به دنبال آغاز به کار نشست شورای حکام و افزایش نگرانی‌ها نسبت به صدور قطعنامه علیه ایران، فضای بازار ارز متشنج شد. بر همین اساس دلار در معاملات روز گذشته توانست یک پله دیگر بالا رود و به کانال قیمتی ۳۱ هزار تومانی صعود کند. پرش قیمتی دلار در معاملات روز گذشته نشان‌دهنده شکل‌گیری انتظارات افزایشی در میان معامله‌گرانی است که پیش از این و با تصور به نتیجه رسیدن مذاکرات دست از خریدهای هیجانی در بازار ارز برداشته بودند. اکنون به نظر می‌رسد معامله‌گران بازار ارز تصور قیمتی خود را تغییر داده‌اند و به صف خرید دلار پیوسته‌اند. با این حال برخی اعلام می‌کنند که معامله‌گران اسیر جوسازی‌های آنهایی شده‌اند که تلاش می‌کنند با برجسته کردن بیانیه سه کشور اروپایی عضو برجام علیه ایران فضا را برای رشد بیشتر قیمت اسکناس آمریکایی مهیا کنند. در مجموع کارشناسان می‌گویند تا زمانی که مذاکرات سیاسی ایران و غرب ادامه‌دار باشد و بر شدت تنش‌ها افزوده شود چشم‌انداز بازار ارز کماکان افزایشی خواهد بود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار ارز از ابتدای هفته جاری و همزمان با پررنگ شدن اخبار منفی سیاسی سیر صعودی خود را آغاز کرده است. در حالی که دلار در معاملات روز شنبه با نرخ ۳۰ هزار و ۳۸۰ تومان به کار خود پایان داد، در معاملات روز یکشنبه افزایشی شد و تا سطح ۳۰ هزار و ۸۰۰ تومان هم پیش رفت. دیروز اما دلار در معاملات پیش از ظهر خود در نزدیکی مرز ۳۱ هزار تومانی معامله می‌شد با این حال در ادامه روز افزایشی شد و توانست مسیر ورود خود به کانال جدید قیمتی را بیابد. بر همین اساس اسکناس آمریکایی دیروز تا سطح قیمتی ۳۱ هزار و ۵۰ تومان پیش رفت که نرخ بالایی در هفته‌های اخیر محسوب می‌شود. این افزایش در قیمت دلار در حالی است که خوش‌بینی نسبت به آینده مذاکرات باعث ریزش چند هزار تومانی قیمت این ارز خارجی شده بود با این حال بی‌نتیجه ماندن مذاکرات از یک سو و نگرانی‌ها در خصوص صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران سبب صعودی شدن دوباره قیمت دلار شدند. افزایش قیمت دلار نیمایی و ورود آن به کانال قیمتی ۲۷ هزار تومانی نیز نشان‌دهنده تصورات افزایشی معامله‌گران ارزی در بازار است.
در این راستا می‌توان به تحولات سیاسی این چند روز نیز اشاره کرد. روز شنبه سه کشور اروپایی عضو برجام یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه‌ای ادعاهای خود را درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران تکرار کردند. در بیانیه این سه کشور آمده است: «اوایل ماه آگوست بعد از یک سال و نیم مذاکره، هماهنگ‌کننده برجام متونی را ارائه کردند که بازگشت ایران به پایبندی به تعهدات برجامی و بازگشت آمریکا به توافق را میسر می‌کند. در این بسته نهایی، هماهنگ‌کننده تغییراتی ایجاد کرد که ما را به منتهای انعطاف‌پذیری قابل انجام رساند. متاسفانه انتخاب ایران این بود که این فرصت حیاتی دیپلماتیک را مغتنم نشمرد. ایران در عوض به تداوم برنامه هسته‌ای خود فراتر از توجیه غیرنظامی ملموس ادامه داد.» در همین حال و از دیروز نیز نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی آغاز به کار کرده و بر نگرانی‌ها نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی کشور افزوده است. برخی از معامله‌گران تصور می‌کنند که در این نشست با صدور قطعنامه، سطح تنش‌های ایران و غرب بیشتر خواهد شد که همین مساله می‌تواند دستیابی به توافق هسته‌ای را محدود کند.
افزایش سطح نگرانی‌های معامله‌گران بازار ارز در حالی است که پیش‌تر و به دلیل اخبار خوشایندی که از روند مذاکرات به گوش می‌رسید شاهد ریزش قیمت دلار بودیم. اما این معامله‌گران اکنون با این تصور که دلار در آینده نزدیک گران‌تر خواهد شد متقاضی خرید دلار شده‌اند. وجود صف‌های طولانی در بازار ارز نیز نشان‌دهنده متشنج شدن فضای این بازار است. با این حال برخی نیز عنوان می‌کنند هنوز سایه مذاکرات برجامی بر بازار ارز وجود دارد و همین مساله می‌تواند مانع از افزایش هیجانات خرید در بین معامله‌گران باشد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که قیمت دلار اگر بخواهد خود را با واقعیت‌های اقتصادی هماهنگ کند باید نرخ‌های بالاتری از نرخ کنونی را نیز به خود ببیند. با این حال به نظر می‌رسد که بازارساز تلاش می‌کند از جهش قیمت دلار با نرخ‌های بالاتر جلوگیری کند و همین مساله نیز موجب رشد آرام ولی تدریجی قیمت دلار شود. هرچند هنوز مشخص نیست که روابط سیاسی ایران با غرب به چه مرحله‌ای خواهد رسید اما هر روز تاخیر در به نتیجه رسیدن مذاکرات به معنای غلبه عوامل روانی و ارسال سیگنال‌های افزایشی به بازار ارز خواهد بود.
نرخ واقعی دلار بین ۳۸ تا ۴۰ هزار تومان است
علی‌اصغر سمیعی کارشناس ارزی در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» گفت: دو دسته عوامل سیاسی و اقتصادی در ترسیم مسیر ارزی کشور نقش دارند با این حال وزنه عوامل اقتصادی سنگین‌تر از عوامل سیاسی است. به عبارتی دیگر باید گفت تنش‌هایی که در رابطه سیاسی ایران با سایر کشورها وجود دارد نمی‌تواند روی مسائل اقتصادی ایران اثر جدی و مستقیمی بگذارد. این موضوع به معنای نادیده گرفتن اهمیت روابط صلح‌آمیز با جهان و نقش آن در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور نیست اما اینکه تصور کنیم هر بهبودی در روابط ایران با جهان می‌تواند به صورت ناگهانی و در یک دوره زمانی کوتاه موجب چرخش واقعیت‌های اقتصادی کشور شود را نمی‌توان تصور درست و دقیقی دانست.
به گفته وی، تحولات سیاسی و تغییراتی که در نوع روابط ایران با جهان ایجاد می‌شود می‌تواند در کوتاه‌مدت به تزریق امید و یا ناامیدی بین مردم و جامعه بینجامد و آنها را نسبت به آینده اقتصادی کشور خوش‌بین و یا بدبین کند. بر این اساس افرادی که متقاضی خرید دلار بودند با این احتمال که ممکن است قیمت‌ها در آینده کاهشی شود دست از خرید دلار می‌کشند که همین مساله زمینه‌ساز ریزش قیمت دلار می‌شود. در عین حال ممکن است فضای بازار ارز متشنج شود و افراد نسبت به آینده این بازار نگران شوند و برای رفع نگرانی خود اقدام به خرید دلار کنند. نتیجه این مساله نیز در افزایش قیمت دلار منعکس خواهد شد.
سمیعی ادامه داد: بنابراین با وجود تاثیری که مسائل سیاسی و روانی بر بازار ارز می‌گذارد این مهم نمی‌تواند تاثیر جدی روی واقعیت‌های اقتصادی کشور داشته باشد. به این ترتیب اگر شدت تحریم‌ها بیشتر شود و یا حتی تحریم‌ها برداشته شود واقعیت‌های اقتصادی کشور آن‌طور که تصور می‌شود تغییر نخواهد کرد. ناگفته نماند رفع تحریم ظرف ۵ تا ۱۰ سال آینده می‌تواند اثر جدی روی بهبود اقتصادی داشته باشد و یا ماندگاری تحریم در یک دوره زمانی طولانی مدت نیز باعث متزلزل شدن اقتصاد و حتی عقب‌ماندگی آن می‌شود.
این کارشناس ارزی پیش‌بینی خود از نرخ دلار تا پایان سال را نیز اعلام کرد و گفت: پیش از این و براساس تفاضل نرخ تورم داخل و کشورهای حوزه دلار پیش‌بینی کرده بودم که قیمت دلار در ابتدای سال در محدوده قیمتی ۳۵ هزار تومان قرار بگیرد. هرچند قیمت دلار پایین‌تر از این نرخ معامله می‌شد اما بر اساس این نظریه و مطابق با واقعیت‌های موجود نرخ دلار باید در همان سطح قیمت ۳۵ هزار تومان قرار می‌گرفت. با توجه به اینکه نرخ تورم داخلی همچنان بالای ۴۰ درصد قرار دارد و نرخ تورم در کشورهای حوزه دلار نیز با افزایش همراه بوده است. قیمت کنونی دلار باید بین ۳۸ تا ۴۰ هزار تومان باشد که افزایش آن تا سطح ۴۵ هزار تومان تا آخر سال هم قابل پیش‌بینی خواهد بود. در حقیقت این قیمتی است که ارزش واقعی و ذاتی دلار تلقی می‌شود.
سمیعی ادامه داد: هرچند بانک مرکزی قادر است برای مدت زمان کوتاهی (بسته به میزان ذخایر ارزی‌اش) با عرضه بیش از تقاضا نرخ ارز را پایین‌تر از نرخ‌های واقعی آن نگه دارد، اما اگر بانک مرکزی بخواهد فنر قیمت ارز را با عرضه به بازار فشرده کند درواقع مانع از کشف نرخ واقعی دلار می‌شود. بنابراین همان‌طور که گفته شد مادامی که بانک مرکزی ذخایر ارزی کافی در اختیار داشته باشد می‌تواند قیمت دلار را پایین‌تر از نرخ واقعی آن اعلام و در بازار عرضه کند. این سیاست تا زمانی می‌تواند ادامه پیدا کند که به دلیل پایین نگه داشتن نرخ ارز به صورت تصنعی شاهد افزایش تعداد متقاضیان ارز در بازار نباشیم. بدیهی است در این شرایط و با افزایش تعداد متقاضیان ارز، امکان خرید دلار با نرخ پایین و خروج سرمایه از کشور برای خرید مسکن در سایر کشورها نیز وجود خواهد داشت. این موضوع در ادامه به ذخایر ارزی کشور فشار وارد می‌کند و زمینه ساز رشد دوباره قیمت ارز می‌شود.
این کارشناس ارزی خاطرنشان کرد: اگر بانک مرکزی بخواهد بازار ارز را در مسیر درست آن هدایت کند نباید واقعیت‌های اقتصادی را نادیده بگیرد و باید اجازه دهد که قیمت ارز در بازار واقعی و واحد باشد. در حال حاضر ما بیش از ۱۰ نوع قیمت در بازار ارز داریم که این تنوع قیمتی برای ارز غیرمنطقی است. بنابراین سیاستگذار از یک‌سو باید اجازه واقعی شدن و واحد شدن قیمت‌ها را بدهد و از سوی دیگر محدودیت‌های موجود بر سر فعالیت صرافی‌ها را بردارد. در حال حاضر بانک مرکزی فعالیت صرافی‌ها را محدود کرده و مجوز بسیاری از آنها را تمدید نکرده است. این موضوع نیز باعث افزایش فعالیت صرافی‌های غیررسمی شده که تحت رصد و نظارت بانک مرکزی قرار ندارند و مالیات هم پرداخت نمی‌کنند، اما اگر مجوز فعالیت صرافی‌های رسمی صادر شود و حتی مجوز جدید برای فعالیت صرافی‌های غیررسمی تحت نظارت بانک مرکزی و نهادهای نظارتی شکل گیرد به نفع اقتصاد ایران خواهد بود. در مجموع باید بپذیریم که واقعی و واحد شدن قیمت‌ها چه برای ارز و چه برای حامل‌های انرژی و یا هر کالای دیگری باعث پویایی و رقابتی شدن اقتصاد می‌شود و در ادامه به ایجاد شغل و بهبود شرایط معیشتی برای مردم و جامعه نیز منجر خواهد شد.
جهان صنعت