سال‌هاست که ذهنیت بزرگان و سردمداران کارآفرینی و ایجاد اشتغال در جهان با این تغییر اساسی مواجه شده است که دیگر دورة پشت میز نشینی به پایان رسیده و باید به فکر ایجاد اشتغال در جامعه و بیرون از سقف ادارات و سازمان‌ها بود. در ایران نیز عده‌ای که زودتر به این باور جهانی رسیدند، عطای مشاغل دولتی را به لقایش بخشیده و با بهره‌مندی از خلاقیت و نوآوری دست به خلق مشاغلی تازه زدند. «حسین بصیرت» از جمله همین جوان‌هاست. او که فعالیتش را در زمینه اکتشاف سنگ‌های نیمه قیمتی و قیمتی از حدود 15 سال پیش و با پایان تحصیلاتش در رشتة زمین شناسی آغاز کرده، امروز مدیریت نخستین گروه زمین شناسی، اکتشاف و گوهرتراشی کانی‌های ارزشمند ایران را با نام «افق» بر عهده دارد. آنچه در ادامه آمده حاصل گفت‌وگوی «نوسان» با این فعال عرصة اقتصادی است.
نوسان: گروه اکتشاف و گوهرتراشی «افق» چطور شکل گرفت؟
من حدود 15 سال قبل در زمینه کشف سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی فعالیتم را آغاز کردم و بعد از آن وارد حرفة گوهرتراشی از مرحله ساده تا تراش‌های مهندسی آن شدم. ادامه فعالیتم به همکاری با دکتر مکی‌زاده، عضو هیئت علمی زمین شناسی دانشگاه اصفهان منجر شد و باعث شد تا کار شکل علمی‌تر و تخصصی‌تری به خود بگیرد. ما موفق به کشف چندین دشت سنگ نیمه قیمتی عقیق در کرمان، خراسان جنوبی، سمنان و آذربایجان شدیم و ضمن استخراج این سنگ‌ها نسبت به تراش برخی از سنگ‌های خاص اقدام کردیم؛ سپس آموزش‌هایمان را در سطح دانشگاه اصفهان و سازمان صنایع دستی گسترش دادیم و اکنون طبق آماری که در پایان سال گذشته به اتحادیة صنایع دستی ارائه دادیم، نیروهای فعال و نیمه فعال ما در استان اصفهان حدود 70 نفر هستند و برای بیش از هزار نفر نیز به صورت غیرمستقیم ایجاد اشتغال کرده‌ایم. همچنین توانسته‌ایم محصولات خودمان را به تمامی نقاط کشور صادر کنیم. برگزاری کارگاه‌های آموزش تخصصی تحت نظارت اتحادیة صنایع دستی اصفهان نیز از دیگر بخش‌های فعالیت ما است.
نوسان: قبل از آغاز فعالیت شما، وضعیت اکتشاف و گوهرتراشی سنگ‌ها در کشور چگونه بود؟
فعالیت در این زمینه بسیار پراکنده و غیرمنسجم بود و به فعالیت چند زمین شناس محدود می‌شد که با هدف کشف طلا و بدون تمرکز بر کشف سنگ‌های قیمتی و گوهرتراشی وارد این عرصه شدند. بحث اکتشاف علمی سنگ‌های قیمتی حدود 6 تا 7 سال است که آغاز شده و از آن زمان معرفی کانی‌های ایران به صورت جدی مطرح شده است. این جریان اکنون به اوج خود رسیده است و هنوز هم می‌توان به کشف کانی‌های جدید امیدوار بود، مثلاً ما به تازگی در خراسان جنوبی نمونه‌هایی از یاقوت پیدا کرده‌ایم که جزو سنگ‌های قیمتی است و به دنبال طی کردن مراحل لازم برای استخراج آن هستیم. در شهرستان نایین نیز سنگ فیروزه وجود دارد که به دنبال اکتشاف آن هستیم. متأسفانه در گذشته این سنگ‌ها به قیمتی بسیار نازل به کشورهای دیگر صادر می شده است؛ مثلاً بزرگترین معدن عقیق ایران در تربت حیدریه بود که قبلاً هر تن از آن را به صورت خام و با قیمت بسیار پایین دو میلیون تومان! صادر می‌کردند. ولی بعد کارهایی انجام شد تا این سنگ به صورت خام صادر نشود.
نوسان: برای صادرات محصولاتتان چه برنامه‌ای دارید و دولت در این زمینه چه حمایت‌هایی از شما کرده است؟
طبعاً مسئله صادرات که اهمیت بسیاری از حیث درآمدزایی دارد، نیازمند حمایت مستقیم و همه جانبه دولت است. امروز ایران به عنوان یکی از منابع غنی کانی‌های قیمتی در جهان شناخته می شود، مثلاً «دمانتوئید» که از سنگ‌های بسیار ارزشمند در جهان است و حتی خواص درمانی بسیاری دارد در منطقه سوقان کرمان یافت می‌شود. این سنگ امروز به صورت خام کیلویی 400 تا 500 میلیون تومان فروخته می‌شود، بنابراین می‌تواند درآمد قابل توجهی را برای کشور به همراه داشته باشد، اما متأسفانه تاکنون نه تنها هیچ حمایتی از سوی دولت انجام نشده است، بلکه موانع بسیاری را هم بر سر راه ما قرار داده‌اند؛ مثلاً ما برای صادرات محصولاتمان نیازمند رفع مشکل جابه‌جایی پول و خارج کردن محصولات از کشور هستیم که با موانع و مشکلات بسیار جدی روبه‌روست؛ همچنین در این زمینه با کمبود نیروهای متخصص مواجه هستیم.
نوسان: چرا محصولات شما هنوز از نام و برند مشخصی برخوردار نیست؟
این آثار قابلیت ثبت امضا ندارند و صرفاً می توان در پایان کار نام مشخصی بر آن‌ها گذاشت، اما در این زمینه اقداماتی انجام داده‌ایم تا بتوانیم آثار را با برند مشخصی ارائه کنیم. از جمله اینکه از حدود سه ماه قبل یک شرکت دانش بنیان تأسیس کرده‌ایم که یکی از اقدامات مهم آن تهیه «جم کارت» به عنوان شناسنامه برای هر محصول است تا این اطمینان را به مشتری بدهد که جنس اصل و غیرتقلبی است. البته لازمه تهیه برند، داشتن گروهی متشکل از چندین نیروی تخصصی است و اکنون در حال حرکت به سمت این هدف هستیم.
نوسان: وضعیت خرید و فروش کانی‌ها امروز در کشور چگونه است و پیش بینی شما برای آینده این بازار چیست؟
خوشبختانه این بازار هم در حال حاضر از وضعیت بسیار خوبی برخوردار است و هم چشم‌انداز بسیار خوبی برای آن دیده می‌شود. مردم با ارزش این سنگ‌ها بیشتر آشنا شده‌اند و در جهان نیز کانی‌ها قدر و اهمیت بسیاری دارند. امروز اگر کسی بخواهد در این زمینه مشغول به فعالیت شود، می‌تواند تنها با پرداخت حدود 2 میلیون تومان برای آموزش، ابزار، دستگاه و مواد خام و اختصاص فضایی بسیار کوچک در گوشه پارکینگ منزل و یا خانه‌اش به کار مشغول شود. عده‌ای دیگر ترجیح می‌دهند خودشان به فروش این محصولات اقدام کنند. ما امروز سه مغازه در شهر اصفهان دایر کرده‌ایم که با هزینة شخصی صاحبان آن‌ها اداره می‌شود و ما محصول مورد نیاز و راهنمایی برای فروش را در اختیارشان قرار داده‌ایم. سود حاصل از فروش هم به طور کامل عاید خود آن‌ها می‌شود. البته توصیه می‌کنم که اگر فردی قصد ورود به این عرصه را دارد حتماً با شرکت در دوره‌های آموزشی مهارت و تخصص لازم را کسب کند، چرا که پیش از این عده‌ای بدون برخورداری از سواد لازم وارد این عرصه شدند و اطلاعات غلط و نادرستی را دربارة سنگ‌ها و کانی‌ها به مردم ارائه دادند. این نوید را هم می‌دهیم که اگر کسی با کسب آموزش‌های لازم ورود درستی به این عرصه داشته باشد، می‌تواند از نظر اقتصادی به موفقیت برسد.
فرناز کلباسی/ نوسان