آنچنان که از روند معاملات بازار برمی‌آید، معامله‌گران کماکان نسبت به آینده سیاسی کشور بدبین هستند و امیدی به گشایش‌های زودهنگام در زمینه‌های اقتصادی ندارند. گروهی از فعالین بازار ارز بر این باورند که حتی اعلام اخبار مثبت از نشست‌های دیپلماتیک وین نمی‌تواند تضمین‌کننده توافق زودهنگام دو کشور باشد، اما گروهی نیز با عینک خوش‌بینی به مذاکرات نگاه می‌کنند و معتقدند که افزایش قیمت ارز تنها در سایه جو روانی اخبار برجام اتفاق افتاده و عقب‌نشینی دلار در روزهای آینده قابل تصور خواهد بود. بنابراین دو سناریو را می‌توان برای بازار ارز در روزهای پیش‌رو متصور بود؛ نخست آنکه سرنوشت مذاکرات و برجام در هاله‌ای از ابهام باقی بماند و موضع تند مقامات داخلی مانع از گشایش‌های زودهنگام شود که در این حالت تداوم روند صعودی نرخ دلار قابل پیش‌بینی خواهد بود. اما در سناریوی دوم و با این پیش‌فرض که بازار از فضای روانی شروع مذاکرات فاصله بگیرد، احتمالات در خصوص ریزش دلار تقویت خواهد شد.
بازار ارز آماده جهش قیمتی
دیروز و همزمان با آغاز مذاکرات برجامی بازار ارز آماده جهش قیمتی شد. اسکناس آمریکایی در هفته‌های اخیر بارها هدف افزایش قیمت قرار گرفت و با نزدیک شدن به زمان مذاکرات نیز سرعت رشد قیمتی خود را بیشتر کرد. از ابتدای هفته جای نیز دلار معاملات خود را در کانال ۲۹ هزار تومانی شروع کرده و در حال پیشروی در این کانال قیمتی است. بررسی معاملات بازار نشان می‌دهد که اسکناس آمریکایی در معاملات روز یکشنبه تا سطح ۲۹ هزار و ۵۰ تومان نیز پایین آمد اما دیروز توانست از میانه کانال ۲۹ هزار تومان نیز عبور کند و در سطح ۲۹ هزار و ۵۱۰ تومان مستقر شود. این رشد قیمتی در حالی اتفاق افتاده که شروع مذاکرات برجام می‌توانست سیگنال کاهش قیمت به بازار ارز باشد. به این ترتیب دلار تنها ظرف یک روز ۵/۱ درصد افزایش قیمت داشته که نشان از بی‌تفاوتی معامله‌گران به اخبار برجامی است. اما دلیل اصلی این رشد قیمتی چیست؟ اگر سری به میانه بازار ارز بزنیم با معامله‌گرانی مواجه می‌شویم که در هفته‌های گذشته سودای افزایش قیمت دلار و عبور آن را در سر می‌پرورانند. اینها همان معامله‌گرانی هستند که در ابتدای سال جاری و در مواقعی که اخبار مثبتی از برجام به گوش می‌رسید عطای حضور در بازار را به لقایش می‌بخشیدند و اقدام به عرضه دلارهای خود به بازار می‌کردند. حساسیت بالای بازار به اخبار مذاکرات حتی موجب شد که در دوره‌ای کوتاه دلار تا سطح ۲۲ هزار تومان نیز پایین بیاید. اما جو بازار ارز در هفته‌های اخیر با تغییراتی مواجه شده است.
فضای متشنج بازار
بررسی‌ها نشان می‌دهد که فضای بازار ارز طی چند هفته گذشته متشنج‌تر از هر زمان دیگری شده است. یکی از عواملی که در این روزها توانست نیرو محرکه رشد قیمت ارز باشد افزایش حضور دلالان برای دریافت ارز سهمیه‌ای در سایه نبود قوانین محدود‌کننده از سوی بازارساز بود. به عبارتی دلالان تنها با در دست داشتن کارت ملی در هفته‌های اخیر به صرافی‌ها مراجعه و سهمیه ارزی را با نرخ ارزان دریافت می‌کنند و با نرخ بالاتر در بازار ارز به فروش می‌رسانند. افزایش حضور دلالان و اجاره کارت‌های اجاره‌ای اشخاص منجر به افزایش فعل و انفعالات در بازار ارز شد و دلار را تا سطح کانال قیمتی ۲۹ هزار تومانی بالا آورد. این مساله درست در شرایطی اتفاق افتاد که اقتصاد در آستانه شروع دور هفتم مذاکرت وین قرار داشت و فضای سیاسی ناشی از مذاکرات بر بازار حاکم شده بود. با این حال ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی و منوط شدن تخصیص ارز سهمیه‌ای به در دست داشتن مدارک معتبر موجب شده فروش ارز سهمیه از طریق کارت ملی امکان‌پذیر نباشد. بانک مرکزی در ابلاغیه خود موارد ۲۵گانه‌ای را برای تخصیص سهمیه ارزی اعلام کرد تا بازار ارز از حضور دلالان و سوداگران تهی شود. با این حال برخی نیز کماکان معتقدند که شکاف قیمتی دلار صرافی با دلار بازار آزاد می‌تواند دور زدن بخشنامه بانک مرکزی را نیز امکان‌پذیر کند.
در حال حاضر این شکاف قیمتی همچنان بالاست، به طوری که آخرین نرخ اعلامی از سوی صرافی‌های ۲۶ هزار و ۸۰۰ تومان اعلام شده حال آنکه دلار در بازار ارز از ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان نیز بیشتر شده است. بنابراین این فاصله قیمتی دلالان را ترغیب می‌کند که همچنان برای کسب سودهای میلیونی در بازار ارز حضور پررنگ داشته باشند. نکته قابل توجه آنکه با شروع نشست‌های دیپلماتیک وین فضای روانی بازار ارز تشدیدتر نیز شده است. به نظر می‌رسد فضای بازار ارز از حضور دو دسته از معامله‌گران سرشار است. گروه نخست آنهایی هستند که نسبت به برجام و مذاکرات بی‌تفاوت شده‌اند و بر این باورند که اقدامات دولت برای به ثمر رساندن برجام نمی‌تواند تاثیری در آینده سیاسی و اقتصادی کشور داشته باشد. این دست از معامله‌گران به طور کلی امیدی به احیای برجام در کوتاه‌مدت ندارند و می‌گویند فرسایشی بودن روند مذاکرات حضور آنان در بازار را تمدید می‌کند.
موضع دولت در قبال برجام
بسیاری از کارشناسان نیز می‌گویند دولت سیزدهم اگرچه احیای برجام را برای سرنوشت آتی اقتصاد کشور مفید می‌داند اما هنوز موضع چندان روشنی در خصوص مذاکرات با طرف آمریکایی ندارد. در صورتی که طرف ایرانی مذاکره‌کننده بر خواسته‌های خود در خصوص برنامه هسته‌ای پافشاری کند احتمال به طول انجامیدن مذاکرات حتمی است و این همان مساله‌ای است که موجب شده سایه تردید بر بازار ارز سنگینی کند. در صورتی که این مساله را یک سناریو برای آینده بازار ارز بدانیم باید انتظار داشته باشیم که دلار به زودی از مرز روانی ۳۰ هزار تومان نیز عبور کند. با این حال هنوز هستند معامله‌گرانی که رفتار محتاطانه‌تری دارند و شروع مذاکرات را نقطه شروع عقبگرد قیمت‌ها در بازار ارز می‌دانند. این گروه بر این باورند که آنچه دلار را بر مدار صعودی قرار داده تنها فضای روانی ناشی از مذاکرات است و به زودی شاهد روند رو به کاهش قیمت‌ها خواهیم بود. این سناریوی ارزی در صورتی که اتفاق بیفتد موجب ناکامی دلار در عبور از آستانه مقاومت ۳۰ هزار تومان می‌شود. در این حالت باید منتظر نرخ‌های ۲۶ تا ۲۷ هزار تومانی برای اسکناس آمریکایی در هفته‌های پیش‌رو باشیم. اما با وجود اثرپذیری بازار ارز از جو روانی شروع مذاکرات هنوز کارشناسان می‌گویند که چشم‌انداز آتی بازار ارز در گرو تصمیمات اقتصادی خواهد بود.
به باور آنان اگرچه دلار به سرعت از تصمیمات و رخدادهای سیاسی تاثیر می‌پذیرد و آماده جهش قیمتی می‌شود با این حال آنچه در بلندمدت می‌تواند تعیین‌کننده قیمت ارز باشد وضعیت عمومی اقتصاد است. در حال حاضر هیچ یک از شاخص‌های اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارد و در صورتی که رویکرد سیاستگذار در شیوه تامین مالی بودجه با تغییر همراه نباشد انباشت کسری بودجه زمینه‌ساز رشد دوباره نقدینگی و تورم می‌شود و بازار ارز را بار دیگر مستعد رشد قیمتی می‌کند. با این همه در برهه فعلی که شروع دور هفتم مذاکرات وین می‌تواند آغازگر تصمیمات سخت برای آینده سیاسی و اقتصادی کشور باشد باید دید که نهادهای تصمیم‌گیر چه سرنوشتی را برای کلیت اقتصادی کشور رقم خواهند زد؛ مساله‌ای که بر روند آتی نرخ ارز نیز اثرگذار خواهد بود.