به دنبال درگیری‌های صورت گرفته میان آذربایجان و ارمنستان در چند ماه گذشته، دولت آذربایجان اقدام به جلوگیری از عبور و مرور کامیون‌های ترانزیت بین‌المللی به خاک ارمنستان از طریق آذربایجان را کرد.
آذربایجان حل موضوع را منوط به ایجاد گذرگاه مستقل کناره روی مرزی، توسط ارمنستان و با شرط عدم هرگونه ورود به مرز آذربایجان دانسته است. این گذرگاه مرزی در حال ساخت بوده و هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
خبرها حاکی از آن است که مرزبانی و پلیس مرزی آذربایجان مستقر در نزدیکی شهر گوریس درخواست مبلغی به عنوان حق عبور ارضی (توپراق باستی) از کامیون‌ها و تریلرهای عبوری داشته است؛ خبری که در ابتدا شایعه تلقی شد اما با ارائه قبض پرداختی توسط یکی از رانندگان، واقعیت موضوع روشن شد. مبلغ این قبض ۱۳۰ دلار است که با نرخ فعلی دلار تقریبا معادل سه میلیون و دویست و پنجاه هزار تومان است.
پرداخت چنین مبلغی برای رانندگان ترانزیتی قطعا آسان نبوده و این رقم می‌تواند صاحبان تریلرها و رانندگان را دچار مشکل کند.
همچنین به رانندگان گفته شده که چنانچه در هنگام برگشت، کامیون یا تریلر دارای بار باشد، رانندگان موظف به پرداخت مجدد همین مبلغ به دولت آذربایجان هستند؛ امری که مطمئنا مشکلات رانندگان را دو چندان خواهد کرد.
بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار «جهان صنعت» در منطقه آزاد ارس و ماکو، حجم عبوری تریلرها از این مرز به بیش از ۹۰ تریلر در روز می‌رسد. با احتساب برگشت تریلرها به تعداد ۱۸۰ تردد خواهیم رسید. و این یعنی رقم تحمیلی به رانندگان تریلر ایرانی تقریبا برابر با ۲۳ هزار دلار می‌باشد.
شایان ذکر است ۹۰ درصد کامیون‌هایی که وارد ارمنستان می‌شوند ایرانی هستند و چنانچه کامیونی گرجستانی هم باشد، در ایران کاپوتاژ شده است. حالا مرزبانی ایران با بالا بردن پرچم ایران، طرف آذربایجانی را دعوت به مذاکره کرده است تا سریعا این مورد حل و فصل شود.
گفته می شود روزانه بیش از ۶۰ تریلر ایرانی و ۲۰ تریلر از کشورهای دیگر از این مرز به ارمنستان عبور و مرور می‌کنند. بیشترین بار وسایل نقلیه شامل حلال‌های نفتی، مواد نفتی، قیر و روغن‌های پایه و در حجم کمتری مواد غذایی یا قطعات صنعتی می‌باشد.
ضعف در دیپلماسی اقتصادی
یک کارشناس حوزه حملونقل در خصوص تحمیل حق عبور زمینی به رانندگان ترانزیتی ایرانی از سوی دولت آذربایجان گفت: بحث ترانزیت یا عبور از قلمروی گمرکی یک کشور متاسفانه تابع قائده خاصی نیست.
مسعود پل‌مه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» افزود: هر چند که کنوانسیون‌های مختلفی وجود دارند. همچنین مقابله‌نامه‌های دو یا چندگانه میان کشور ما و کشورهای حوزه قفقاز وجود دارد.
ولی تا به امروز دیپلماسی اقتصادی ما به قدری ضعیف عمل کرده که کشورهای پیرامونی ما برای اینکه ایران را تحت فشار قرار دهند و اینکه ایران را تابع نظرات خود نگه دارند، به راحتی اقدام به وضع هر نوع هزینه‌ای کرده و ایران هم ناچارا این هزینه‌ها را می‌پردازد.
مشکلات مشابه با دیگر همسایگان
این کارشناس حوزه حملونقل ادامه داد: این قضیه صرفا محدود به کشور آذربایجان نمی‌شود.
مشکل مشابه سال‌های سال است که میان ایران و ترکمنستان وجود دارد.
او افزود: امیدوار هستیم در دولت فعلی این معضل حل شود. به اعتقاد من، ما وضعیت انفعالی در دیپلماسی اقتصادی داشتیم.
این موضوع در نهایت منجر به این شده که وزارت خارجه نقش منفعلانه‌ای در حوزه ترانزیت
داشته باشد.
اثرات منفی روی ترانزیت کالا از ایران
پل‌مه گفت: اینکه آذربایجان اقدام به دریافت چنین مبالغی کند، به طور قطع از نظر حاکمیت آذربایجان امری صحیح است.
او افزود: دریافت این مبالغ می‌تواند تاثیر منفی روی ترانزیت یا عبور کالا از ایران یا واردات کالاهایی که به کشورهای حوزه قفقاز یا گرجستان از ایران صورت می‌گیرد، داشته باشد.
این کارشناس حوزه حملونقل خاطرنشان کرد: طی جنگی که چند ماه پیش میان آذربایجان و ارمنستان اتفاق افتاد، توافقاتی بین این دو کشور برای به دست آمدن گذرگاه کناره‌روی عبوری صورت گرفت.
او ادامه داد: با انجام این کار در واقع ایران نیز متضرر خواهد شد. به دلیل اینکه امکان حذف گذرگاه شرق به غرب از ایران وجود خواهد داشت.
پل‌مه تصریح کرد: گذرگاه کناره‌روی عبوری آذربایجان به راحتی می‌تواند جایگزین مسیر ایران از طریق ترکمنستان، دریای مازندران، آذربایجان و عبور از طریق این جاده به ترکیه باشد.
راه‌حل رفع معضل ترانزیتی
او افزود: ما اینجا باید نقش صحیح و هوشمندانه‌ای را بازی کنیم. ایران می‌تواند با ارتباط بهینه‌ای که قادر است بین دو کشور آذربایجان و ارمنستان برقرار کند، این معضل را حل کنیم.
این کارشناس حوزه حملونقل در پایان خاطرنشان کرد: در عین حال این هزینه متاسفانه از جانب آذربایجان اخذ می‌شود و جزو حقوق قانونی آذربایجان است که چنین مبالغی را از رانندگان ایرانی دریافت کند. این موضوع در نهایت به این برمی‌گردد که ما نقش صحیحی از دیپلماسی اقتصادی را برای مرتفع‌شدن این موضوع بازی کنیم.
منبع: جهان صنعت