رفت و آمدهای مکرر دلار
جهان صنعت نوشت: نگاهی به وضعیت کلی بازار ارز نشان می‌دهد که دلار هنوز میل به صعود دارد. سقف‌شکنی‌های متعدد این ارز خارجی در دو هفته گذشته و صعود آن تا نزدیکی کانال ۳۷ هزار تومانی نشان می‌دهد که معامله‌گران نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی کشور بدبین‌تر شده‌اند. در سایه این بدبینی‌ها، تقاضا برای خرید ارز به عنوان یک دارایی امن بیشتر شده و کوشش معامله‌گران برای هدایت سرمایه‌های خود از بازار مسکن و سرمایه به سمت بازار ارز نیز در حال افزایش است. اما با وجود افزایش هیجانات ارزی بازار، سیاستگذار با خبردرمانی توانست از تب و تاب خرید و فروش ارز بکاهد. از یک سو مقامات رسمی کشور اعم از رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد از کاهشی شدن روند بازار ارز خبر دادند و از سوی دیگر نیز وعده رونمایی از ابزارهای جدید مدیریت ارزی بازار را می‌دهد. بازار ارز در واکنش به اظهارات مقامات دولتی از ابتدای هفته جاری روند کاهشی به خود گرفت و در کانال قیمتی ۳۵ هزار تومانی مستقر شد. بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد که دلار طی چند روز گذشته کاهش و یا افزایش ۲۰۰ تا ۳۰۰ تومانی داشته با این حال قادر به مرزشکنی و کشف نرخ‌های جدید نشده است.
تشدید تنش‌های ارزی
اما شرایط بازار ارز از دیروز تغییر کرد. با آنکه در معاملات پیش از ظهر روز گذشته دلار با نرخ‌های ۳۵ هزار و ۳۵۰ تا ۳۵ هزار و ۷۰۰ تومانی معامله می‌شد اما در ادامه توانست از مرز روانی ۳۶ هزار تومانی نیز عبور کند. به نظر می‌رسد روند افزایشی بازار ارز حکایت از تلاش دلار برای ورود به کانال‌های جدید قیمتی داشته باشد. اما چرا بازار ارز به وعده و وعیدهای مقامات دولتی توجهی نمی‌کند؟ برخی در پاسخ به این پرسش پای مسائل سیاسی را به میان می‌آورند و تشدید تنش‌های سیاسی ایران با غرب را دلیل اصلی این موضوع عنوان می‌کنند. بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد که در روزهای گذشته خبرهایی در رابطه با احتمال صدور قطعنامه علیه ایران منتشر شده است. در این بین و در شرایطی که پیش‌نویس قطعنامه روی میز شورای حکام قرار دارد، جوزف بورل در تازه‌ترین اظهارات خود درباره مذاکرات هسته‌ای گفته «برجام در بن‌بست است با این حال به تلاش برای نزدیک کردن مواضع طرف‌های عضو این توافق ادامه می‌‌دهد». اما این پایان ماجرا نیست و انتشار اخباری مبنی بر اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران بدبینی معامله‌گران بازار ارز را بیشتر کرده است. در این خصوص می‌توان به بسته جدید تحریمی علیه ایران اشاره کرد. از یک سو اتحادیه اروپا ۳۲ شخص و نهاد ایرانی را تحریم کرده و از سوی دیگر دولت انگلیس از اعمال تحریم علیه ۲۴ شخص و نهاد مرتبط با ایران به دلایل حقوق بشری خبر داده است. رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور مربوط به ایران نیز گفته دیگر تمرکز آمریکا روی توافق هسته‌ای نیست و در حال حاضر واشنگتن به سیاست تحریم و فشار علیه جمهوری اسلامی ادامه خواهد داد.
گفتاردرمانی دولتی‌ها
اما در بحبوحه تشدید تنش‌های سیاسی ایران با غرب، مقامات رسمی کشور کماکان به گفتاردرمانی در بازار ارز ادامه می‌دهند و با انتشار گزارش‌های متعدد از عرضه بالای ارز در سامانه نیما تلاش می‌کنند که شرایط را عادی جلوه دهند. از سوی دیگر سیاستگذار بار دیگر به سیاست قدیمی و شکست خورده خود روی آورده و از بازداشت ۴۸ اخلالگر ارزی در تهران خبر داده است. این مساله نشان می‌دهد که دولت امیدوار است با برخوردهای پلیسی با معامله‌گران ارزی بازار از صعودی شدن قیمت دلار جلوگیری کند. اما تجربه نشان داده که این قبیل سیاست‌ها کمکی به عقبگرد قیمتی در بازار ارز نمی‌کند و تنها راه‌حلی موقتی برای کاهش حضور معامله‌گران در این بازار است. در این راستا می‌توان به تحلیل کارشناسان از ریشه‌های رشد قیمت دلار اشاره کرد. به باور آنان، دو عامل مهم در بازار ارز حضور دارند که برای افزایش قیمت‌ها زمینه‌سازی می‌کنند. عامل نخست شرایط سیاسی کشور است که در غالب موارد به جهش قیمتی ناگهانی دلار می‌انجامد. عامل دوم اما شرایط عمومی اقتصادی کشور است که در سالیان گذشته درگیر مسائلی از قبیل انباشت کسری بودجه، رشد نقدینگی، تورم بالا و خروج سرمایه شده است. این عامل نیز به فشرده شدن فنر نرخ ارز و رها شدن ناگهانی آن در دوره‌های حساس می‌انجامد.
ابزار جدید بانک مرکزی
تحلیلگران در توصیف حال و روز بازار ارز بیش از هر عاملی به نرخ تورم اشاره می‌کنند. آنها بر این باورند که تورم بالای ۴۵ درصدی نیرومحرکه‌ای قوی برای صعودی شدن دلار است و مادامی که تورم بالا باشد دلار نیز در مسیر صعودی حرکت خواهد کرد. اما رئیس بانک مرکزی کماکان نسبت به آینده بازار ارز امیدوار است. علی صالح‌آبادی اخیرا گفته است «افرادی که نگران نوسان در بازار ارز هستند و به این دلیل خرید ارز انجام می‌دهند باید بدانند که از روزهای آینده ابزار جدید را در این حوزه معرفی می‌کنیم تا بتوانند اوراقی را که منتشر می‌شود خریداری کنند و دیگر نگرانی از این جهت نداشته باشند. خریداران در سررسیدهای مشخصی می‌توانند اوراق را به بانک مرکزی بفروشند.» در همین راستا نیز دیروز بانک مرکزی جزئیات اوراق ارزی را منتشر و اعلام کرد که از شنبه آینده اوراق گواهی دلار بر مبنای دلار توافقی و با امکان تسویه فیزیکی پس از سه ماه و بدون امکان معاملات ثانویه به فروش می‌رسد. حداقل و حداکثر میزان خرید اوراق نیز ۱۰۰۰ و ۴۰۰۰ دلار اعلام شده است. رئیس بانک مرکزی در خصوص اوراق ارزی گفته؛ «انتشار این اوراق، عامل تاثیرگذاری برای جمع‌آوری ارزهای خانگی است. اشخاص حقیقی و حقوقی و گروه‌های مختلفی که دارای ارزهای راکد هستند، می‌توانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. سود و اصل این اوراق به صورت ارزی خواهد بود و ناشرانی که دارای درآمد ارزی هستند، می‌توانند این اوراق را منتشر کنند.»
بی‌اعتمادی به آینده اقتصادی
هرچند مشخص نیست که بانک مرکزی تا چه اندازه بتواند در فروش این اوراق و جمع‌آوری ارزهای در دست افراد موفق عمل کند، اما به نظر می‌رسد سیاستگذار این ابزار را برای مدیریت درست نرخ ارز بسیار موثر می‌داند. واقعیت این است که معامله‌گران این روزها با دید بدبینی به شرایط سیاسی و اقتصادی نگاه می‌کنند و نسبت به بهبود وضعیت آتی کشور چندان امیدوار نیستند. تجربه نیز نشان داده که افراد در مواجهه با بحران، بازار ارز را مقصد اصلی دارایی‌های ریالی خود می‌دانند و با خرید ارز برای حفظ ارزش این دارایی‌ها می‌کوشند. بنابراین چون چشم‌انداز روشنی از آینده اقتصادی کشور در دست نیست، این احتمال وجود دارد که معامله‌گران خرید نقدی ارز را به خرید اوراق ارزی بانک مرکزی ترجیح بدهند. در این شرایط می‌توان گفت که ابزار سیاستگذار برای مدیریت بازار ارز از کارایی لازم برخوردار نبوده است. حتی اگر برخی خرید اوراق ارزی را در اولویت قرار دهند و التهابات بازار کمی فروکش کند، اما بی‌توجهی مقامات کشوری به علت‌ها و پرداختن صرف به معلول‌ها بازار ارز را بار دیگر مستعد صعود نرخ دلار می‌کند. در این شرایط باید دید سیاستگذار به چه راهکارهای دیگری برای مدیریت نرخ ارز متوسل خواهد شد.