حال حاضر کارایی بازار پایین است بنابراین قیمت‌گذاری در بازار ما به ویژه در سهام کوچک با شناوری اندک، می‌تواند تحت تاثیر بازیگری قیمتی قرار گیرد. بر همین اساس به نظر می‌رسد وجود دامنه نوسان کماکان برای بازار سرمایه لازم است.» امیرباقری می‌افزاید: «برای باز شدن دامنه نوسان پیش‌نیازهایی وجود دارد که از جمله آن می‌توان به حرفه‌ای شدن فعالان بازار سرمایه اشاره کرد، چراکه روندهایی که در سال ۹۸، ابتدای سال ۹۹ و پس از آن در بازار سرمایه شاهد بودیم، حاکی از قیمت‌گذاری برمبنای هیجان و نه تحلیل‌های اقتصادی و فاندامنتال بود.» او اضافه می‌کند: «بنابراین محدودیت دامنه نوسان در شرایط فعلی چندان خالی از فایده نیست و به نظر می‌رسد فواید آن از مضرات آن بیشتر باشد. هر چند که هدفگذاری نهایی باید به سمت باز شدن دامنه نوسان، حذف آن و حرفه‌ای شدن فعالان بازار سرمایه باشد.» امیرباقری تاکید می‌کند: «همواره گفته‌ام به جای اینکه روی مقوله دامنه نوسان و سایر اقدامات نظارتی جهت کنترل بازار تاکید شود، بهتر است که بازار دوطرفه شود. در بازار دوطرفه که امکان خرید و فروش و کسب سود از معاملات مطرح باشد، مطمئنا قیمت‌گذاری‌ها دقیق‌تر و بازار کاراتر خواهد بود.»