چالش‌ها و فرصت‌های تجاری با سه کشور آفریقایی

حسام‌الدین حلاج معاون بین‌الملل اتاق تهران در این وبینار گفت: شرکت‌ها و تجار ایرانی شناخت ‌اندکی از بازارهای بکر و پر ظرفیت آفریقا‌ دارند و اتاق تهران در تلاش است تا با برگزاری وبینارهای تجاری، زمینه آشنایی بیشتر و تشویق به‌حضور فعالان اقتصادی از ایران در این بازارها را فراهم کند. وی یادآور شد که آمار نشان می‌دهد طی سال گذشته، ارزش تجارت خارجی ایران با سه کشور آفریقایی نیجریه، آفریقای‌جنوبی و تونس، از ۷۰۰ میلیون دلار فراتر نرفته است حال آنکه سایر کشورهای اطراف از جمله ‌ترکیه و عربستان، رقابت شدیدی برای تصاحب بیشتر این بازارها به‌راه ‌انداخته‌اند.

در این وبینار همچنین مهدی آقاجعفری سفیر ایران در آفریقای‌جنوبی و سفیر آکردیته در کشورهای لسوتو، سوازیلند، موزامبیک و آنگولا، در سخنانی از آفریقا به‌عنوان قاره فرصت‌ها یاد کرد که به‌گفته وی، ایران تاکنون از این فرصت استفاده نبرده و دیگر قدرت‌های نوظهور در منطقه و سایر نقاط جهان به‌طور چشمگیری در حال توسعه نفوذ خود در این بازار هستند.

وی با بیان اینکه در قاره آفریقا نیز همانند سایر نقاط جهان، بلوک‌های منطقه‌ای با هدف توسعه روابط اقتصادی میان اعضا، در حال گسترش است، به‌ظهور سه اتحادیه قدرتمند در قاره آفریقا اشاره کرد و یادآور شد که ایران نیز اگر به‌دنبال توسعه مناسبات اقتصادی با این قاره است، باید به‌این اتحادیه‌ها نزدیک شده و باب گفت‌وگوها را آغاز کند. آقاجعفری سپس‌ عدم‌حضور ایران در نظام‌های بین‌المللی مربوط به‌تجارت و روابط مالی را چالش بزرگی برای مشارکت تجار و شرکت‌های ایرانی در بازارهای اقتصادی عنوان کرد و در این رابطه با اشاره به‌اینکه همچنان موضوع الحاق ایران به ‌سازو‌کار FATF مبهم مانده و چشم‌اندازی برای آن قابل‌تصور نیست، گفت: پس از امضای توافق‌نامه برجام، در قاره آفریقا بسیار تلاش کردیم تا ارتباطی هر‌چند کوچک میان بانک مرکزی ایران و نهادهای مالی در کشورهای این قاره برقرار کنیم اما به‌دلیل آنکه ایران در فهرست سیاه‌ سازو‌کار اقدام مالی قرار داشت، بانک‌های آفریقایی هیچ‌گاه حاضر به‌پذیرش ریسک همکاری با ایران نشدند. سفیر ایران در آفریقای‌جنوبی با تاکید بر اینکه در حال‌حاضر نیز هیچ‌گونه رابطه بانکی میان ایران و آفریقا وجود ندارد، تحریم‌ها را عامل دیگری برای روابط بسیار کمرنگ اقتصادی ایران و کشورهای این قاره عنوان کرد و افزود: یکی از بزرگ‌ترین معضلات پیش‌رو، عدم‌شناخت دو طرف از فرصت‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی یکدیگر است به‌طوری که در داخل کشور، بسیاری از مسوولان دولت و قاطبه ‌بخش‌خصوصی شناخت کافی از این فرصت‌ها ندارند و تصور عمده این است که قاره آفریقا سرزمین هزینه‌ها است. این در حالی است که دیگر کشورها، قاره آفریقا را بازار مصرف یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفری با حجم مبادلات تجاری یک‌هزار میلیارد دلاری با جهان می‌شناسند. آقاجعفری در ادامه، با اشاره به ‌اینکه حجم مبادلات تجاری ایران با قاره آفریقا طی سال‌های گذشته، در بهترین وضعیت ممکن، به‌سختی به‌یک میلیون دلار رسیده است، افزود: بیش از ۱۰۰ کشور جهان امروز در این قاره به‌ کشت فراسرزمینی مشغول هستند و در این حوزه، چین، ایالات‌متحده آمریکا و انگلستان پیشتاز هستند و در میان کشورهای همسایه ایران و منطقه خاورمیانه نیز ‌ترکیه و عربستان یکه‌تازی می‌کنند. سفیر ایران در آفریقای‌جنوبی سپس به ‌نبود زیرساخت‌های اولیه برای توسعه همکاری‌های تجاری میان ایران و کشورهای مستقر در قاره آفریقا اشاره کرد و با بیان اینکه ایران با هیچ‌یک از کشورهای آفریقایی، خط مستقیم هوایی ندارد و خط کشتیرانی نیز به‌طور غیرمستقیم و از طریق بندر جبل‌علی و عمان برقرار است، افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلاف بار دریای ایران به‌آفریقا به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، در هر تن معادل ۱۴۰ دلار است. وی همچنین به‌ عدم‌تمایل شرکت‌ها و بازرگانان ایرانی برای حضور مداوم در بازار آفریقا اشاره کرد و گفت: در حال‌حاضر، تعداد ایرانیان مستقر در کل قاره آفریقا از ۴ هزار نفر فراتر نمی‌رود. آقاجعفری سپس با اشاره به‌توقف صادرات نفت ایران به‌آفریقا پس از اعمال تحریم‌های سختگیرانه آمریکا، از تلاش‌های وزارت‌خارجه ایران برای ایجاد خط مستقیم هوایی و کشتیرانی با برخی کشورهای این قاره و همچنین راه‌اندازی مرکز فناوری در آفریقای‌جنوبی طی سال‌جاری خبر داد.

محمد علی‌بک سفیر ایران در نیجریه و سفیر آکردیته در گینه استوایی نیز در این وبینار، این کشور را‌ دارای بزرگ‌ترین منابع نفت و گاز در قاره آفریقا عنوان کرد که از اقتصاد کاملا نفتی برخوردار است.

وی با بیان اینکه ۵۰ درصد از واردات نیجریه، از کشورهای آسیایی تامین می‌شود، افزود: طی سه سال اخیر، سطح مبادلات تجاری ایران با این کشور آفریقایی از رشد محسوسی برخوردار بوده به‌طوری که در سال ۹۷ ارزش صادرات ایران به نیجریه ۸/ ۴ میلیون دلار بود که در سال ۹۹ این میزان به‌۱۷ میلیون دلار افزایش یافت. به‌گفته وی، طبق آمار سازمان توسعه تجارت ایران، در مدت چهار‌ماه ابتدای امسال نیز ارزش صادرات کالا و خدمات ایران به‌نیجریه از ۱۸ میلیون دلار فراتر رفت. علی‌بک، عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران به‌نیجریه را محصولات پتروشیمی، اوره، روغن موتور، پارافین و برخی محصولات غذایی عنوان کرد و کنجد، زنجبیل و کاکائو را جزو مهم‌ترین کالاهای وارداتی از این کشور دانست. وی همچنین به‌برخی زمینه‌های مستعد تجاری در نیجریه اشاره کرد و گفت: در حال‌حاضر، هر عدد کیوی در بازار این کشور آفریقایی تا ۲۰ هزار تومان، هر عدد نارنگی تا ۱۳ هزار تومان و هر عدد سیب معمولی نیز تا ۱۳ هزار تومان فروخته می‌شود و در عین حال، محصولاتی مانند ماکارونی، بیسکوئیت و شکلات از بازار پرفروشی در این این کشور برخوردار است. محمدرضا رئوف شیبانی سفیر ایران در تونس و سفیر آکردیته در لیبی، نیز طی سخنانی، بی‌ثباتی سیاسی در این کشور را یکی از ضعف‌ها و چالش‌های تونس عنوان کرد و با بیان اینکه نرخ ریسک تجارت با تونس، افزایش پیدا کرده است، یادآور شد که ارزش کل تجارت خارجی تونس حدود ۴۰ میلیارد دلار است که از این میزان، ارزش صادرات این کشور به‌۱۵‌میلیارد دلار می‌رسد. وی با بیان اینکه تا پیش از انقلاب اسلامی، ارزش تجارت خارجی ایران با تونس بالغ بر ۲۰۰ میلیون دلار در سال می‌شد، افزود: در حال‌حاضر، حجم مناسبات دو کشور به ‌۲میلیون دلار در سال کاهش یافته است. رئوف‌شیبانی در ادامه با اشاره به‌اینکه تاکنون میان ایران و تونس، حدود ۳۵ توافق‌نامه به‌امضا رسیده، برخی ویژگی‌های این کشور آفریقایی را یادآور شد و عضویت تونس در سازمان تجارت جهانی، عضویت در شورای همکاری آفریقا و البته همجواری با لیبی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای آفریقا‌ را از جمله فرصت‌های این کشور برای ایران برشمرد.