قیمت زعفران در غبار بازار

  حجم معاملات زعفران بورس کالا چه روندی را می‌پیماید؟

به دنبال صحبت‌های مدیرعامل تعاونی روستایی در روزهای اخیر مبنی بر افزایش قیمت زعفران، تحرکات مثبتی در بورس کالا شکل گرفت که تا حدودی به بازار فیزیکی نیز سرایت کرد. از نظر حجم معاملات چه در معاملات گواهی سپرده، چه در معاملات آتی بورس کالا شاهد رونق معناداری در بازار زعفران نبودیم. البته این معیار مقایسه‌ای مربوط به دادوستد زعفران در ماه گذشته(خردادماه) است که هنوز تحرکات چندانی در این بازار شکل نگرفته بود.

  نوسان قیمت و حجم معاملات قراردادهای آتی و معاملات گواهی سپرده زعفران نگین و پوشال چگونه بوده است؟

از نظر نوسان قیمت، رشد قیمتی محسوسی در سررسیدهای آتی و همچنین گواهی‌های سپرده زعفران اتفاق افتاده است. در حال حاضر قراردادهای آتی با سررسید آبان‌ماه ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومان، شهریورماه ۱۲ هزار تومان و سررسید تیرماه ۱۱ هزار تومان معامله می‌شود. این قیمت‌ها مربوط به زعفران نگین است. قیمت هر گرم‌(گواهی‌های سپرده) زعفران نگین در حال حاضر ۱۰ هزار و ۵۰۰ تا ۱۱ هزار تومان است که نسبت به ماه گذشته هر گرم آن ۳ هزار تومان افزایش قیمت را تجربه کرده است. در مورد زعفران پوشال شاهد رشد قیمتی نبودیم که در زعفران نگین رخ داد. بلکه زعفران پوشال از قیمت ۶ هزار و ۷۰۰ تومان به ۷ هزار و ۵۰۰ تا ۸ هزار تومان افزایش یافته است. یعنی پوشال زعفران نسبت به زعفران نگین کمتر مورد توجه قرار گرفته است.  بنابراین اختلاف قیمت زعفران نگین و پوشال در بورس کالا بالاتر از حد قابل قبول و منطقی نسبت به بازار آزاد شده است. این امر نشان می‌دهد در این ماراتن قیمتی یا زعفران پوشال عقب مانده یا زعفران نگین جلوتر حرکت کرده است.

همچنین افزایش برجسته‌ای در حجم معاملات گواهی سپرده دیده نشد و حتی به‌طور متوسط و مقطعی شاهد کاهش حجم اندک آن بودیم. اما در سررسیدهای آتی به دلیل اینکه نوسان‌های موجود در بازار آزاد بیشتر شده، حجم معاملات افزایش داشته است. از لحاظ موقعیت‌های باز معاملاتی افزایش معنی‌داری نداشتیم درحالی که سررسید‌های آتی به ۳ سررسید افزایش پیدا کرد.

  چه عواملی قیمت زعفران را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

در مورد قیمت زعفران چندین متغیر اثرگذار است. اولین بحث مربوط به مباحث عرضه و تقاضا است. امسال سالی بود که سطح تولید زعفران نسبت به سال‌های گذشته با افزایش قابل قبولی همراه شد. براین اساس از جانب عرضه شاهد افزایش سطح تولید بودیم که حتی به‌رغم خرید تعاونی روستایی در ابتدای فصل برداشت زعفران، بازهم به‌جز روزهای اخیر افزایش معنی داری در قیمت زعفران تجربه نشد. از جانب تقاضا هم چندین نکته موثر قابل رهگیری است. زعفران یک کالای مصرفی است که هم مصرف خوراکی دارد و هم مصرف درمانی. همچنین عمده تولید این کالا برای صادرات به خارج از کشور فرستاده می‌شود. بنابراین می‌توان آن را کالایی صادرات محور معرفی کرد. طبق تجربه هرساله از بازار زعفران، ابتدای فصل برداشت زعفران (دی‌ماه) به دلیل تعطیلات کریسمس و ژانویه در کشورهای مقصد، تقاضای صادراتی آن افزایش می‌یابد. اما با شیوع ویروس کرونا این اتفاق رخ نداد و شاهد افزایش تقاضای صادراتی در این دوره نبودیم. به‌عنوان مثال چین یکی از مقاصد صادراتی زعفران نگین ما محسوب می‌شود که در ابتدا این بازار صادراتی هدف شیوع ویروس کرونا قرار گرفت، سپس به بازار داخلی کشور ما و سایر نقاط دنیا سرایت کرد. همین موارد باعث شد که تقاضا به ویژه تقاضای مصرفی یا خوراکی برای اینگونه کالاها افت چشمگیری داشته باشد. بنابراین شاهد کاهش صادرات زعفران در این دوره بودیم. به این ترتیب در کنار افزایش سطح تولید و عرضه در سال جاری، با کاهش معنی‌دار تقاضای صادراتی مواجه شدیم.

  دغدغه‌های فعلی پیش روی صادرکنندگان چه مواردی است؟

علاوه بر محدودیت‌های حمل و نقل و بسته شدن مرزهای کشورها، صادرکنندگان با مساله الزام بازگشت ارز نیز روبه‌رو شدند. بر مبنای این الزام قانونی هر صادرکننده‌ای که قصد صادرکردن محصول زعفران خود را دارد باید نرخ ثابت وضع شده در گمرک را پرداخت کند (تعرفه یا نرخ ثابتی در گمرک برای صادرکنندگان وضع شده) و پس از آن این میزان ارز را بازگرداند. با توجه به اینکه نرخ زعفران در بازارهای خارج از کشور میزان ثابتی نیست، این تعرفه ثابت، میل به تقاضای قاچاق زعفران را بالا برد. به عبارت ساده‌تر، بیشتر صادرات زعفران، از مسیر قاچاق آن اتفاق افتاد و صادرات از کانال‌های رسمی با کاهش محسوسی همراه شد. براین اساس این اتفاق مزید بر علت شد و در کنار کاهش تقاضای صادراتی، به‌عنوان محرک اصلی کاهش تقاضا در نظر گرفته می‌شود.

  افزایش قیمت‌های اخیر زعفران به چه دلایلی بوده است؟

در این مقطع یک ماهه بازار با افزایش قیمت همراه شده و از اواخر خرداد تا اوایل تیرماه سال جاری شاهد این رشد قیمتی بوده‌ایم. این افزایش قیمت بیشتر مربوط به برجسته شدن بحث زعفران در بین مجامع رسانه‌ای و رسمی است که با هدف حمایت از این محصول انجام شده است. بنابراین به‌عنوان متغیرهایی که بتوانند آثار میان مدت در پی داشته باشند در نظر گرفته نمی‌شود.

  ثمره اختلاف قیمت زعفران در بورس کالا و بازار آزاد چه بوده است؟

مساله اساسی دیگر اختلاف بین قیمت زعفران‌های نگین بورس کالا و قیمت بازار آن است. به رغم اینکه در این مدت تحرکات مثبت خوبی در بورس کالا رخ داده در بازار فیزیکی شاهد این تحرکات قوی نبودیم. بنابراین اختلاف قیمت نگین بورس کالا و بازار آزاد برجسته تلقی می‌شود که به ورود محصول به انبارها منجر شد و براین اساس برآورد می‌شود که در آینده شاهد افت قیمتی زعفران باشیم.

  پیش‌بینی شما از روزهای آینده بازار محصول زعفران چه خواهد بود؟

در آینده همچنان درگیر کرونا در سطح دنیا هستیم و محدودیت‌ها در بسیاری از نقاط جهان همواره پابرجاست. به این ترتیب بازگشت اقتصاد دنیا به حالت پیش از کرونا زمان‌بر است. از طرفی کمتر از ۳ ماه دیگر، شاهد برداشت محصول جدید زعفران هستیم. یعنی بار جدید زعفران به بازار وارد می‌شود در حالی که هنوز مقدار قابل توجهی محصول زعفران سال گذشته در انبارهای تعاونی روستایی موجود است و انبارهای صادرکنندگان مملو از زعفرانی است که به صادرات ختم نشده است. از سوی دیگر تقاضای کشورهای متقاضی زعفران هم افزایش نداشته و به‌نظر نمی‌رسد که این افزایش قیمتی زعفران خیلی دوام داشته باشد. همچنین هرچه به زمان برداشت جدید نزدیک می‌شویم از میزان کیفیت محصول زعفران کم می‌شود و میان زعفران خوب و بد اختلاف کیفیتی از بین خواهد رفت. بنابراین تقاضا برای محصول کهنه‌تر کم شده و همه به دنبال خرید محصول تازه برداشت شده خواهند بود. پس انتظار نداریم که در ماه‌های آینده تداوم رشد قیمت‌ها دیده شود.