ششمین جلسه کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی تهران با حضور مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالای اساسی وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد. در این نشست که به بررسی وضعیت واردات کالاهای اساسی اختصاص داشت، فعالان صنعت لبنیات، برخی سیاست‌های محدودیت‌زا در این بخش را به نقد گذاشتند.
در این جلسه، فاطمه علیزاده کارشناس معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران به ارائه گزارشی از وضعیت واردات کالاهای اساسی طی ۸ماهه سال جاری پرداخت و گفت: طی هشت ماهه ۱۴۰۲، میزان واردات کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث وزنی با افزایش ۳/۴ درصدی به ۷/۲۴ میلیون تن و از حیث ارزشی با افزایش ۴/۱۲ درصدی به ۲/۴۲ میلیارد دلار رسیده است. بررسی ارزش واردات کالاهای گمرکی بر حسب نوع مصرف نشان می‌دهد که در هشت ماهه نخست ۱۴۰۲، بالغ بر ۱/۸۷ درصد از ارزش کل واردات گمرکی به گروه کالاهای واسطهای و سرمایهای مورد نیاز تولید و سرمایهگذاری اختصاص یافته و تنها ۹/۱۲ درصد از واردات گمرکی را واردات کالاهای مصرفی تشکیل می‌دهد.
او در ادامه گفت: بررسی جزئیات واردات طی این مدت حاکی از آن است که در هشت ماهه ابتدای سال جاری ۲۰ قلم کالای اساسی به وزن ۷/۱۵ میلیون تن و به ارزش ۶/۱۰ میلیارد دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با حدود ۳۴/۱ درصد کاهش در وزن و ۱۸/۷ درصد در ارزش مواجه شده است.
علیزاده با بیان اینکه در میان کالاهای اساسی، واردات گوشت قرمز سبک گرم (۸/۲۵ درصد)، کود شیمیایی (۴۶/۱۰۹ درصد)، جو (۰۳/۶۹ درصد)، انواع بذر (۳۳/۵۹ درصد) و گوشت قرمز سرد سنگین (۷۸/۳۴ درصد)، بیشترین افزایش را از نظر ارزش نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است، ادامه داد: واردات چای خشک، برنج، شکر خام، گوشت مرغ و گندم در این مدت به لحاظ ارزش بیشترین کاهش را در بین کالاهای اساسی به خود اختصاص داده، به طوری که ارزش وارداتی این پنج قلم نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۶۹/۵۷ درصد، ۸۹/۵۳ درصد، ۹۸/۵۱ درصد، ۱۱/۴۸ درصد و ۲۰/۴۶ درصد کاهش داشته است. به رغم کاهش ۲/۷درصدی ارزش واردات کالاهای اساسی، ارزش کل واردات در هشت ماهه ۱۴۰۲ با رشد ۴/۱۲ درصدی روبه‌رو شده است. این امر نشان‌دهنده این است که این افزایش واردات مربوط به کالاهایی غیر از کالاهای اساسی بوده و درآمد ارزی بیشتر صرف کالاهای غیراساسی شده است.
او با بیان اینکه ۱۲ کالای اساسی خوراکی در بین ۲۰ کالای اساسی مورد بررسی، از نظر وزنی بیش از ۵۰ درصد از محصولات وارداتی کشور در هشت ماهه نخست سال جاری را به خود اختصاص داده است، گفت: این زنگ خطری برای تامین امنیت غذایی کشور در آینده بوده و توجه و حمایت بیشتر از تولید این کالاها در داخل را می‌طلبد.
براساس گزارش او، در بین ۲۰ کالای اساسی مورد بررسی، سه کالای اول وارداتی ایران به لحاظ ارزشی و وزنی افزایش یافته که نشان می‌دهد وابستگی کشور به بازار جهانی در این سه کالای استراتژیک افزایش داشته و کمبود آنها در داخل کشور تشدید شده است. قیمت هر تن کالای وارداتی در هشت ماهه ۱۴۰۲ به ۱۷۰۸ دلار رسیده است که از ۲۰ قلم کالای بررسی شده، ۶ کالا شامل لاستیک سنگین، گوشت قرمز سرد سنگین، گوشت قرمز سبک گرم، سموم تکنیکال شیمیایی، گوشت مرغ و انواع بذر با متوسط قیمت بالاتری نسبت به قیمت واحد کل واردات، وارد کشور شدهاند.
ایجاد محدودیت برای تولید لبنیات
پس از ارائه این گزارش، سیدمحمدرضا بنی‌طبا که به نمایندگی از انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در این جلسه حضور یافته بود، عنوان کرد که ابلاغیه‌ای وجود دارد که تولیدکنندگان را ملزم می‌کند ۵۰ درصد شیر خام را به تولید ۴ محصول پرمصرف مشمول قیمت تثبیتی اختصاص دهند که در صورت تخطی از این ابلاغیه، جریمه در انتظار تولیدکنندگان خواهد بود.
او با بیان اینکه این میزان تولید در مورد چهار قلم کالا تقاضا نخواهد داشت، گفت: فرآیند تولید چنین است که در ابتدا میزان تقاضا مورد بررسی قرار گرفته و سپس متناسب با آن تولید انجام می‌شود. اگر تولیدکننده کالایی را تولید کند که نتواند بفروشد تکلیف چیست و عدم‌النفع آن را چه کسی پرداخت خواهد کرد؟
بنی‌طبا در بخش دیگری از سخنانش گفت که سازمان حمایت، استفاده از برخی افزودنی‌ها نظیر D3 و پروبیوتیک را در محصولات تنظیم بازاری نمی‌پذیرد. در ادامه نیز نمایندگان انجمن صنایع لبنی این سیاست را در تضاد با قانون تجارت و سلیقه‌ای توصیف کردند و خواستار تجدیدنظر در آن شدند.
مسعود امرااللهی مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالای اساسی وزارت جهاد کشاورزی، با اشاره به اینکه این ابلاغیه مربوط به شهریور ماه سال ۱۴۰۱ است، توضیح داد: در این دستورالعمل اشاره شده است که تا ۵۰ درصد شیرخام به تولید این محصولات اختصاص پیدا کند. به این ترتیب امروز نیاز بازار ایجاب می‌کند که ۳۰ درصد شیر به این امر اختصاص پیدا کند و فردا ممکن است این نیاز به ۵۰ درصد برسد. رعایت قیمت‌های مصوب سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده نیز برای همه یک ضرورت است.
امراللهی اضافه کرد: طبق محاسبات، مقدار مجاز برای اضافه شدن ویتامین D3 در هر لیتر شیر، ۴ میکروگرم است که با احتساب قیمت یورویی آن حدود ۱۴۰ ریال خواهد شد. چنانچه ۶۰ ریال هم برای هزینه‌های آزمایشگاهی در نظر بگیریم، هزینه‌های مترتب بر یک لیتر شیر ۲۰ هزار تومان خواهد بود. اما چگونه است که قیمت دو کیلو ماست در بازار به ۸۰ هزار تومان می‌رسد؟
احتضار صنعت لبنیات
محمد فربد دیگر نماینده انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی توضیح داد که سود صنایع لبنی از ۲/۷ درصد به ۲/۴ درصد رسیده و این در حالی است که طبق قانون، کف سود این صنعت ۱۴ درصد تعیین شده است و افزون بر این، سرانه مصرف کاهش یافته و صادرات نیز زیانده شده است، بنابراین صنعت لبنیات در حال احتضار بوده و تمام واحدهای لبنی که شبکه توزیع مویرگی ندارند، در حال نابودی هستند.
مریم تاج‌آبادی عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی هم با اشاره به آنچه درباره غذاهای فراسودمند نظیر پروبیوتیک مطرح شد، گفت: ارزش بازار محصولات لبنی فراسودمند در جهان به ۴۴ میلیارد دلار می‌رسد و ارزش بازار این محصولات در ایران ناچیز است. دولت‌ها در سایر کشور‌ها از منظر پیشگیری از بیماری‌ها و کاهش هزینه‌های درمان به این صنعت می‌نگرند، اما در ایران به دلیل مشکلات اقتصادی بازار این محصولات در محدودیت به سر می‌برد.
او گفت که تولید این محصولات نیازمند واحدهای قوی تحقیق و توسعه بوده و تعداد کارخانه‌هایی که می‌توانند این محصولات را در ایران تولید کنند، فراتر از ۴ الی ۵ واحد نمی‌رود و علاوه بر هزینه‌های بالای ایجاد خطوط تولید، حفظ و کنترل تولید نیز فرآیند جداگانه‌ای دارد. بر این اساس این صنعت، به عنوان یک صنعت نوپا نیازمند حمایت است.
امراللهی هم گفت که وزارت جهاد، مخالف تولید یا فرآوری این نوع محصولات نیست، اما سازمان حمایت اعلام کرده است که چهار محصول تنظیم بازاری در حوزه لبنیات فاقد D3 و فرآوری پروبیوتیک باشد.
فرزاد طلاکش دبیر فدراسیون طیور ایران، به این نکته اشاره کرد که سیاست‌های تنظیم بازاری دست‌کم سه دهه است اجرا می‌شود و اکنون وقت آن رسیده که نتایج این سیاست‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد. به بیان دیگر اگر این سیاست‌ها تاکنون نتیجه‌بخش نبوده متوقف شود و اگر نتایج مورد انتظار را حاصل کرده، ادامه پیدا کند. او با بیان اینکه قیمت‌گذاری دستوری زمینه‌ساز تقلب و کاهش کیفیت محصولات شده، ادامه داد: اگر قیمت‌گذاری برداشته شود، دست‌کم در صنعت پرورش طیور وضعیت بهتر می‌شود. دو محصول مرغ و تخم‌مرغ باید از قرارگاه امنیت غذایی خارج شوند.
عطااله اشرفی اصفهانی رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران، با اشاره به اینکه ارز ترجیحی منشأ قیمت‌گذاری کالا در کشور است، گفت که این سیاست به بلای جان صاحبان صنایع تبدیل شده است. او همچنین با اشاره به کاهش نرخ جهانی گندم، ضرورت بازنگری در نرخ این محصول برای مصارف صنایع تبدیلی را مورد تاکید قرار داد.
علی تقوی‌فر نیز عنوان کرد که یکی از معضلات اقتصاد ایران ارز چند‌نرخی است و چنانچه ارز به روش اصولی تک‌نرخی شود، بخش بزرگی از مشکلات فضای کسب‌وکار برطرف خواهد شد.
در ادامه این جلسه سایر حاضران نیز نظرات و دیدگاه‌های خود را مطرح کردند و در این بخش مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالای اساسی وزارت جهاد کشاورزی خواستار تداوم برگزاری این جلسات مشترک برای شکل‌گیری فهم مشترک میان بخش خصوصی و دستگاه‌های دولتی شد.