به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ مطرح شدن موضوع حذف دلار از مبادلات بین المللی، موضوعی است که بسیار می تواند بر اقتصاد کشور تأثیرگذار باشد. این موضوع چند روزی است که توسط جمعی از نمایندگان مجلس مطرح شده و تابناک اقتصادی نیز با توجه به اهمیت موضوع، سعی کرده تا در مصاحبه با کارشناسان به ابعاد مختلف این قضیه بپردازد.
از این روی، در 22 فروردین ماه 1398 تابناک اقتصادی در مطلبی با تیتر آیا حذف دلار از معاملات بین المللی امکان پذیر است؟ و طی گفت وگویی با محمدقلی یوسفی، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی این موضوع پرداخت.
همچنین در 26 فروردین ماه 1398 مطلبی در سایت تابناک اقتصادی با تیتر پیش نیاز‌های لازم برای خداحافظی با دلار در مبادلات بین المللی چیست؟ منتشر شد که در آن خبرنگار در مصاحبه ای با وحید شقاقی شهری، کارشناس مسائل اقتصادی، نظر وی را در مورد این طرح جویا شده بود که وی ضمن اعلام این موضوع که وجود دلار به عنوان ارز بین المللی نه تنها برای ایران بلکه برای همه دنیا یک تهدید محسوب می شود، به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: همه کشورها می دانند که آمریکا با اتکا به دلار می تواند آن ها را در جنگ اقتصادی و ارزی شکست دهد. به همین دلیل، روسیه و چین چند سالی است برای قدرتمندتر کردن ارز خود، اقدام به خرید و انباشت طلا و همچنین انعقاد پیمان های پولی دو یا چندجانبه کرده اند.
اما کشور ما سالیان سال است که در یک جنگ اقتصادی با آمریکا قرار گرفته، ولی متأسفانه ما هیچ راهبرد مناسبی برای دلارزدایی از اقتصاد ایران نداشتیم. ببینید تمام اجزای اقتصاد ما به دلار وصل است و ما نمی توانیم از اقتصاد خود دلار زدایی کنیم چرا که اولاً کشور ما متأسفانه یک کشور واردات محور محسوب می شود که خود این واردات محوری، موجب وابستگی بیش از اندازه به دلار می شود، دوم اینکه ما نتوانستیم تراز تجاری متوازن با کشورهای دیگر ایجاد کنیم و این تراز با بسیاری از کشورها کسری بالایی دارد و سوم آنکه دلار در ذهن مردم نیز به عنوان یک ارز باثبات که می توانند برای حفظ قدرت خرید خود بر روی آن سرمایه گذاری کنند، رسوخ کرده است.
خبرنگار تابناک اقتصادی در مصاحبه سوم خود در این زمینه، این بار به سراغ یک کارشناس مسائل اقتصادی در حوزه پول و بانک و آگاه از این طرح که نخواسته نامش فاش شود، رفته و بندهای این طرح و امکان اجرایی شدن آن را بررسی کرده است.
این کارشناس مسائل اقتصادی در حوزه پول و بانک و آگاه از این طرح گفت: طرح ارائه شده در مجلس، طرحی بسیار شتابزده است و به نظر می رسد، باید در این باره بیشتر با کارشناسان مشورت می شد و یا حتی نمایندگان حاضر در کمیسیون اقتصادی مجلس می توانستند در این زمینه طرح های بهتری ارائه کنند.
وی ادامه داد: بند اول این طرح می گوید معامله دولتی و خصوصی با دلار ممنوع است. می توان گفت چند سالی است که معاملات دولتی با دلار انجام نمی شود و اگر هم این معاملات با دلار انجام شود، واحد ثبت آن یورو است. معاملات خصوصی با دلار هم خیلی کم است و بیشتر معاملات با یورو و درهم انجام می شود. با این تفاسیر حالا چه کاری است که ما بیاییم و معامله با دلار را برای بخش دولتی و خصوصی ممنوع اعلام کنیم؟
این کارشناس اقتصاد پول و بانک گفت: در بند دیگری از این طرح اعلام شده است که از تاریخ اجرای این قانون هرگونه دلار آمریکا در حکم ارز قاچاق محسوب می شود و دستگاه های مسئول مؤظفند با هر گونه دلار مکشوفه و نگه دارندگان آن برابر قوانین قاچاق کالا و ارز برخورد کنند.
وی ادامه داد: اجرایی شدن این بند هم محل بحث است، چون اگر خاطرتان باشد، در فروردین سال گذشته و همزمان با تک نرخی اعلام شدن دلار، دولت مشابه همین موضوع را پیش گرفت و گفت: نرخ دلار 4200 تومان است و دولت هیچ نرخ ارز دیگری را به رسمیت نمی شناسد و فروش ارز به قیمتی به جز آنچه اعلام شده قاچاق تلقی خواهد شد. درست مثل قاچاق مواد مخدر که کسی حق خرید و فروش ندارد و با کسی که خرید و فروش می کند، برخورد می شود.
این موضوع چه اثری داشت؟
اثر مثبتی که نداشت بماند، نرخ دلار در بازار آزاد را هم افزایش داد و بازار سیاه شکل گرفت.
ما نمی توانیم بازار آزاد را با این طرح ها حذف کنیم و حذف آن به این راحتی ها که فکر می کنند نیست. پس این بند از این طرح هم دقیقاً همان شرایط را پیش خواهد آورد. ضمن اینکه بانک مرکزی الان ذخایر دلاری بسیاری دارد و برای گردآوری این ذخایر زحمات بسیاری کشیده است و حالا اگر قرار باشد این بند از این طرح را اجرا کنیم اولاً خود بانک مرکزی به عنوان قاچاقچی محسوب و استفاده از این دلارها برای بانک مرکزی ممنوع می شود و سرمایه مملکت به باد می رود و ثانیاً با این وضعیت بانک مرکزی به عنوان سیاست گذار و بازیگر مهم در بازار آزاد و تعیین نرخ، از حضور در بازار آزاد و نقش آفرینی منع و این موضوع باعث افزایش نرخ دلار می شود.
وی در مورد بند سوم این طرح که گفته شده دارندگان دلار تا تاریخ اجرای این قانون فرصت دارند دلار خود را به کالا و ریال یا سایر ارزها تبدیل کنند، گفت: به فرض مردم بخواهند این کار را انجام دهند؛ پرسش این است که اولاً قطعاً دلارهای خود را به ریال تبدیل نمی کنند و یا بخش بسیار کمی این کار را انجام خواهند داد و ثانیاً آیا آنقدری اسکناس مثلاً یورو و یا کالا در کشور وجود دارد که مردم بخواهند این کار را انجام دهند؟
این کارشناس اقتصاد پول و بانک در مورد بند چهارم این طرح که گفته شده است ائتلاف جهانی برای حذف دلار تشکیل شود، گفت: عنوان چنین موضوعی خوب است اما ثمره ای نخواهد داشت. ببینید چین در حال انجام کارهایی است که ارز خود را جهانی کند و ارزش دلار را کم کند ولی اگر بخواهیم بیاید در چنین ائتلافی برای حذف دلار شرکت کند هیچ وقت چنین کاری را نمی کند و سعی می کند عاقلانه تر و حساب شده تر در این زمینه عمل کند. چینی ها به دنبال جهانی کردن یوان خود می باشند و ذخایر دلاری بسیاری نیز دارند اما با حرکت های عاقلانه ای در حال کم کردن این ذخایر و کاهش سلطه دلار هستند تا در انتهای این ماجرای حذف دلار، خودشان منتفع شوند. مقصود این است که حتی خود چین هم که به دنبال جایگزینی ارز خود به جای دلار است، به دلیل داشتن دارایی های زیادی به دلار حاضر به حذف یکباره دلار و کاهش ارزش این ارز نیست.
وی در مورد پیمان های پولی دو جانبه در راستای حذف دلار از مبادلات تجاری گفت: در ابتدا باید توضیح دهم که در اینجا یک اشتباهی صورت گرفته است و آن این است که پیمان پولی دو جانبه اصلاً به معنای حذف دلار نیست. ما می توانیم پیمان پولی دو جانبه ببندیم ولی واحد محاسبه دلار باشد و این هیچ اشکالی هم ندارد. یعنی مثلاً ما به ترکیه 100 دلار صادرات و از آن 50 دلار واردات داریم. بنابراین در اینجا تراز تجاری ما مثبت 50 دلار است و حالا ما از ترکیه می خواهیم که این 50 دلار را به ما مثلاً طلا، ریال، لیر و یا واحد پولی دیگر بدهد و یا به حساب یوروی ما در فلان بانک اروپایی حواله کند. به عبارت بهتر واحد محاسباتی می تواند دلار باشد اما تسویه آن می تواند با دلار، یورو یا هر کالا و ارز دیگری باشد. لذا پیمان پولی دو جانبه لزوماً به معنی حذف دلار و یا حتی به معنی استفاده از پول های ملی دو طرف نیست. پیمان پولی دو جانبه به عبارت ساده تر این است که ما دفتر حسابی درست کنیم و تک تک حسابهایمان را با هم تسویه نکنیم بلکه بگذاریم مثلاً در پایان سه ماه سرجمع این حساب ها را با هم تسویه بکنیم. حالا بانک مرکزی علیرغم اهمال هایی که در بستن پیمان های پولی دوجانبه داشته است اما الان کارهایی را دارد در این زمینه انجام می دهد اما مشکلاتی که بر سر راه بستن این پیمان ها در حال حاضر وجود دارد این است که موضوع تحریم ها به خصوص تحریم های بانکی مطرح می باشد و همچنین به دلیل آنکه پیمان های پولی فعلی بر روی سوئیفت می باشد هم اکنون متوقف شده اند و باید پیام رسان دیگری جایگزین سوئیفت شود. وی در مورد اینکه آیا نوسانات پولی ما در بستن این پیمان های پولی موثر است یا خیر، گفت: اشاره کردم که بستن پیمان پولی لزوماً به معنی استفاده از پول های ملی دو طرف نیست بنابراین این موضوع زیاد تاثیرگذار نمی تواند باشد.