پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با عنوان «دو شاهد عطش منابع در بازار پول» به این موضوع اشاره کرده بود که رکود اوراق و رکورد تاریخی در جذب منابع در بازار بانکی، دو شاهد از کمبود منابع و اشتهای باز بانک‌ها در جذب منابع بوده و علت عدم استقبال بانک‌ها از حراج اوراق را به‌دلیل کمبود منابع بانک‌ها مرتبط دانسته بود.
تزریق 73هزار میلیارد تومانی
روز گذشته جدیدترین گزارش سیاست پولی از سوی بانک مرکزی منتشر شد. این مرحله چهل‌وسومین مرحله از اجرای عملیات بازار باز در سال جاری محسوب می‌شود. بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این مرحله مشابه 17مرحله قبلی، تزریق نقدینگی بود؛ به‌نحوی‌که طی این مرحله در مجموع به میزان 76/ 72هزار میلیارد تومان در قالب عملیات ریپو مداخله کرد که بیشترین میزان تزریق منابع از ابتدای سال است. دیگر اینکه در مرحله مذکور برابر 17/ 70هزار میلیارد تومان از توافق‌های بازخرید گذشته، سررسید شد. تعداد بانک‌های شرکت‌کننده در این مرحله 19 واحد، مدت توافق بازخرید 7روز و حداقل نرخ بازخرید به میزان 3/ 19درصد بود. در کنار عملیات ریپو، تسهیلات قاعده‌مند نیز توسط سیاستگذار پولی انجام شد؛ به‌نحوی‌که 3 بانک و موسسه اعتباری از این مکانیزم استفاده کردند. میزان مداخله سیاستگذار در قالب تسهیلات قاعده‌مند معادل 92/ 0هزار میلیارد تومان بود و به میزان 68/ 0هزار میلیارد تومان از این توافق‌های بازخریدشده مذکور نیز سررسید شد.
عملیات بازار باز دولتی در راستای مدیریت نقدینگی در بازار بین‌بانکی و با هدف هموارسازی منابع در شبکه بانکی توسط بانک مرکزی به‌صورت هفتگی اجرا می‌شود. این عملیات به‌طور معمول در روزهای دوشنبه به‌صورت هفتگی اجرا می‌شود. مکانیزم اجرایی عملیات مذکور به این صورت است که سیاستگذار پولی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی در هر هفته سیاست خود را انتخاب می‌کند؛ به‌نحوی‌که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو هستند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به وسیله عملیات ریپو و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه است، سیاست این نهاد پولی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس است.
تصویر سیاست پولی در سال جاری
بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 43مرحله انجام شده است؛ به‌نحوی‌که در این بازه زمانی در مجموع موضع بانک مرکزی در 24هفته سیاست تزریق نقدینگی، در 13هفته جذب نقدینگی و در 6هفته نیز اقدامی انجام نداده است.
مورد دیگر اینکه تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد تا نیمه اول دی‌ماه سال جاری در مجموع به میزان 09/ 584هزار میلیارد تومان طریق عملیات بازار باز تزریق‌شده و همچنین به میزان 51/ 524هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. درنتیجه می‌توان گفت که مانده توافق‌های بازخرید در حدود برابر 58/ 59هزار میلیارد تومان است. سوم اینکه میزان مداخله سیاستگذار در قالب عملیات ریپو در مرحله آخر به میزان 73هزار میلیارد تومان بیشترین میزان تزریق منابع در قالب عملیات سیاست پولی بوده است. چهارم اینکه نرخ سود در قالب عملیات ریپو از 15/ 20درصد در 6دی به میزان 3/ 19درصد در 13دی رسیده است. این میزان پایین‌ترین میزان برای نرخ از تاریخ 10آبان ماه بوده است. در نهایت اینکه نرخ سود بازار بین بانکی به میزان 11/ 21درصد گزارش شده که از نرخ سود مداخله ریپو (3/ 19 درصد) بیشتر است. به نظر می‌رسد که علت پایین بودن نرخ ریپو از سوی سیاستگذار پولی این باشد که بتواند نرخ سود بازار بین‌بانکی را در کریدور تعیین‌شده نگه دارد. به عبارت دیگر این نرخ به‌عنوان سیگنالی جهت‌دهنده به نرخ سود بازار بین بانکی عمل می‌کند. در حال حاضر کریدور نرخ سود در بازه 14 تا 22درصد است.
بازار بین بانکی یکی از ارکان بازار پول است که در آن بانک‌ها و موسسات اعتباری برای تامین مالی کوتاه‌مدت و ایجاد تعادل در وضعیت نقدینگی خود با یکدیگر معامله می‌کنند. این معاملات در فاصله زمانی کوتاه و با نرخ سودی معلوم انجام می‌گیرد. در این بازار، بانک‌هایی که مازاد منابع دارند به بانک‌های دچار کسری قرض می‌دهند تا بتوانند از طرف دیگر نرخ سود را در بازار مدیریت کنند. از سوی دیگر این بازار کمک می‌کند تا بانک‌ها برای تامین نقدینگی به بانک مرکزی مراجعه نکنند و درنتیجه از انبساط حجم نقدینگی جلوگیری می‌شود. مداخله سیاستگذار در قالب ریپو برای کنترل نرخ سود در دالان و بازگشت نرخ بازار بین بانکی به شرایط تعادلی خود است.
تحلیل اقدامات سیاستگذار
پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» در گزارش‌های متعددی به موضوع تحلیل اقدامات سیاستی سیاستگذار در راستای عملیات اجرایی سیاست پولی پرداخته بود. برای نمونه در گزارشی با عنوان «نرخ سود بازاری در کانال جدید» به این موضوع اشاره کرده بود که نرخ سود بازار بین‌بانکی برای نخستین بار در سال جاری در مرحله مذکور به کانال 21درصدی وارد شد و سطح 09/ 21درصد را تجربه کرد. دیگر اینکه، اگر این روند صعودی در روزهای آتی ادامه پیدا کند، ممکن است سبب شود که نرخ سقف کریدور دستخوش تغییر قرار گیرد. در نهایت اینکه در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود تکرار رویه سیاستگذار (تزریق منابع) از ابتدای پاییز تاکنون، عطش تقاضا وجود دارد و نرخ سود بازار بین بانکی صعودی است؛ سه دلیل پایین‌تر بودن نرخ تعادلی با نرخ تورم، برداشت منابع تن‌خواه‌گردان در 5ماه نخست سال و فشار واردشده به نظام بانکی از سوی صندوق‌های تامین اجتماعی و بازنشستگی را مطرح کرده بود.
در نهایت اینکه در گزارشی با نام «3 شاهد از کمبود منابع در بازار بانکی» به این موضوع اشاره کرده بود که سیاستگذار در هر هفته با توجه به سه شاخص (نرخ سود، اضافه برداشت بانک و حجم مبادلات بازار بین بانکی) کفایت یا عدم کفایت منابع را تشخیص می‌دهد. تزریق 2برابری منابع در بازار بین بانکی در این مرحله نسبت به هفته گذشته، افزایش مداخله سیاستگذار به میزان 2/ 2هزار میلیارد تومان در قالب تسهیلات قاعده‌مند و نیز افت سرعت کاهش نرخ سود معیار نسبت به مرحله قبل، از جمله این موارد بودند.
منبع: دنیای اقتصاد