آن‌گونه كه مصطفي قمري وفا، مدير روابط عمومي بانك مركزي اعلام كرده اين اسكناس‌ها در دوره‌هاي قبلي و در زمان عبدالناصر همتي چاپ شده و در بازار توزيع شده‌اند اما چهار صفر از آن حذف نشده است و ارتباطي به امروز و ديروز ندارد. قمري درباره گمانه‌زني‌هاي حذف چهار صفر از پول ملي نيز گفته است: پروژه حذف چهار صفر از پول ملي اوايل مرداد ماه سال ۱۳۹۸ به پيشنهاد بانك مركزي و ارايه از سوي دولت رسما كليد خورد و در نهايت با موافقت مجلس شوراي اسلامي در ارديبهشت ماه سال ۱۴۰۰ جنبه رسمي‌تري پيدا كرد.اين در حالي است كه در قسمت بالاي اين اسكناس‌هاي جديد صفرها كمرنگ نمايش داده شده است و در قسمت پايين اسكناس، صفرها كاملا حذف شده است. در واقع اسكناس‌هاي جديد شباهت زيادي به ايران چك‌هاي 50 و 100 هزار توماني دارند كه در قسمت پايين آنها فقط دو عدد 50 و 100 به لاتين نوشته شده است.
صفرها با كاهش ارزش پول ملي پر كشيدند
اولين تغيير رسمي در چاپ اسكناس‌هاي كشور از سال 1360 و سه سال پس از انقلاب و با جايگزين كردن تصوير حرم امام رضا(ع) و مهر جمهوري اسلامي به جاي عكس پهلوي انجام شد هرچند كه بعدها اين تغييرات با طراحي‌هاي ديگري در اسكناس‌ها انجام شد اما همچنان صفرهاي اسكناس‌ها كه به ريال نوشته مي‌شدند در اسكناس‌ها قابل رويت بود. در نهم مرداد ماه سال ۱۳۹۸ و با پيشنهاد بانك مركزي حذف چهار صفر از پول ملي مطرح شد و نمايندگان مجلس هم در ارديبهشت ماه سال 1400 با اين طرح موافقت كردند و پس از آن ايران‌چك‌هاي ۱۰۰ هزار توماني و اسكناس‌هاي ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ و۵۰۰۰ توماني جديد به چاپ رسيدند.هر چند حذف صفر از اسكناس‌ها ايده‌اي است كه در اغلب كشورهايي كه ارزش پول ملي‌شان را به مرور از دست داده‌اند صورت گرفته اما كارشناسان حوزه پولي و بانكي بر اين باورند كه دير يا زود اين اتفاق بايد در ايران مي‌افتاد، چراكه كاهش ارزش پول ملي در كشور در طول ساليان گذشته باعث شده كه مردم به مرور در محاورات روزمره خودشان يك صفر را از پول ملي حذف كنند و به جاي ريال از تومان استفاده كنند. حتي وضعيت اين روزها به گونه‌اي شده كه براي استفاده از نام اعداد در مقياس‌هاي بزرگ نظير يك ميليارد تومان هم از يك تومان استفاده مي‌شود.
هزينه چاپ اسكناس چقدر است؟
4 سال پيش عبدالناصر همتي، رييس وقت بانك مركزي هزينه چاپ هر يك برگ اسكناس را 300 تومان و هزينه امحاي آن را هم 50 تومان عنوان كرده و گفته بود در مجموع چاپ و امحاي يك برگ اسكناس 350 تومان هزينه دارد. حال اگر تورم كنوني كشور را هم در نظر بگيريم اين رقم امروز بسيار بيشتر شده و احتمالا در محدوده 600 تومان است. اما كارشناسان بر اين باورند كه اگر هزينه چاپ 1000 توماني بيشتر از ارزش اين اسكناس شده باشد به نوعي حيف و ميل شدن بيت‌المال محسوب مي‌شود.عباس آرگون، نايب‌رييس كميسيون بازار پول و سرمايه اتاق بازرگاني تهران در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد: اسكناس‌هاي جديد 1000 توماني كه در بازار توزيع شده با امضاي عبدالناصر همتي، رييس وقت بانك مركزي و براي زمان ايشان است كه در راستاي لايحه دو سال پيش مجلس براي حذف 4 صفر از پول ملي صورت گرفته است. البته مسكوكات امروز كلا از مدار نقل و انتقالات خارج شده است
هر چند هزار توماني‌ها امروز چندان كاربردي نيستند و عملا 5 هزار و 10هزار توماني‌ها هم با تورم موجود كاربرد خود را از دست خواهند داد.اين كارشناس حوزه پولي و بانكي ادامه مي‌دهد: باتوجه به تورم كنوني در كشور ارزش پول ملي به‌شدت افت داشته است و بسياري از افراد رقم‌هاي درشت را هم با اعداد كمتري عنوان مي‌كنند و از عناويني مانند «همت» (هزار ميليارد تومان) استفاده مي‌شود.
هزينه چاپ يك برگ فتوكپي كاغذ بيش از 1000 تومان شده است
آرگون در مورد هزينه چاپ يك برگ اسكناس هم مي‌گويد: مسلما رقم چاپ اسكناس امروز بسيار بيشتر از گذشته شده است، در چاپ يك اسكناس از كاغذ و جوهر خاصي استفاده مي‌شود و ضريب امنيتي آن نيز بايد بالا باشد و همه اينها قيمت چاپ يك برگ اسكناس را بالا مي‌برد، براي اين منظور مي‌توان مقايسه‌اي با قيمت كپي يك برگ كاغذ معمولي داشت كه آن هم امروز رقم كمي نيست حال اگر درخواست كپي رنگي از كاغذ مورد نظرمان داشته باشيم باز هم اين رقم بالاتر خواهد رفت. اين كارشناس حوزه پولي و بانكي مي‌گويد: در صورتي كه امروز هزينه چاپ 1000 توماني بيشتر از 1000 تومان شده باشد اين امر واقعا فاجعه است. اين هزار توماني‌هاي جديدي كه الان در بازار عرضه شده براي امروز و حتي امسال هم نيستند كه بتوان ارزيابي قيمتي از آن داشت، زيرا چاپ آن براي گذشته است، ضمن آنكه پس از آقاي همتي سه نفر ديگر (آقايان كميجاني، صالح‌آبادي و فرزين) به رياست بانك مركزي رسيدند و بسيار هم عجيب است كه امروز اسكناسي با امضاي رييس كل بانك مركزي دو سال قبل چاپ و توزيع مي‌شود.
جايگزين‌هايي براي اسكناس
يكي از انتقاداتي كه از ابتداي طرح حذف 4 صفر از اسكناس‌ها در جامعه مطرح مي‌شد سردرگمي مردم و برداشت اشتباه آنها از اين اعداد بود. به عنوان مثال گفته مي‌شد ممكن است مردم به اشتباه 10 هزار توماني را به جاي هزار توماني خرج كنند و اين موضوع هم باعث نارضايتي شود. در واقع همراه كردن افكار عمومي و زمان مناسب براي حذف صفرها بسيار مهم بود. هر چند بسياري از كارشناسان اين حوزه بر اين باورند كه حذف صفرها از پول ملي تنها جنبه رواني دارد و اصلا روي تورم اثري نخواهد داشت، چراكه منشا افزايش تورم حذف صفرها از اسكناس نيست. انتظار مردم كاهش قيمت‌هاست نه تغيير شكل اسكناس‌ها. اما اين گرد كردن اعداد خريد و فروش‌ها را هم آسان‌تر خواهد كرد هر چند با وجود تورم نزديك به 50درصدي، ديگر خبري از انواع سكه‌هاي فلزي نيست و كارت‌هاي بانكي موجود و حتي ايران چك‌هاي 50 و 100 هزار توماني در تبادلات نقش بالاتري دارند. زمزمه استفاده از رمز ريال نيز موجب شده تا اسكناس ريال ديگر مانند گذشته كاربردي نداشته باشد. آيا بانك مركزي قادر است با حذف صفرها و استفاده از مدل اقتصاد تركيه، قدرت ريال ايران را افزايش دهد؟