آمارهای جدید سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد که نزدیک به نیمی از حجم تجارت در ۶ ماه نخست سال ۹۷ با بازارهای پیرامونی بوده است. از ۲۵ کشور طرف معامله در این بازارها، تراز تجاری ایران با ۲۱ کشور مثبت بوده است. مطابق آمارها، بازارهای پررونق برای کالاهای ایرانی کشورهای عراق، افغانستان، امارات، پاکستان و ترکمنستان بوده است. ارزش صادرات ایران به بازارهای پیرامونی بیش از ۱۳ میلیارد دلار و ارزش واردات از این بازار نیز بیش از ۵ میلیارد دلار ثبت شده است.
بازارهای پر رونق ایران معرفی شدند. سازمان توسعه تجارت با بررسی مبادلات تجاری ایران با ۲۵ کشور پیرامونی نشان می‌دهد که به‌جز کشورهای ترکیه، روسیه، اوکراین و بلاروس، تراز تجاری ایران با ۲۱ کشور دیگر مثبت است. از این میان، پررونق‌ترین بازارها شامل عراق، افغانستان، امارات، پاکستان و ترکمنستان است که صادرات ایران به این کشورها فاصله بیشتری با واردات از آنها دارد و تراز تجاری مثبت را برای آنها رقم زده است. حجم تجارت ایران با این ۲۵ کشور ۱۸ میلیارد و ۹۷۵ میلیون دلار است. حال آنکه حجم تجارت ایران در نیمه نخست امسال معادل ۴۵ میلیارد و ۳۰۵ میلیون دلار بوده است. بنابراین می‌توان گفت حدود ۴۲ درصد از مبادلات ایران با کشورهای پیرامونی رقم خورده است. امارات، عراق، ترکیه، افغانستان، عمان، پاکستان، روسیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، کویت، قطر، قزاقستان، گرجستان، سوریه، ازبکستان، ارمنستان، اوکراین، تاجیکستان، لبنان، قرقیزستان، بلاروس، اردن، بحرین، یمن و عربستان سعودی، کشورهای پیرامونی ایران هستند که مبادلات تجاری‌شان با کشورمان مورد بررسی قرار گرفته است. آمارها نشان می‌دهد از میان کشورهای پیرامونی نامبرده، ایران و عربستان سعودی مبادله‌ای با یکدیگر ندارند. یعنی نه واردات از این کشور صورت می‌گیرد و نه کالایی از ایران به عربستان صادر می‌شود.
از میان ۲۵ کشور ذکر شده در این گزارش، بیشترین صادرات در نیمه نخست امسال به ترتیب به عراق، امارات، افغانستان، ترکیه و پاکستان صورت گرفته است. همچنین بیشترین واردات نیز متعلق به امارات، ترکیه، روسیه، عمان و پاکستان است. جالب آنکه رتبه‌های کشورهای پیرامونی ایران در صادرات بالاتر از واردات است. به این معنی که ایران واردات کمتری از کشورهای اطراف داشته و اغلب کشورهای طرف معامله ایران کشورهایی با فاصله دورتر هستند به‌گونه‌ای‌که تنها چهار کشور امارات، ترکیه، روسیه و عمان جزو ۲۰ کشور عمده صادرکننده کالا به ایران هستند.
تجارت با ۲۵ کشور پیرامونی ایران
از میان کشورهای نامبرده عراق خریدار بیشترین کالاهای ایرانی در نیمه نخست امسال بوده است. رتبه این کشور بین مقاصد صادراتی، دوم است، اما رتبه وارداتی این کشور از میان کلیه مبادی وارداتی در مدت زمان مذکور، ۴۵ و تراز تجاری ایران و عراق، مثبت ۴ میلیارد و ۵۴۳ میلیون دلار است. رتبه صادرات به امارات در نیمسال اول سال‌جاری ۳ و رتبه واردات آن ۲ است. تراز تجاری ایران با این کشور نیز مثبت ۹۰۴ میلیون دلار رقم خورده است. رتبه صادرات به افغانستان ۴ و رتبه واردات از این کشور ۷۵ است. تراز تجاری ایران با این کشور همجوار نیز معادل یک میلیارد و ۶۶۴ میلیون دلار است. ترکیه از میان کلیه مقاصد صادراتی ایران رتبه هفتم را دارد و در میان مبادی واردات دارای رتبه ششم است. تراز تجاری ایران با ترکیه منفی ۳۷۸ میلیون دلار رقم خورده است. پاکستان رتبه هشتم مقاصد صادراتی را در اختیار دارد و از میان مبادی وارداتی در پله ۲۳ ایستاده است. تراز تجاری این کشور با ایران هم در نیمسال نخست مثبت ۳۹۱ میلیون دلار است. عمان دهمین مقصد صادراتی ایران و چهاردهمین مبدا وارداتی است. تراز تجاری ایران با این کشور نیز مثبت ۱۲۵ میلیون دلار است. رتبه روسیه از میان مقاصد صادراتی، ۲۱ و در مبادی وارداتی نهم است. تراز تجاری ایران با روسیه منفی ۵۱۵ میلیون دلار بوده است.
ترکمنستان رتبه ۱۳ مقاصد صادراتی و رتبه ۷۲ مبادی وارداتی به ایران را به خود اختصاص داده و دارای تراز تجاری ۱۸۶ میلیون دلاری است. جمهوری آذربایجان در پله شانزدهم مقاصد صادراتی قرار دارد و در بین مبادی واردات دارای رتبه ۶۱ است. تراز تجاری ایران با این کشور نیز مثبت ۱۶۲ میلیون دلار است. کویت هجدهمین مقصد صادرات و شصتمین مبدا واردات ایران است. تراز تجاری ایران با کویت مثبت ۱۳۲ میلیون دلار به ثبت رسیده است. نوزدهمین کشور خریدار کالاهای ایرانی قطر است و در میان مبادی وارداتی رتبه هفتادم را به خود اختصاص داده است. تراز تجاری ایران با این کشور هم ۱۳۴ میلیون دلار رقم خورده است. قزاقستان رتبه ۲۹ را در بین مقاصد صادراتی دارد و رتبه ۳۶ را در بین مبادی واردات در اختیار گرفته است. تراز تجاری ایران با قزاقستان ۱۹ میلیون دلار است. رتبه گرجستان از میان مقاصد صادراتی در نیمه نخست امسال، ۲۴ است و از میان مبادی وارداتی رتبه ۳۹ را دارد. تراز تجاری ایران با این کشور مثبت ۴۶ میلیون دلار است. سوریه رتبه بیست و سوم را در بین مقاصد صادراتی و رتبه هشتاد و هفتم را در بین مبادی وارداتی در نیمه نخست امسال دارد. تراز تجاری ایران با سوریه مثبت ۹۱ میلیون دلار است. ازبکستان دارای رتبه ۲۸ در صادرات و رتبه ۴۴ در واردات است. تراز تجاری ایران با ازبکستان نیز مثبت ۴۶ میلیون دلار است. ارمنستان در میان مقاصد صادراتی رتبه ۲۵ و در میان مبادی وارداتی رتبه ۵۶ را در اختیار دارد. تراز تجاری ایران با ارمنستان مثبت ۶۳ میلیون دلار است.
اوکراینی‌ها پنجاه و پنجمین خریداران کالاهای ایرانی هستند ولی در میان مبادی وارداتی در پله سی‌ام ایستاده‌اند. براساس این آمار، تراز تجاری ایران با این کشور منفی ۵۶ میلیون دلار است. تاجیکستان رتبه ۳۶ را در بین مقاصد صادراتی و رتبه ۵۵ را در بین مبادی وارداتی در اختیار دارد و تراز تجاری ایران با این کشور مثبت ۲۹ میلیون دلار است. لبنان در پله ۴۲ مقاصد صادراتی است و رتبه ۶۳ را در بین مبادی وارداتی در اختیار دارد. تراز تجاری ایران با این کشور مثبت ۱۶ میلیون دلار رقم خورده است. قرقیزستان دارای رتبه ۵۰ در بین مقاصد صادراتی است و هشتاد و پنجمین مبادی وارداتی ایران در مدت مذکور محسوب می‌شود. تراز تجاری ایران با این کشور مثبت ۱۶ میلیون دلار است. بلاروس هم نودمین مقصد صادراتی و پنجاه و چهارمین مبدا وارداتی در نیمه نخست امسال است. تراز تجاری ایران با این کشور منفی ۱۲ میلیون دلار است. اردن در بین مقاصد صادراتی ایران رتبه ۶۴ و در بین مبادی وارداتی رتبه ۷۱ را در اختیار دارد. تراز تجاری ایران با اردن مثبت دو میلیون دلار است. بحرین شصت و هفتمین خریدار کالاهای ایرانی و نود و نهمین فروشنده کالا به ایران بوده و تراز تجاری ایران با این کشور نیز مثبت ۶ میلیون دلار است. یمن در میان مقاصد صادراتی رتبه نود و چهارم را در اختیار دارد ولی هیچ وارداتی از این کشور صورت نمی‌گیرد. تراز تجاری ایران با این کشور نیز مثبت یک میلیون دلار است. اما عربستان سعودی تنها کشور پیرامونی ایران است که نه صادراتی به این کشور انجام می‌شود و نه وارداتی از آن صورت می‌گیرد.
کدام گروه بیشترین رشد صادراتی را دارند؟
براساس آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، در نیمه نخست امسال صادرات غیرنفتی با ارزش ۲۳ میلیارد و ۱۲۳ میلیون دلار نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۳ درصدی را تجربه کرد. این آمار نشان می‌دهد بیشترین رشد صادراتی مربوط به بخش کشاورزی بوده و پس از آن پتروشیمی و صنعت توانسته‌اند رشد مثبت را تجربه کنند. اما صادرات میعانات گازی، فرش و صنایع‌دستی و معدن، افت داشته است. جزئیات این آمار نشان می‌دهد صادرات میعانات گازی نسبت به نیمسال نخست سال گذشته با افت ۲۸ درصدی روبه‌رو بوده است. اما پتروشیمی و صنعت در صادرات توانسته‌اند هر کدام رشد ۲۴ درصدی را تجربه کنند. صدور فرش و صنایع‌دستی نیز ۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افت داشته است. رشد صادراتی ۳۴ درصدی در بخش کشاورزی نیز در خیز صادرات در نیمه نخست امسال سهم قابل‌توجهی دارد. در بخش معدن اما شاهد افت ۳۴ درصدی صادرات هستیم.
۲۰ مقصد عمده صادرات
سهم ارزشی صادرات ایران به ۲۰ مقصد عمده معادل ۹۱ درصد از کل صادرات است. چین با سهم ارزشی ۲۰ درصد، عراق با سهم ارزشی حدود ۲۰ درصد، امارات با سهم ارزشی نزدیک به ۱۸ درصد، افغانستان با سهم ارزشی بیش از ۷ درصد و هند با سهم ارزشی بیش از ۵ درصد، عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران هستند. پس از آن کره‌جنوبی با سهم ارزشی نزدیک به ۴ درصد، ترکیه با سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، پاکستان با سهم ارزشی ۵/ ۲ درصد و تایلند با سهم ارزشی ۲ درصد در رده‌های بعدی قرار دارند. سهم عمان از صادرات ایران حدود ۲ درصد و سهم اندونزی نزدیک به ۵/ ۱ درصد است. تایوان هم سهمی بیش از یک درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده است. ترکمنستان، ژاپن، ایتالیا، جمهوری آذربایجان، مصر، کویت، قطر و آلمان نیز هر کدام کمتر از یک درصد در صادرات ایران سهیم هستند.
سهامداران عمده واردات
ارزش واردات در نیمه نخست امسال ۲۲ میلیارد و ۱۸۲ میلیون دلار به ثبت رسیده که افت ۱۲ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است. براساس این آمار سهم کالاهای واسطه‌ای به لحاظ ارزش ۶۱ درصد است. در واقع ارزش واردات کالاهای واسطه‌ای ۱۳ میلیارد و ۵۳۱ میلیون دلار است. واردات ۳ میلیارد و ۲۶۱ میلیون دلاری کالاهای سرمایه‌ای موجب شده تا سهم ارزشی این گروه کالایی از واردات نزدیک به ۱۵ درصد باشد. ارزش واردات کالاهای مصرفی در نیمه نخست امسال نیز ۳ میلیارد و ۷۲۰ میلیون دلار است که سهم حدود ۱۷ درصدی را از واردات به خود اختصاص داده است. البته سایر کالاها نیز سهم ۵/ ۷ درصدی از کل واردات دارند.
۲۰ مبدا عمده واردات کدامند؟
۲۰ کشور عمده واردکننده به ایران سهم ارزشی ۹۰ درصدی را از کل واردات به ایران در اختیار دارند. چین سهم ارزشی نزدیک به ۲۵درصدی را از کل واردات به خود اختصاص داده است. امارات با سهم ارزشی بیش از ۱۴ درصدی و کره‌جنوبی با سهم ۵/ ۶ درصدی در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. هند سهمی بیش از ۶ درصد و آلمان سهمی بیش از ۵ درصد از کل ارزش واردات را در اختیار گرفته است. سهم ترکیه از کل ارزش واردات ۵ درصد، سهم سوئیس نزدیک به ۵ درصد، سهم فرانسه بیش از ۳ درصد، سهم روسیه و سهم هلند نیز هر کدام نزدیک به ۳درصد از کل ارزش واردات نیمه نخست امسال است. سنگاپور سهم ۵/ ۲ درصدی و ایتالیا سهم بیش از ۲ درصدی از کل ارزش واردات دارد. سهم ارزشی انگلیس از واردات ایران بیش از ۲ درصد، سهم عمان نزدیک به ۵/ ۱ درصد، سهم ژاپن و برزیل، هر کدام بیش از یک درصد، سهم اتریش، بلژیک و اسپانیا هر کدام یک درصد و سهم سوئد هم نزدیک به یک درصد از کل ارزش واردات است.