برخی ریشه افزایش قیمت دلار را در اخبار منفی سیاسی جست‌وجو می‌کنند و در تلاش هستند با تقویت انتظارات افزایشی معامله‌گران، آنان را در موقعیت خرید قرار دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در روزهای اخیر وزنه تقاضا سنگین‌تر از عرضه بوده و تعداد خریداران بازار بیشتر شده است. با این حال خبری از ارزپاشی و تقویت عرضه از سوی بانک مرکزی برای پایین کشیدن قیمت دلار در بازار نیست. اما برخی سیگنال‌های پولی رسیده به بازار را دلیل افزایش قیمت ارز عنوان می‌کنند و می‌گویند رکوردشکنی خلق پول، بزرگ شدن نسبت پول به نقدینگی و انتظارات تورمی جامعه موتورهای محرک رشد قیمت دلار در بازار هستند. به نظر می‌رسد بازگشت رونق به میان معامله‌گران ارزی بعد از چند هفته رکود نشان از چشم‌انداز افزایشی بازار در ماه‌های پیش رو داشته باشد.
دیروز بازار ارز کار خود را با افزایش قیمت آغاز کرد. اسکناس آمریکایی در معاملات روز گذشته بازار ارز توانست یک پله قیمتی بالا بیاید و در نرخ‌های بالای ۵۴ هزار تومانی خرید و فروش شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد دیروز دلار حتی تا یک قدمی پله ۵۵ هزار تومانی نیز بالا رفت با این حال از صعود بیشتر بازماند و به سمت نرخ‌های ۵۴ هزار و ۷۰۰ تومانی عقب‌نشینی کرد. در لحظه تنظیم این خبر نیز دلار با نرخ ۵۴ هزار و ۷۵۰ تومانی مورد معامله قرار گرفت. روند افزایش قیمت‌ها در بازار ارز اما از روزهای منتهی به پایان هفته گذشته آغاز شد، به‌طوری که اسکناس آمریکایی ابتدا روند افزایشی قیمت خود را در کانال ۵۲ هزار تومانی آغاز کرد و در معاملات روز پنجشنبه نیز توانست وارد کانال ۵۳ هزار تومانی شود. بر این اساس می‌توان گفت که سرعت افزایش قیمت دلار آنقدر بالا بوده که تنها ظرف چند روز شاهد صعود اسکناس آمریکایی از کانال ۵۲ هزار تومانی به نزدیکی کانال ۵۵ هزار تومانی بوده‌ایم. نکته جالب توجه این است که بازار ارز در هفته‌های اخیر در بین دو کانال قیمتی ۵۱ و ۵۲ هزار تومانی رفت و برگشت داشت و تغییری در محدوده قیمتی یاد‌شده ایجاد نمی‌شد. برخی دلیل درجا زدن قیمت دلار در چند هفته اخیر را فضای رکود حاکم بر بازار عنوان می‌کردند. حال و با پایان یافتن ماه رمضان برخی از بازگشت رونق به میان معامله‌گران خبر می‌دهند.
آن‌طور که به نظر می‌رسد سهم اخبار سیاسی در تغییر جهت‌گیری قیمت ارز همچنان پررنگ است. همین مساله معامله‌گران را به تکاپو انداخته و تقاضا برای خرید ارز را بالا برده است. طبق شنیده‌ها، عصر پنجشنبه هفته گذشته آمریکا مدعی شد سپاه یک نفتکش با پرچم جزایر مارشال را در دریای عمان توقیف کرده است. بعد از آن نیز رویترز در گزارشی اعلام کرد آمریکا چند روز پیش یک محموله نفتی ایران را توقیف کرده است. توقیف محموله نفتی ایران توسط آمریکا را می‌توان جدیدترین تنش میان واشنگتن و تهران پس از سال‌ها تحریم‌های آمریکا بر سر برنامه هسته‌‌ای ایران دانست. به نظر می‌رسد انتشار این خبر در روزهای گذشته یکی از سیگنال‌های اصلی رشد قیمت دلار شده است. اما مساله مهم دیگری که کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند وضعیت متغیرهای اقتصادی است. آنان می‌گویند کسری بودجه دولت، تداوم روند خلق پول که خود را در آمارهای پولی بانک مرکزی نشان داده و همچنین رکوردشکنی تورم موتورهای واقعی رشد قیمت دلار هستند. تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که حجم نقدینگی به رکورد ۶۱۰۳ هزار میلیارد تومانی دست یافته است. در این میان سهم ۲۵درصدی پول از نقدینگی نیز که نشان از تقویت انتظارات تورمی دارد عامل مهم دیگری است که بر روند قیمت‌ها در بازار ارز تاثیر می‌گذارد.
اما تحولات چند روز گذشته بازار ارز در حالی است که خبری از سیاست‌های ارزپاشی بانک مرکزی نیست. این در حالی است که سیاستگذار در ماه‌های اخیر و با سیاست تقویت عرضه در تلاش بوده جلوی افزایش قیمت دلار را به صورت دستوری بگیرد. نکته جالب توجه دیگر این است که با وجود صعودی شدن قیمت‌ها در بازار آزاد، نرخ دلار در بازار مبادله کاهشی شده است. این موضوع نشان می‌دهد که بانک مرکزی همچنان بر موضع خود در خصوص غیرواقعی دانستن قیمت‌ها در بازار آزاد پافشاری می‌کند. کارشناسان می‌گویند تداوم تنش‌های سیاسی ایران با غرب و نگرانی نسبت به افزایش چاپ پول و همچنین ترسیم دورنمای تورمی از سوی برخی کارشناسان، چشم‌انداز قیمت‌ها در بازار ارز را افزایشی ترسیم می‌کند. هرچند سیاستگذار می‌تواند با اقداماتی از قبیل ارزپاشی و سیاست‌های دستوری مانع رشد قیمت ارزهای خارجی شود، اما آنچه در بلندمدت می‌تواند ترمز رشد قیمت دلار را بکشد بهبود وضعیت اقتصادی و مهار تورم است؛ موضوعی که کارشناسان چندان نسبت به وقوع آن خوش‌بین نیستند.
حمیدرضا صالحی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت»:
نرخ‌های کنونی دلار واقعی و در اثر تورم ایجاد شده است
حمیدرضا صالحی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران به «جهان‌صنعت» گفت: افزایش قیمت ارز هم به بحث انتظارات بازار مرتبط است و هم مباحث علمی. اگر بخواهیم با نگاه علمی به ریشه‌های افزایش قیمت ارز بپردازیم مشخص می‌شود که نیاز ارزی کشور و تقاضایی که برای ارز در بازار وجود دارد روی قیمت ارز تاثیر می‌گذارند. حتی فراهم شدن امکان ثبت سفارش با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی مورد تاکید بانک مرکزی نیز در ماه‌های گذشته روی قیمت‌ها در بازار ارز تاثیرگذار بوده است.
وی اظهار کرد: در کنار مسائل یاد‌شده، تورم و تداوم روند افزایش قیمت‌ها را اما باید یکی از اصلی‌ترین دلایل رشد قیمت ارز در بازار عنوان کرد. همان‌طور که تورم روی قیمت کالاها و خدمات مصرفی تاثیر می‌گذارد و آنها را مشمول افزایش قیمت می‌کند روی قیمت ارز نیز تاثیر می‌گذارد و زمینه‌های رشد قیمت آن را فراهم می‌کند.
به گفته صالحی، زمانی که انتظارات قیمتی بازار کاهشی می‌شود و تقاضا برای خرید ارز کمرنگ می‌شود، قیمت ارز شروع به درجا زدن می‌کند و افزایش چندانی در قیمت آن اتفاق نمی‌افتد. اما در سایه تورم بالای موجود در اقتصاد، دلار نیز همانند سایر کالاها دچار افزایش قیمت می‌شود و میل به صعود پیدا می‌کند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: دلار رابط تجاری و اقتصادی ما با دنیای خارج است. وقتی ارزش پول ملی در ایران به عنوان یکی از طرف‌های تجاری پایین می‌آید اثر این مساله در قیمت ارز منعکس خواهد شد. در نتیجه افزایش قیمت دلار در این شرایط اجتناب‌ناپذیر است. اما زمانی که خبری در خصوص آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران منتشر و این دارایی‌های ارزی وارد چرخه اقتصادی کشور می‌شود، بخشی از تورمی که زمینه‌ساز رشد قیمت دلار شده بود جبران و در نتیجه قیمت ارز به صورت مقطعی و تصنعی کاهش می‌یابد.
به باور وی، تاثیر این موضوع مانند تاثیر سیاست‌های چند سال گذشته دولتمردان است که اقدام به فشرده‌سازی فنر دلارهای حاصل از فروش نفت می‌کردند و اجازه نمی‌دادند تورم اثرات خود را روی قیمت ارز نشان دهد و نرخ واقعی دلار در بازار کشف شود. به عبارتی دولت‌ها با سرکوب آزادسازی قیمت دلار جلوی رشد قیمت ارز در بازار را می‌گرفتند، این در حالی است که براساس مبانی علمی این انتظار وجود داشت که قیمت ارز در سایه افزایش تورم بالا برود.
صالحی تاکید کرد: پارامترهای علمی از جمله تورم زمانی اثر خود را بر قیمت ارز نشان می‌دهد که به‌طور ناگهانی تقاضا برای ارز در اقتصاد در سایه کمبود درآمدهای دلاری حاصل از فروش نفت و پتروشیمی بالا می‌رود. در حقیقت در چنین شرایطی است که قیمت واقعی ارز در بازار خود را نشان می‌دهد و نرخ دلار براساس فرمول علمی آن یعنی تورم کشف می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت که نرخ‌های کنونی دلار در بازار غیرواقعی نیست بلکه نرخی است که در اثر تورم موجود در اقتصاد کشور ایجاد شده است. در دوره‌هایی هم که موفق به پایین آوردن قیمت دلار شده‌ایم به واسطه بالا رفتن منابع دلاری یا درآمدهایی بوده که از محل فروش نفت وارد چرخه اقتصادی شده است.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در خصوص سیاست‌های ارزی بانک مرکزی از سال گذشته تا به امروز و تاثیر آن بر قیمت ارز بیان کرد: سیاست‌های بانک مرکزی در زمینه مدیریت بازار ارز بیشتر از جنس سیاست‌های پول‌پاشی بوده تا بتواند اثرات افزایش تورم بر قیمت ارز را خنثی کند. به این ترتیب سیاست‌های بانک مرکزی به لحاظ علمی تاثیر بنیادینی بر نرخ ارز نداشته است. تاثیر بنیادین سیاست‌های دولت و بانک مرکزی بر قیمت ارز را زمانی می‌توانیم ببینیم که تصمیم‌گیران در مسیر کنترل و مهار تورم حرکت کنند. در این راستا دولت نباید کسری بودجه داشته باشد تا مسیرهای منتهی به افزایش نقدینگی و خلق پول و در نتیجه تورم مسدود شود. در صورتی که جلوی این اتفاقات گرفته شود، می‌توانیم با صراحت بگوییم که بانک مرکزی در حال سیاستگذاری برای بهبود وضعیت شاخص‌های اقتصادی و مدیریت قیمت ارز است. اما اگر شاهد تداوم رشد نقدینگی (آمارهای اخیر بانک مرکزی این مساله را تایید می‌کند) باشیم و به تولید بها داده نشود و تولید ناخالص داخلی رشد نکند و روابط خارجی ایران با جهان در جهت بهبود تراز تجاری کشور بهبود پیدا نکند، انتظار رشد دوباره قیمت ارز وجود خواهد داشت.
صالحی خاطرنشان کرد: در مجموع می‌توان گفت افزایش قیمت دلار در فضای تورم‌زده کنونی طبیعی است. سیاست‌های بانک مرکزی و دولت نیز در زمینه مدیریت بازار درست نبوده و همین مساله نتوانسته زمینه‌ساز کاهش قیمت دلار شود. کما‌اینکه تخصیص دلار ۲۸۵۰۰ تومانی به واردات یعنی صدور مجوز ادامه سیاست چندنرخی ارز که این مساله نیز موجب افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد در چند وقت اخیر شده است.