هرچند پیش‌بینی رقم دقیق دلار در دوران پسابرجام دشوار به نظر می‌رسد اما توافق با غرب دست‌کم می‌تواند در کوتاه‌مدت بازار را وارد یک دوره باثبات قیمتی کند. کارشناسان نیز در تحلیل خود از وضعیت بازار ارز هم عامل مذاکرات را دخیل می‌دانند و هم وضعیت آتی شاخص‌های اقتصادی را، با این حال از نگاه آنان عامل اول، یعنی مذاکرات وین نقش مهم‌تری در چینش پازل ارزی کشور ایفا می‌کند. در این میان اما نمی‌توان نقش اظهارات رییس بانک مرکزی در حفظ ثبات قیمتی بازار ارز را نادیده گرفت. علی صالح‌آبادی در تازه‌ترین گزاره‌های خود خبر از وضعیت مناسب ذخایر ارزی کشور داده و گفته «وضعیت بازار ارز خوب، متعادل و روان است و می‌توانیم بگوییم در یکی از بهترین شرایط از لحاظ ذخیره ارزی هستیم.» اما آیا این اظهارات می‌تواند تداعی‌کننده مسیر ریزشی قیمت‌ها در بازار ارز باشد؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار ارز این روزها به صفحه آمد و شد سیگنال‌های رسیده از وین تبدیل شده است. عمده اخباری که می‌رسد نیز نشان می‌دهد مذاکرات، مراحل پایانی خود را طی می‌کند و دستیابی به توافق چندان دور از انتظار نیست. به نظر می‌رسد معامله‌گران بازار ارز نیز بیش از هر زمان دیگری نسبت به نتیجه مذاکرات خوش‌بین هستند و در خرید و فروش‌های خود بسیار محتاطانه عمل می‌کنند. دلار نیز طی مدت اخیر افت قابل توجهی را تجربه کرده است. در حالی که قیمت اسکناس آمریکایی پیش از این در کانال قیمتی ۲۷ و ۲۸ هزار تومانی نوسان می‌کرد، اما به دنبال اخبار رسیده از وین و بعد از هفت ماه توانست تا کانال قیمتی ۲۵ هزار تومان نیز افت قیمت داشته باشد. آخرین قیمت کشف شده دلار در روزهای اخیر ۲۵ هزار و ۹۶۰ تومان بوده است، هرچند که در بیشتر موارد دامنه نوسان آن بین ۲۶ هزار و ۲۰۰ تا ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. بدیهی است افتی که دلار در روزهای اخیر تجربه کرده نشان می‌دهد که نقش عوامل روانی در بازار بسیار مهم است. کارشناسان نیز بر این باورند که بازار ارز با حساسیت بیشتری اخبار وین را دنبال می‌کند و منتظر اعلام خبرهای جدیدی از سوی طرفین مذاکره‌کننده است. تاکنون نیز پیش‌بینی‌های متفاوتی برای نرخ اسکناس آمریکایی اعلام شده است، به طوری که برخی متوسط قیمت دلار را ۲۶ هزار تومان اعلام می‌کنند و برخی نیز بر این باورند که دلار تا سطح ۲۳ هزار تومان هم می‌تواند پایین بیاید.اما در کنار اخبار مثبتی که از مذاکرات به گوش می‌رسد، حمله روسیه به اوکراین می‌تواند تهدیدی جدی برای روند مذاکرات باشد و همه معادلات ارزی بازار را به هم بزند. با این حال این مساله تنها در حد یک احتمال مطرح است و نمی‌توان با قطعیت در خصوص آن اظهار نظر کرد. بنابراین هرچه احتمال دستیابی به توافق بیشتر باشد امیدها برای کاهش و یا ثبات قیمتی در بازار ارز بیشتر می‌شود. اما کارشناسان نقش عوامل اقتصادی داخلی را نیز در سرنوشت بازار دخیل می‌دانند. بدیهی است به هر میزان که شاهد بهبود در وضعیت شاخص‌های اقتصادی باشیم به همان میزان نیز می‌توانیم اثرات این بهبود در ثبات قیمت ارز را ببینیم. تازه‌ترین اظهارات رییس بانک مرکزی شاهدی بر این ادعاست که بهبود وضعیت اقتصادی تا چه حد می‌تواند بر بازار ارز اثرگذار باشد. علی صالح‌آبادی به تازگی اعلام کرده که «در بهترین وضعیت ذخایر اسکناس ارزی قرار داریم.» بدیهی است مناسب بودن وضعیت ذخایر ارزی در سایه افزایش صادرات غیرنفتی و بازگشت ارز به چرخه اقتصادی اتفاق افتاده است. در صورتی که گشایش‌های اقتصادی اتفاق بیفتد این بهبود پررنگ‌تر نیز خواهد شد. بنابراین هرچند پیش‌بینی قیمت دلار دشوار به نظر می‌رسد اما اگر همه عوامل تاثیرگذار بر بازار ارز، از وضعیت مذاکرات گرفته تا دارایی‌های بلوکه‌شده ایران و متغیرهای کلان اقتصادی در بهترین حالت خود قرار داشته باشند فضا برای صعود دلار محدودتر خواهد شد و این می‌تواند به معنای ثبات‌بخشی به بازار ارز باشد.
وضعیت ذخایر ارزی مطلوب است
رییس کل بانک مرکزی در همین راستا و با بیان اینکه تسهیل تامین ارز متقاضیان واقعی با سامانه برخط ارزی مهیا شده است گفت: با توجه به تامین ارزی که در سال جاری انجام شده است، در بهترین وضعیت ذخایر اسکناس ارزی قرار داریم.
علی صالح‌آبادی وضعیت بازار ارز کشور را مطلوب، روان و متعادل ارزیابی کرد و گفت: در سال جاری بیش از ۲۶ میلیارد دلار ارز در سامانه نیما عرضه شده و بیش از ۵۰ میلیارد دلار نیز برای کالاهای اساسی و سایر کالاها تامین ارز انجام شده است.وی با بیان اینکه حجم معاملات بازار متشکل معاملات ارزی در سال جاری حدود ۶/۱ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ بوده است، گفت: این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد حدود چهار برابری داشته است.
صالح‌آبادی با اشاره به بازدید میدانی خود از صرافی‌های میدان فردوسی عنوان کرد: در زمان مراجعه به میدان فردوسی با ازدحام مردم در برابر صرافی‌ها مواجه شدم و همان جا اعلام کردم که چنین صف‌هایی زیبنده مردم ما نیست و این صف‌ها باید به منظور تسهیل دسترسی مردم برای تامین نیازهای خردشان برچیده شود. لذا از همان زمان پیگیر پیاده‌سازی این سامانه از طریق بازار متشکل معاملات ارز ایران شدم.
به گفته صالح‌آبادی، عرضه‌کنندگان اصلی در این سامانه صادرکنندگان و بخش واقعی اقتصاد هستند و خرسندم که در بازه زمانی فعلی به وعده‌مان عمل کردیم. به واسطه این سامانه پوشش نیازهای واقعی مردم بیشتر از قبل انجام می‌شود. کارکرد این سامانه به گونه‌ای است که هر فرد از هر نقطه ایران می‌تواند با مراجعه به این سامانه با ثبت تقاضا و ارائه مدارک، صرافی مورد نظر خود را انتخاب کند. همچنین شخص متقاضی می‌تواند تاریخ تحویل ارز را در سامانه مشخص کند.
صالح‌آبادی پیاده‌سازی این سامانه را در راستای تکریم ارباب رجوع و مردم دانست و گفت: این روشی سهل‌تر است که موجب دسترسی آسان مردم به بازار ارز کشور می‌شود. در چنین شرایطی در سریع‌ترین زمان ممکن فرد می‌تواند نسبت به خریداری ارز اسکناس مورد نیاز خود اقدام کند و به بیان بهتر امکان برنامه‌ریزی را برای فرد فراهم می‌کند.
رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه در تامین ارز مشکلی وجود ندارد، گفت: در گام نخست و در حال حاضر ارز مسافرتی بر روی سامانه پیاده‌سازی شده است و ما به دنبال آن هستیم که به واسطه این سامانه نیازهای ارزی واقعی تامین شود. البته تامین اسکناس ارز تنها مختص به ارز مسافرتی نیست و سایر سرفصل‌ها نیز در این سامانه تعریف خواهد شد و در صورت لزوم به نیازهای دیگر هم تعمیم خواهد یافت.
رییس شورای پول و اعتبار ضمن تاکید بر همکاری میان دستگاه‌های مرتبط در این امر عنوان کرد: با محوریت بازار متشکل ارزی و کانون صرافان، حل نیازهای واقعی ارزی کشور باید به این سامانه منتقل شود و انشاءالله این امر برای سایر نیازهای ارزی واقعی نیز ایجاد خواهد شد و گسترش می‌یابد.
رییس کل بانک مرکزی ضمن تاکید بر اینکه سامانه برخط بازار متشکل ارز ایران تنها مسیر دسترسی مردم برای تامین ارز مورد نیاز اسکناس نیست، تصریح کرد: مردم می‌توانند با مراجعه حضوری و فیزیکی نیز همچنان برای ثبت درخواست و تحویل مدارک و مستندات نسبت به تامین نیازهای ارزی خود اقدام کنند.
صالح‌آبادی گفت: شفافیت، دسترسی آسان، تعادل در بازارها و عرضه و تقاضا در بستری کاملا شفاف و متعادل، امری مهم به حساب می‌آید. لذا ما حوزه‌های بازار ارز چه حواله و چه اسکناس را به سمت عمق‌بخشی بیشتر هدایت می‌کنیم و نیازهای واقعی کشور را در این بازارها پوشش می‌دهیم. شفافیت، دسترسی آسان و برخط بودن و تعادل عرضه و تقاضا در بستر معاملاتی شفاف مهم است و یکی از برنامه‌های ما توسعه سامانه‌ها و افزایش شفافیت است.
سوءاستفاده از کارت‌های اجاره‌ای به صفر می‌رسد
رییس بازار متشکل ارزی نیز در خصوص سوالی مبنی بر اینکه چه تعداد صرافی به این سامانه برخط بازار متشکل ارزی متصل هستند، گفت: در حال حاضر تمام صرافی‌های حاضر در بازار متشکل ارزی باید این خدمات را از طریق سامانه برخط ارائه دهند که در حال حاضر تعداد ۴۸۰ صرافی در سراسر کشور این خدمات را ارائه می‌دهند.
امیر‌هامونی با بیان اینکه این سامانه در راستای دسترسی آسان مردم برای رفع نیازهای ارزی راه‌اندازی شده است گفت: این سامانه با ارائه ارز مسافری شروع به کار می‌کند و در ادامه ۲۳ مصرف ارزی را پوشش و پاسخ می‌دهد.
وی با اشاره به مراحل ثبت درخواست ارز در این سامانه گفت: در مرحله اول متقاضی کد ملی و تلفن همراه خود را ثبت می‌کند و پیامک تایید کد از سوی سامانه برای افراد ارسال خواهد شد. در مراحل بعدی افراد باید اطلاعات هویتی و تصویر کارت ملی خود را بارگذاری و ثبت کنند. پس از آن با ارسال تصویر ویدئویی از فرد متقاضی مجموع اطلاعات شخصی توسط متقاضی تایید می‌شود.وی افزود: افراد در مرحله بعد باید درخواست ارز ویزا (هوایی)، بدون ویزا (هوایی)، مسافرتی (ریلی، زمینی و دریایی) را ثبت کنند. در مراحل بعد سامانه از سامانه سنا استعلام می‌گیرد و بارگذاری تصویر ویزا و روادید و بلیت و گذرنامه انجام می‌شود، در مرحله بعد متقاضی می‌تواند لیست صرافی‌های نزدیک به محل و لوکیشن ثبت شده را ببیند و صرافی مورد نظر را انتخاب کند و همچنین تعیین تاریخ تحویل توسط صرافی ثبت خواهد شد و افراد می‌توانند پیامک حاوی تمام اطلاعات را دریافت کنند.هامونی ادامه داد: دستگاه‌هایی از جمله بانک مرکزی، وزارت ارتباطات، ثبت احوال، نیروی انتظامی سازمان هواپیمایی کشوری، وزارت امور خارجه و وزارتخانه‌هایی مانند راه و شهرسازی، وزارت علوم و وزارت بهداشت به این سامانه لینک هستند.وی افزود: با راه‌اندازی سامانه برخط بازار متشکل ارز ایران این امکان وجود دارد که سرفصل‌‌های مصارف ارزی، خدماتی بر اساس نیاز واقعی اشخاص تعیین می‌شود و با این اقدام تقاضاهای واقعی ارز به بازار رسمی منتقل شده و بازار غیررسمی کمر‌نگ‌تر خواهد شد.
رییس بازار متشکل ارزی با اشاره به دیگر اهداف راه‌اندازی سامانه برخط بازار متشکل ارزی ایران گفت: از دیگر اهداف شناسایی دقیق نیاز واقعی به اسکناس و پاسخ مناسب به این نیاز است تا مردم بتوانند در کمترین زمان ارز مورد نیاز خود را دریافت کنند. با همکاری و هماهنگی سایر دستگاه‌ها می‌توانیم سایر مصارف را از طریق این سامانه پوشش دهیم.هامونی تاکید کرد: در حال حاضر استفاده از این سامانه اختیاری است تا با گذشت زمان سیاست‌های بانک مرکزی در این حوزه مشخص شود.وی با تاکید بر اینکه از دیگر مزایای راه‌اندازی این سامانه کاهش سوءاستفاده‌ها در حوزه عرضه ارز است گفت: پس از این با افزایش خدمات ارائه شده از سوی سامانه برخط بازار متشکل ارز سوءاستفاده‌هایی مانند کارت‌های اجاره‌ای برای دریافت انواع ارزهای مسافرتی دانشجویی و… کاهش می‌یابد و به صفر می‌رسد.