ارز در مرز پنج هزار تومان؛ اين خبري بود که دو روز پيش در خروجي خبرگزاري‌ها قرار گرفت و حکايت از آن داشت که نه‌تنها مقاومت دولت براي حفظ قيمت ارز در ايستگاه سه هزار تومان درهم شکسته است بلکه ارز به سمت جهشي تکراري و ثبت رکوردهاي تازه قدم برمي‌دارد. کاهش ارزش پول ملي در حالي اتفاق افتاد که از کارشناسان اقتصادي تا عابران کوچه و بازار تحليل‌هاي متعددي را براي اين افزايش قيمت متذکر مي‌شدند. برخي افزايش قيمت ارز را نقشه پنهاني دولت براي جبران کسري بودجه و برخي ديگر آن را حاصل به‌هم‌خوردن توازن عرضه و تقاضا مي‌دانستند. گروه اول دولت را به پنهان‌کاري در تعيين قيمت واقعي ارز در لايحه بودجه سال٩٧ متهم مي‌کردند و آن را نشانه‌اي از تلاش پنهان دولت براي افزايش قيمت ارز و البته پالسي معنادار به بازار مي‌دانستند و در مقابل گروه ديگر معتقد بودند پالس‌هاي مختلف اقتصادي دولت مبني بر احتمال افزايش تورم، در کنار عوامل ديگري مانند تزريق بيش از ١٣هزار ميليارد تومان نقدينگي از طريق پرداخت اصل و سود سپرده مالباختگان مؤسسات مالي اعتباري از سوی بانک مرکزي، اعتراضات دي‌ماه و... باعث افزايش تقاضا شده و در سمت ديگر معادله، تحرکات سياسي ترامپ، مشکلات بانکي، لو‌رفتن مسيرهاي انتقال پول به‌وسيله رضا ضراب در دادگاه و... ميزان عرضه ارز را نيز کاهش داده است. برخي کارشناسان نيز افزايش قيمت ارز را نه حاصل اين يا آن، بلکه نتيجه سياست‌هاي غلط کنترلي به‌منظور پايين نگه‌داشتن مصنوعي قيمت ارز و سپس آزادشدن فنر آن در بازه‌اي کوتاه مي‌دانستند که پيش از اين نيز تجربه شده است. هرکدام از اين دلايل و دلايل گفته و ناگفته ديگر با اوزان مختلف اما مؤثري در شکل‌گيري وضعيت امروز بازار ارز تأثيرگذار بوده‌‌اند اما ديروز بازار ارز تهران پس از سال‌ها شاهد عمليات گسترده نيروي انتظامي بود. اقدامي که آه از نهاد طرفداران بازار آزاد بلند کرد اما در يک ساعت قيمت دلار را صد تومان کاهش داد.
تصميم هيئت وزيران
صبح چهارشنبه بود که خبرگزاري‌ها از تصميم دولت براي کنترل بازار ارز خبر دادند. ايلنا در‌اين‌باره نوشت: اعضاي دولت به بررسي مجموعه اقدامات پيشنهادي بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران جهت کنترل بازار ارز پرداخته و تصميمات لازم در اين زمينه اتخاذ شد. تصميماتي که به نظر مي‌رسد اولين و سريع‌ترين آنها ساعتي بعد در بازار ارز تهران اتفاق افتاد.
«ارز عملياتي»: ٤٨٥٠ تومان
شب سه‌شنبه برخي خبرنگاران پيامکي از پليس تهران دريافت کردند که به آنها اطلاع داده بود فردا (چهارشنبه) نشست خبري با حضور رئيس پليس تهران برگزار خواهد شد. در متن پيامک ارسالي به خبرنگاران اشاره شده بود موضوع اين نشست درحال‌حاضر جزء اطلاعات طبقه‌بندي‌شده است اما از آنها خواسته شده بود حتما در نشست خبري حاضر شوند. روز چهارشنبه، بازار ارز پس از پشت‌سر‌گذاشتن يک روز ملتهب و تجربه رکورد پنج‌هزار تومان براي هر دلار، درحالي آغاز به کار کرد که تصور مي‌شد قيمت‌ها نسبت به روز گذشته باز هم بالاتر برود. حوالي ظهر اما وقتي خريداران و فروشندگان مشغول چانه‌زني بر سر قيمت‌ها بودند، خودروهاي پليس در صحنه حاضر شدند. دلالان پيش از آنکه فرصت تصميم‌گيري داشته باشند، دستبند کساني را روي دست خود ديدند که تا دقايقي پيش مشترياني ساده به نظر مي‌رسيدند. عمليات گسترده پليس در سه نقطه سبزه‌ميدان، افشار، منوچهري با حضور نيروهاي پليس با لباس انتظامي و نيروهاي پليس اطلاعات با لباس شخصي در کسري از ساعت انجام شد و دقايقي بعد پليس، اداره تعزيرات و نمايندگان قوه قضائيه مشغول گرفتن موجودي حساب کارت‌هاي عابر‌بانک همراه دلالان و ثبت مشخصات اوليه آنها بودند. عملياتي که موجب شگفتي ناظران و البته عامل کاهش صدتوماني قيمت ارز بود. رئيس پليس تهران پس از اين عمليات در جمع خبرنگاران از دستگيري فردي به نام «س» که جانشين «جمشيد بسم‌الله» شده بود، خبر داد. همچنين برخي از منابع مطلع در بازار از دستگيري فردي به نام «م» که از فعالان بزرگ بازار سکه است، خبر دادند.
رئيس پليس: با درخواست دولت و بانک مرکزي عمليات کرديم
سردار حسين رحيمي، رئيس پليس تهران پس از عمليات پليس در بازار ارز در جمع خبرنگاران حاضر شد تا به سؤالات آنها پاسخ دهد. رحيمي با اشاره به اينکه چند شاخه مختلف نيروي انتظامي از پليس اطلاعات و امنيت تا پليس فتا در اين عمليات مشترک شرکت کردند، گفت: يک ماه کار اطلاعاتي روي اين پرونده انجام شده بود و قرار بود شنبه يا يکشنبه هفته ديگر انجام شود اما بنا به دلايلي تصميم گرفتيم اين عمليات را چهارشنبه اين هفته انجام دهيم. به گفته رحيمي در اين عمليات ٩٠ دلال ارز دستگير شدند و به ازاي هر فرد دستگير‌شده دو مأمور پليس در عمليات شرکت داشتند. رحيمي همچنين افزود در اين عمليات ١٠ صرافي متخلف پلمب شدند و ١٦ صرافي نيز اخطار دريافت کردند. به گفته رحيمي ٥٠٠ هزار واحد انواع ارز کشورهاي مختلف در اين عمليات کشف و ضبط شد. رئيس پليس تهران با اشاره به ارتباطات دستگيرشدگان با هم گفت: ما در اين عمليات فضاي مجازي را رصد کرديم و ضمن شناخت کامل شبکه ارتباطي اين افراد متوجه شديم که تعدادي از سودجويان با هم هماهنگ مي‌کنند و قيمت ارز را به‌صورت مصنوعي بالا مي‌برند. دولت و بانک مرکزي از ما درخواست کردند که به موضوع ورود پيدا کنيم و چنين کرديم. رحيمي همچنين درباره کاهش صدتوماني قيمت ارز پس از عمليات پليس گفت: مقداري از افزايش قيمت ارز طبيعي بود اما سرعت آن نشان مي‌داد که عوامل ديگري نيز دخيل هستند. رئيس پليس تهران همچنين از دستگيري يک متهم دانه‌درشت در اين عمليات خبر داد و گفت: فردي به نام «س» پس از دستگيري و بازنشستگي «جمشيد بسم‌الله» جايگزين او در بازار شده بود که امروز دستگير شد. رحيمي همچنين با اشاره به وسعت عمليات انجام‌شده گفت: کل عمليات امروز از لحظه صدور دستور تا دستگيري ظرف ١٠ دقيقه در سه نقطه سبزه‌ميدان، منوچهري و پاساژ افشار انجام شد و تا زماني که لازم باشد اين محل‌ها را ترک نخواهيم کرد. او در پاسخ به اين احتمال که کانون‌هاي معامله ارز در نقاط ديگر شهر تشکيل شوند، گفت: اين سوداگران هرجا بروند به آنجا مي‌رويم و لحظه‌اي رهايشان نخواهيم کرد. اينها در نظام اقتصادي کشور خلل ايجاد کرده‌‌اند و برخورد با آنها قاطع خواهد بود. رحيمي همچنين در اين باره اضافه کرد: من عادت دارم يا کاري را شروع نکنم يا اگر شروع کردم، حتما به خوبي تمامش کنم.
٧٠٠ حساب با گردش مالي ٢٠ هزار ميليارد تومان بلوکه شد
«فارس» نيز در همين باره نوشت: در ادامه برخورد قانوني با سوداگري مخرب در بازار ارز ٧٥٥ حساب دلالان ارزي با گردش مالي ٢٠ هزار ميليارد تومان بلوکه شد. به گفته فارس يک مقام آگاه در گفت‌وگو با اين خبرگزاري تأکيد کرده است: مجازات سنگيني گريبان سوداگران و تخريب‌کنندگان بازار را خواهد گرفت و نهادهاي نظارتي و امنيتي و نهادهاي مسئول بازار ارز ساماندهي و کنترل بازار ارز را نه در مقاطع خاص بلکه به صورت يک وظيفه دائمي و غيرمقطعي دنبال مي‌کنند.
ريشه مشکل ارز دلالان نيستند اما حساب‌کشي از آنها مفيد است
محسن قادري، کارشناس بازار سکه و ارز، درباره حل مشکل ارز از طريق برخورد با دلالان و دلايل مسدودشدن ٧٠٠ حساب بانکي به «شرق» گفت: درباره برخورد با دلالان بايد بگويم اقدامات اين‌چنيني پيش از اين نيز تجربه شده و نتيجه‌اش هم مشخص بوده است. اما درباره مسدودشدن حساب‌هايي که گفته شده گردش مالي آنها بالغ بر هزاران ميليارد تومان بوده، بايد يادآوري کنم اين افراد با وجود سود سرشاري که از بازار ارز مي‌برند، مالياتي پرداخت نمي‌کنند. چرا ماليات نمي‌دهند؟ وقتي کسي فعاليت اقتصادي مي‌کند، بايد مالياتش را پرداخت کند. فقط هم ماليات نيست. کسي که صد ميليارد تومان در يک سال گردش مالي در بازار ارز دارد، فقط فراري مالياتي نيست بلکه متهم بالقوه پول‌شويي هم هست. بايد مشخص شود اين پول از کجا آمده و به کجا رفته است. آيا درآمد حاصل از قاچاق بوده است؟ آيا درآمد فعاليت غيرقانوني ديگري بوده است؟ آيا سود آن در قاچاق يا فعاليت غيرقانوني ديگري خرج شده است؟ بيشترين حجم معاملات بازار ارز به اين صورت در منوچهري و سبزه‌ميدان انجام مي‌شود اما دقت کنيد کساني که آن وسط مي‌بينيد «نوچه» ديگراني هستند که در دفترهايشان نشسته‌‌اند و تازه آنها هم در حال معامله با پول «مشتري»هاي خاص خود و تقسيم سود با آنها هستند. اين مشتري‌ها از اشخاص حقيقي تا مؤسسات مالي اعتباري را شامل مي‌شوند و سرمايه عظيمي در بازار سکه و ارز دارند. بازار ما شاهد دو آسيب هم‌زمان رانت و پول‌شويي است و اين کتمان‌کردني نيست. قادري با اشاره به لزوم حساب‌کشي از اين حساب‌هاي بانکي اضافه کرد: اگر صاحبان اين ٧٥٥ حساب بانکي به راحتي رها نشوند و براي مبادلات مالي‌شان حساب پس بدهند و مبدأ و مقصد و دليل اين مبادلات مشخص شود، خيلي اتفاق خوبي است وگرنه با چنين روشي قيمت دلار کاهش چشمگيري نخواهد داشت. همين امروز اگر پليس از مرکز مبادلات ارز خارج شود، قيمت دلار به رقم سابق برمي گردد چراکه علت قيمت دلار فقط سودجويي عده‌اي نيست. وقتي نقل و انتقال پولمان در ترکيه و دوبي مشکل پيدا مي‌کند، اين التهابات خودش را در بازار ارز نشان مي‌دهد. راه‌حل جايگزين چيست؟ آيا حمل چمداني پول چاره کار است؟ آيا صرافان سليمانيه و هرات توانايي تحمل فشار نقل و انتقالاتي را که صرافان ترکيه و دوبي انجام مي‌دادند، دارند؟ کانال‌هاي نقل و انتقال مالي ايران با ترکيه، امارات و چين به شدت محدود شده است. اين نکته را لازم است بگويم؛ اثر آن تحريم‌هايي که کاغذپاره خوانده شدند، ٢٠ سال با ما خواهد بود. خود تحريم‌ها را هم وقتي برداشتيم يا تعليق کرديم يا هر بلاي ديگري سرش آورديم، اثرات سوء آن با ما ماند. وقتي بانک‌هاي مختلف به خاطر نقض قوانين در زمان تحريم‌ها ميلياردها دلار جريمه مي‌شوند، چه کسي جرئت مي‌کند با ما معامله کند؟ بايد به اين مشکلات ريشه‌اي رسيدگي شود.
جلسه محرمانه جهانگیری با مدیران بانک‌ها
درحالی‌که کارشناسان، ضعف مدیریت و سیاست‌گذاری را عامل نوسانات بازار ارز می‌دانند، جهانگیری با برگزاری جلسه محرمانه با مدیران بانکی، خواستار خروج تقاضاهای سفته‌بازانه از بازار ارز شد. به گزارش «مهر»، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور با برگزاری جلسه محرمانه‌ای با مدیران عامل بانک‌ها و مسئولان بانک مرکزی، علاوه بر دریافت گزارشی از وضعیت بازار ارز، خواستار به‌کارگیری تمهیداتی برای خروج تقاضاهای سفته‌بازانه از بازار ارز شده است. این در حالی است که کارشناسان، ضعف سیاست‌گذاری و مدیریت را عامل نابسامانی اخیر بازار ارز معرفی می‌کنند و معتقدند در صورت اعمال مدیریت صحیح، تنش‌های اخیر ارزی قابل پیشگیری بود. معرفی دلالان ارزی به مراجع قضائی، ساماندهی صرافی‌های غیرمجاز، افشای نام معامله‌گران مشکوک ارز و ارسال نام آنها به سازمان امور مالیاتی، برنامه‌ریزی برای توزیع ارز مداخله‌ای و ساماندهی بازار ارز از جمله خط‌مشی‌هایی بوده که در جلسه جهانگیری با مدیرعاملان بانک‌ها مطرح شده است. این در شرایطی است که بانک مرکزی بیست‌وسوم بهمن ماه سال جاری، اسامی معامله‌گران مشکوک ارزی را به سازمان امور مالیاتی ارسال کرده و بارها به مردم هشدار داده که مراقب باشند اسیر برخی دلالانی که در بازار ارز فعال شده‌اند، نشوند و مورد سوءاستفاده قرار نگیرند.
محمد مساعد/ شرق