هرچند کیانوش جهانپور مدیر مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت بهداشت تاکید دارد: «هر واکسن مجاز از هرجا وارد کشور شود توسط وزارت بهداشت خریداری و در چارچوب برنامه واکسیناسیون ملی علیه کووید19 به صورت رایگان توزیع و تلقیح خواهد شد.»؛ اما به نظر می رسد امروز موضوع خرید واکسن توسط بخش خصوصی و رقابت بر سر آن جدی است تا جایی که عباس رضایی- استاندار اصفهان در آخرین جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان، با اشاره به آزاد شدن واردات واکسن کرونا با نظارت وزارت بهداشت و درمان و وارد عمل شدن برخی فعالان اقتصادی پایتخت در این حوزه، خواستار ورود فعالان اقتصادی استان اصفهان به این مقوله شد و تاکید کرد استان اصفهان نباید در این مورد از دیگر استان ها عقب بماند.
شوخی با جان مردم
اگرچه امروز واکسینه شدن کشور در برابر کرونا، امری لازم و مبرهن است، اما واردات واکسن توسط بخش خصوصی و شانه خالی کردن دولت در این امر، مورد انتقاد بسیاری از فعالان حوزه درمان و حتی کارشناسان اقتصادی است. هوشنگ شجری، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان با انتقاد از واردات واکسن کرونا توسط بخش خصوصی به "نوسان" می گوید: واگذاری واردات واکسن به بخش خصوصی یک اشتباه و بدعتی نابخشودنی است و این کالای عمومی مطابق روال سابق باید توسط دولت وارد کشور شود.او یادآور می شود که از ده ها سال پیش مایه کوبی آبله در ایران تا زمان ریشه کنی این بیماری و همچنین استفاده از قطره فلج اطفال و آمپول سه گانه بعد از تولد، توسط دولت انجام می شد تا جایی که امروز بیماری هایی از قبیل آبله، فلج اطفال، مالاریا، سل، وبا، کزاز و ۰۰۰ از کشور رخت بسته اند. باید توجه داشت که این واکسن ها در زمره کالای عمومی بوده و واگذاری آنها به بخش خصوصي که براساس سود شخصی و نه توجیه اجتماعی، اقتصادی و انساني حرکت می کند، اشتباه است.
او با اعتقاد بر اینکه تقسیم بندی جامعه بر اساس توانایی های مالی در برخورداری از حق سالم ماندن، ظلمی آشکار و نابخشودنی است، تاکید می کند: دولت باید موانع پیش روی واردات واکسن کرونا را برطرف کند نه اینکه در بدترین روش برای واردات واکسن به بخش خصوصی متوسل شود و این اتفاق در دنیا سابقه ندارد. استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه واردات واکسن توسط بخش خصوصی عواقب زیادی به دنبال خواهد داشت، معتقد است: واردات واکسن توسط این بخش مشکلاتی از جمله تقلب، رانت و ... را ایجاد می کند. شجری با اشاره به اینکه هیچ منطقی برای واردات واکسن توسط بخش خصوصی وجود ندارد و عواقب این تصمیم بیش از سود آن است، می گوید: با این اتفاق شاهد ایجاد رانت در بین شرکت هایی که مجاز به واردات واکسن می شوند، خواهیم بود.
به گفته عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان، مشکلات اقتصادی این تصمیم زمانی مشخص می شود که بی نتیجه بودن و به هدر رفتن ارز توسط بخش خصوصی در واردات واکسن نمایان شود، چراکه میلیون ها دلار ارز را هدر می دهیم، در حالیکه دولت وظیفه دارد برای حفظ سلامت همگان خود اقدام به واردات واکسن کند حتی اگر با هزینه بیشتر از بخش خصوصی باشد و نباید بر سر واردات چنین کالایی با جان مردم شوخی کنیم.
ناکارآمدی دولت
مشهود است
از سوی دیگر یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در این باره به "نوسان" می گوید: اگر در کشوری بودیم که دولت و حاکمیت کار خود را در واردات به موقع و کافی واکسن کرونا به موقع انجام می داد، به طور قطع نیازی به واردات واکسن توسط بخش خصوصی نداشتیم. مسعود جمالی ادامه داد: با توجه به اینکه ناکارآمدی دولت در ورود واکسن کرونا مشهود است و از سوی دیگر نیاز واقعی به واکسن برای مردم و مقابله با کرونا بر کسی پوشیده نیست، طبیعتا بهتر بود واکسن توسط دولت وارد کشور می شد و به صورت رایگان در اختیار همگان قرار می گرفت، اما به دلیل مشکلات و محدودیت های فعلی به طور قطع ورود بخش خصوصی به واردات واکسن می تواند به کنترل زودهنگام تر پاندمی کرونا کمک کند.
عضو هیئت مدیره اتاق ایران و کویت درباره برخی نگرانی ها جهت ایجاد بازار سیاه واکسن های پولی توسط بخش خصوصی، معتقد است که اگر اهداف طرح واردات واکسن توسط بخش خصوصی و استانداردهای این کالا از سوی وزارت بهداشت مشخص باشد و واردات واکسن کرونا همان گونه که اتاق بازرگانی تهران در نظر دارد، پیاده شود، می تواند مدل مناسبی جهت واردات واکسن توسط بخش خصوصی و توزیع آن باشد. او با اشاره به برخی انتقادات از این طرح که موجب می شود اولویت های وزارت بهداشت در توزیع واکسن برهم بخورد، می گوید: زمانی که واکسن وجود ندارد، حتی اگر برای توزیع واکسن اولویت بندی کنیم، نمی تواند برای کنترل این پاندمی تاثیر گذار باشد، اما اگر واکسن توسط بخش خصوصی وارد و کارگران زودتر واکسینه شوند، بر چرخ اقتصادی کشور اثرگذار است و به طور قطع کارگر قرار نیست در این روش هزینه ای برای واکسن پرداخت کند و کارفرما و اتاق بازرگانی این هزینه را تقبل می کند، کما اینکه در آلمان نیز توزیع واکسن توسط برخی شرکت های بخش خصوصی در حال انجام است.
جمالی همچنین درباره اینکه امروز بسیاری از شرکت های تولیدی واکسن در سراسر دنیا، واکسن را تنها به دولت ها می دهند، می گوید: با توجه به ناکارآمدی دولت در واردات واکسن، معتقدم هر بخشی که بتواند زودتر واکسن را وارد کند، موفقیتی برای کشور است. نباید گمانه زنی کنیم که بخش خصوصی توان واردات واکسن را ندارد و حتی اگر موفق هم نشود، اتفاق خاصی نخواهد افتاد. به اعتقاد این فعال اقتصادی، امروز با این تصمیم، امید داریم تا برخی شرکت ها بتوانند با ارتباطات و روابط خود با دیگر کشورها، موفق به واردات واکسن کرونا به کشور شوند، چراکه باید قبول کنیم که ایران در روابط سیاسی خود درگیر چالش هایی است و شاید بخش خصوصی بتواند از طریق روابط اقتصادی در واردات به موقع واکسن بهتر عمل کند و همواره بخش خصوصی ثابت کرده که در ارتباطات خود با دنیا، بسیار چابک تر از دولت ها است.
او درباره اینکه ارز واکسن توسط بخش خصوصی چگونه تامین می شود، می گوید: فعالان اقتصادی و اتاق بازرگانی همواره بر واردات با نرخ واقعی ارز تاکید دارند و معتقدند که ارز 4200 تومانی باید برای همیشه از اقتصاد کشور خداحافظی کند، از سوی دیگر قرار است واکسن با ارز نیمایی وارد کشور شود که در این شرایط احتمال ایجاد رانت بسیار پایین است.
جمالی با تاکید بر اینکه با واردات واکسن کرونا توسط بخش خصوصی با ارز 4200 تومانی مخالف هستم، تصریح می کند: احتمال ایجاد رانت در زنجیره توزیع واکسن با ارز 4200 تومان بسیار بالا است، بنابراین اگر واکسن کرونا با نرخ ارز واقعی وارد کشور شود، نه تنها رانت ارزی نخواهیم داشت، بلکه این اتفاق می تواند به بهبود شرایط کشور جهت کنترل ویروس کرونا موثر باشد. به عقیده این فعال اقتصادی، اگرچه توزیع واکسن رایگان امری ایده ال است، اما باید قبول کنیم دولت امروز امکانات کافی برای واردات واکسن ندارد.
ریحانه سجادی/ هفته نامه نوسان