قماربازها در بورس!
یکی از پربازتاب‌ترین مخالف‌خوانی‌های روزهای اخیر مربوط به علی‌اکبر عرب‌مازار، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی است. وی گفته: چه اتفاقی در اقتصاد افتاده که شاخص‌ها این‌گونه در حال رشد هستند؟ آیا رونق اقتصادی ایجاد شده است؟ رشد شاخص در بورس بیشتر به دلیل سفته‌بازی است و نه رشد صنعت و اقتصاد کشور. اگر این حجم از گردش پول در بازار بورس نصیب شرکت ها و ارتقای صنعت می‌شد، جای خوشحالی بود، ولی متأسفانه بورس به محل رقابت قماربازان و سفته‌بازان تبدیل شده است. وی ترکیدن حباب بازار بورس را قریب‌الوقوع دانسته است.
تکرار روند سال ۱۳۹۲
البته سابقه نگرانی‌ها درباره سقوط بازار سرمایه به روزهای اخیر برنمی‌گردد. حیدر مستخدمین حسینی، اقتصاددان و رئیس سابق هیئت مدیره بورس در یکی از آخرین روزهای بهمن ماه به ایرناپلاس گفته بود: رشدهای کنونی شاخص بورس تداعی‌کننده حرکت سال ۱۳۹۲ است. در این سال که بورس رشد بالایی را از سر گذرانده و آرام‌آرام حجم انبوهی نقدینگی جذب کرده بود، در یک مرحله که به‌نظرم از سوی دولت آگاهانه صورت گرفت، شاخص‌ها کاهش یافت و در نتیجه موجب عقب‌افتادگی سرمایه‌گذاران و قیمت سهام شد؛ به‌گونه‌ای که بسیاری نتوانستند سرمایه اصلی خود را هم به‌دست آورند و مثلاً ۱۰۰ میلیون تومان به ۴۰ میلیون تومان تبدیل شد.
حباب در سهام شرکت‌های کوچک
در این بین افرادی همچون علی سعدوندی نیز نگرشی میانه به روند فعلی دارند. این اقتصاددان و عضو سابق هیئت علمی دانشگاه استرالیایی ولونگونگ معتقد است: افزایش قیمت‌های رخ داده در بورس ناشی از افزایش دارایی‌ها بوده و سوددهی برخی شرکت‌ها نیز افزایش یافته است. اتفاق دیگر اینکه تا پیش از شیوع کرونا، از نظر رشد تولید صنعتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تقریباً به زمان پیش از خروج آمریکا از برجام رسیدیم؛ یعنی کاملاً اثر تحریم خنثی شده بود. بنابراین بخشی از افزایش قیمت سهام در بورس توجیه فنی داشت، اما به نظر می‌رسد بورس دچار بیش جهش شده؛ یعنی رشد قیمت‌ها در بورس بسیار بالاتر از رشد سودآوری شرکت‌ها است. این موضوع باعث ایجاد حباب به ویژه در سهام شرکت‌های کوچک شده است.
هر چه هست شاخص کل که در روز ۲۰ فروردین، ۵۹۷ هزار واحد بوده، تا پایان روز دوم اردیبهشت ماه به ۷۲۶ هزار واحد رسیده است. یعنی در عرض ۹ روز کاری، شاخص کل بورس بیش از ۲۱ درصد رشد کرده که در این شرایط رکودی، تأمل برانگیز است. ایرناپلاس در این زمینه با حسین زمانی درمزاری کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه گفت‌وگو کرده است.
زمانی معتقد است: بازار کماکان روند صعودی خود را ادامه می‌دهد. شاید علم اقتصاد از نظر تئوریک بگوید که حباب وجود دارد، اما پرسش من از اقتصاددان‌هایی که این موضوع را مطرح می‌کنند این است که آیا می‌توان جلوی هجوم میلیاردها تومان نقدینگی را گرفت؟ آیا این دوستان در عمل وارد بازار سهام شده‌اند و معامله‌ای انجام داده‌اند؟ بازار سرمایه بر اساس عرضه و تقاضا فعالیت می‌کند و تنها بازاری که می‌تواند جذب این حجم از نقدینگی را داشته باشد، همین بازار است. چه بسا که تنها سپر تورمی نیز بازار سهام است.
کنترل دولت بر بازار ارز
وی به وضعیت سایر بازارهای موازی اشاره کرده و این‌طور ادامه می‌دهد: با توجه به شیوع بیماری کرونا، بازار مسکن درگیر یک رکود فرسایشی شده و تقاضایی در آن وجود ندارد. در بازار ارز نیز ضرایب امنیتی که دولت ایجاد کرده، کاملاً کنترلی است و دلار تا کانال ۱۳هزار تومان نیز می‌تواند کاهش یابد و پس از آن رشد کند. به نظر می‌رسد دولت به‌صورت هدفمند در حال کنترل نرخ ارز است.
زمانی می‌افزاید: بازار سهام تنها بازاری است که دولت می‌تواند از آن درآمد داشته باشد. دولت اکنون درآمدهای ارزی از محلی مانند فروش نفت ندارد و دریافت مالیات از اصناف نیز تا سه ماه به تعویق افتاده است. در این شرایط تنها بازاری که می‌تواند جذاب باشد، بازار سهام است. صرفاً در فرودین ۱۳۹۹ حدود ۱۴۱هزار میلیارد تومان حجم معاملات بوده که کاملاً بی‌سابقه است. این عدد معادل حجم کل معاملات صورت گرفته در سال ۱۳۹۷ یا پنج ماهه نخست سال ۱۳۹۸ است.
این تحلیلگر بازار سرمایه اظهار می‌کند: طبیعتاً افراد و مردم نیز به دنبال سود بیشتری از بازارها هستند. علت عمده آن نیز نرخ تورم است. افراد نیز برای اینکه از تورم جا نمانند، به دنبال یک سرمایه‌گذاری سودمند هستند.
مگر ملک و خودرو حباب ندارند؟
زمانی با تفکیک وضعیت شرکت‌های بورسی، این‌طور می‌گوید: هر چند خیلی از سهم‌ها هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده‌اند، اما بعضی از نمادها فراتر از ارزش ذاتی خود رشد کرده‌اند و جای خطر وجود دارد. البته باید از کسانی که به‌طور کلی می‌گویند بازار سرمایه حباب دارد، پرسید آیا در بازار املاک حباب وجود ندارد؟ در منطقه یک تهران قیمت هر متر مربع آپارتمان ۷۰ میلیون تومان است، در حالی که قیمت تمام شده ساخت هر متربع از لوکس‌ترین آپارتمان پنج تا ۶ میلیون تومان است. در خودرو نیز بین قیمت تمام شده در کارخانه تا بازار یک اختلاف ۱۰۰ درصدی وجود دارد. همچنین در سکه یک گرمی بین ۲۵ تا ۳۰ درصد حباب وجود دارد.
وی در همین رابطه اضافه می‌کند: در هر بازاری وجود حباب محتمل است، علتش این است که نقدینگی بسیار بالاست. موضوع دیگری که بر این روند اثرگذار بوده، کاهش نرخ بهره بانکی است که افراد سپرده‌های خود را از بانک‌ها خارج کرده و به یک بازار جذاب می‌آورند که این جذابیت در بازار سرمایه وجود دارد. نباید با روند جنگید. روند فعلی نیز حاکی از رشد بازار سهام است.
زمانی می‌گوید: شاخص کل روزانه ۱۰ تا ۱۵ هزار واحد افزایش می‌یابد. ولی خیلی از سهم‌ها با صف خرید روبرو هستند و به‌علت عرضه نشدن حجم مبنا در بیشتر این سهم‌ها، روزانه بین نیم تا یک درصد حجم مبنا را پر می‌کنند. سهام این شرکت‌ها به جای رشد روزانه پنج درصد، نیم درصد رشد می‌کند. در حالی که شاخص کل روند افزایشی خود را طی می‌کند. حرکت و میانگین وزنی شاخص با حرکت سهم‌ها برابری ندارد و احتمال ریزش شاخص وجود دارد.
شاخص کل تا آبان ماه به یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد می‌رسد
وی در عین حال تأکید می‌کند: ورود نقدینگی به بازار سرمایه بسیار بالاست. سهامداران حقوقی نیز در پی عرضه سهامی که در اختیار دارند، نیستند. علتش این است که تقاضای خرید در بازار را مشاهده می‌کنند و آنها نیز صبر می‌کنند در قیمت‌های بالاتری سهم‌های خود را عرضه کنند. سال ۱۳۹۹ را برای بورس مثبت ارزیابی و پیش‌بینی می‌کنم تا آبان ماه شاخص کل به محدوده یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی برسد.
زمانی در رابطه با شائبه دخالت دولت در بازار سرمایه که از سوی برخی کارشناسان مطرح می‌شود، می‌گوید: هدف دولت حمایت از بازار سهام و جذب نقدینگی به سمت تولید است. با فرمایش مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه نقدینگی به سمت تولید هدایت شود، دولت نیز در این مسیر حرکت می‌کند. این موضوع می‌تواند مسبب رشد بازار سرمایه باشد.
گفت‌وگو از حامد حیدری