«حملات گزارش شده به تانکرهای مرتبط با ژاپن زمانی اتفاق افتاد که نخستوزیر آبه شینزو برای گفتوگوهایی گسترده و دوستانه در حال دیدار با مقام معظم رهبری بود. مشکوک بودن برای توصیف آنچه احتمالا امروز صبح اتفاق افتاده، کفایت نمیکند. مجمع گفتوگوی منطقهای پیشنهادی ایران، ضروری است.» این عبارات نخستین واکنش محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان به حملات روز پنجشنبه به دو نفتکش در دریای عمان است. حملهای که روز پنج شنبه ۱۳ ژوئن رخ داد و در جریانش دو تانکر نفتی موسوم به«آلتر فرانت» و «کوکوکا کاریجیس» هدف حمله قرار گرفتند. بر اساس گزارشهای شبکههای خبری چون الجزیره و العالم حمله یک اژدر موجب این انفجار و آتش سوزی شده است. با این حال، هنوز هیچ گروهی مسئولیت این حملات خصمانه و مغرضانه را بر عهده نگرفته و تمام خدمه یکی از کشتیهای آسیب دیده پس از نجات در ایران به سر میبرند. انتشار خبر حمله به دو نفتکش به واشنگتن فرصت داد تا ادعاهای بیاساسش علیه تهران را تکرار کند.
مایک پمپئو روز پنجشنبه ساعاتی بعد از انتشار توئیت وزیر خارجه کشورمان بدون ارائه هیچ سند و مدرکی مدعی شد تهران در انجام این حملات دست داشته، وزیر خارجه آمریکا بدون اشاره به جزئیاتی در مورد این حملات، بدون ارائه مستندات ادعا کرد که «با توجه به اطلاعات به دست آمده در مورد نوع سلاح به کار رفته در حمله و پیچیدگی عملیات» به این نتیجه رسیدیم که این حملات توسط ایران اجرایی شده، مایک پمپئو همچنین تأکید کرد که از نماینده کشورش در سازمان ملل متحد میخواهد تا این مورد را در شورای امنیت مطرح کند. کنش خصمانه و تکراری پمپئو واکنش تند مقامهای رسمی دستگاه دیپلماسی را به دنبال داشت، وزیر خارجه کشورمان روز جمعه در پیامی توئیتری دیگر ادعای همتای آمریکاییاش را به چالش کشید و اتهامزنیهای مقامهای آمریکایی درباره حمله روز گذشته به دو نفتکش در دریای عمان را به تحرکات ضد ایرانی گروه B، چهرههای تنش آفرینی چون جان بولتون، بنیامین نتانیاهو، محمد بن سلمان و محمد بن زاید مرتبط دانست و درباره این اتهامزنیهای بیسند هشدار داد.
ظریف در صفحه توئیترش در این باره نوشت: « ایالات متحده بدون ارائه شواهد واقعی یا ضمنی، فوراً اتهامهایی علیه ایران زده است؛ موضوعی که روشن میکند تیم «B» در حال حرکت به سمت طرح ثانویه خود است: بر هم زدن دیپلماسی شامل اقدامات شینزو آبه نخستوزیر ژاپن و لاپوشانی کردن تروریسم اقتصادی خود علیه ایران، من چند ماه قبل دقیقاً درباره این سناریو هشدار داده بودم البته من غیبگو نیستم اما این تیم را به خوبی میشناسم». وزیر خارجه کشورمان ظریف در ماههای گذشته بارها درباره مواضع «تیم B» گفته بود. او نخستین بار در مصاحبه با شبکه خبری فاکس نیوز از این کلید واژه ( گروهB) استفاده کرد، عبارتی که زمینه ساز ارائه تحلیلهای رسانهای متفاوت شد.
علاوه بر وزیر خارجه ایران، سید عباس موسوی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران نیز اظهارات بیاساس پمپئو را به چالش کشید و گفت: « مشکوک بودن حوادث برای نفتکشها نه تنها شوخی و خنده دار نیست بلکه نگران کننده و هشدارآمیز است.» او همچنین به مقامهای آمریکایی یادآوری کرد که مسئولیت حراست از تامین امنیت تنگه هرمز بر عهده جمهوری اسلامی است، ایران در سریع ترین زمان ممکن به کمک ملوانهای سانحه دیده شتافت و آنها را نجات داد. موسوی افزود: « ظاهرا برای آقای پمپئو و سایر دولتمردان آمریکایی متهم کردن ایران در حادثه مشکوک و تأسف بار برای نفتکشها راحت ترین و ساده انگارانه ترین کار است. درحالیکه نخست وزیر ژاپن برای کاهش تنشها، با مقام معظم رهبری در حال دیدار است کدام دستهای پنهان در تلاش برای اثرگذاری بر این تلاشها در منطقه است و چه کسانی از آن سود میبرند».
در میانه تنشهای لفظی میان تهران و واشنگتن شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به پیشنهاد آمریکا و با حضور نماینده این بازیگر یعنی جاناتان کوهن برای بررسی ابعاد این حادثه تشکیل جلسه داد؛ جلسهای که فرصتی بود برای تکرار ادعاهای واهی وزیر خارجه آمریکا. واشنگتن پیش از این نیز در جریان عملیات خرابکارانه در نفتکشهای اماراتی نیز چنین سناریوی بینتیجهای را تعریف کرد. در همان جلسه هم آمریکا به واسطه نداشتن دلایل و مستندات لازم نتوانست به اهداف خصمانهاش دست یابد.
پس لرزههای حمله به نفتکش ها
روز پنجشنبه شبکههای خبری عربی طی گزارشهای پیاپی از حمله به دو نفتکش در دریای عمان خبر دادند، براساس گزارشهای ارائه شده توسط شبکههای المیادین، الجزیره و العالم و سایر رسانههای منطقهای و فرامنطقهای این دو کشتی از نوع سوپرتانکر و حامل نفت خام از خلیج فارس بودند. یکی از نفتکشها موسوم به «فرانت التیر» (Front Altair) متعلق به شرکت نروژی فرونت لاین بود که با پرچم جزایر مارشال متعلق به نروژ با محموله «اتانول» از قطر بارگیری شده و دیگری کوکوکا کاریدجس (Kokuka Courageous) وابسته به شرکت ژاپنی با همین نام با پرچم پاناما از «الجبیل» عربستان به مقصد سنگاپور، محموله «متانول» بارگیری کرده بود. ۴۴ شیپینگ واچ ساعاتی بعد اعلام کرد که ملوان دو فروند کشتی نفتکش خارجی که در دریای عمان دچار حادثه شدند با هماهنگی مرکز جستوجو و نجات دریایی هرمزگان از آب گرفته شدند و توسط شناور ناجی ایرانی به بندر جاسک منتقل شدند.
در این سانحه هیچ یک از ملوانها آسیب ندیدند، فقط همانگونه که خبرگزاری رویترز نوشته آتش سوزی گسترده در سطح نفتکشها ایجاد شده و اخبار ضد و نقیضی درباره وضعیت این دو کشتی غول پیکر به گوش میرسد، برخی رسانه ها میگویند در حال غرق شدن هستند و گروهی دیگر میگویند یکی از آنها غرق شده. خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از شرکت کشتیرانی ژاپنی مالک کشتی (کوکوکا کارجس) نوشت که ملوانان این نفتکش لحظاتی پیش از حمله، اجسامی را در هوا مشاهده کرده اند که این امر نشان میدهد نفتکش مزبور بر اثر برخورد به مین آسیب ندیده است. این موضوعی است که به نوشته این خبرگزاری با ادعای آمریکاییها و فیلم مبهم منتشر شده توسط آنها در تناقض است.
یوتاکا کاتادا رئیس شرکت کشتیرانی ژاپنی نیز در گفتوگو با آسوشیتدپرس گفت که ممکن است اجسامی که ملوانان در هوا مشاهده کردهاند گلوله باشد. با این حال او امکان حمله توسط دو سخت افزار اژدر و مین را رد کرد، چرا که به باورش خسارات واردشده فراتر از خط تراز کشتی با سطح آب (واترلاین) است. طبیعتا پس لرزههای این حادثه که بهتر است آن را در راستای سناریوی نخ نماشده جنگ طلبان منطقه یعنی همان متحدان آمریکا تعریف کرد، گسترده بود؛ از تنشهای لفظی و نگرانیهای جامعه جهانی نسبت به مسئله به خطر افتادن صلح و امنیت حاکم گرفته تا افزایش چند درصدی قیمت نفت. همان ساعات اولیه شبکه خبری المیادین در خبری فوری اعلام کرد که این رخداد موجب شده که قیمت نفت خام برنت بیش از ۲ دلار افزایش یابد، سی ان بیسی نیز از ساعاتی بعد از افزایش ۳ درصدی قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی نوشت و بلومبرگ هم مدعی شد قیمت نفت رشد ۴ درصدی داشته، هرچند العربیه از رشد ۴ و نیم درصدی قیمت نفت خبر داد و گفت این مسئله بازارهای انرژی جهان را شوکه کرد و تعاملات انرژی در سطح جهانی را به شکلی منفی تحت تاثیر قرار داد.
تلاشی بی سرانجام
مقامهای واشنگتن در راستای سیاستهای خصمانه شان تلاش دارند تا ایران را عامل حملات روز پنجشنبه تعریف کنند و از این طریق اجماع جهانی خودخواسته شان را علیه تهران تعریف کنند، اما نه جامعه بین الملل این سناریو را باور کرد و نه ناظران و تحلیلگران. ناظران میگویند برخی از بازیگران منطقه، همانهایی که وزیر خارجه کشورمان آنها را در قالب گروه Bتعریف کرده بود در این رخداد نقش داشتند تا مسیر خروج از بن بست کنونی را ببندند. حزام الحزام، استاد سعودی مقیم لندن بر این باور است که سناریوی انفجار نفتکشها که یکی از آنها متعلق به شرکتی ژاپنی بود، (همان کشوری که نخست وزیرش برای رفع تنشها و تحکیم روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری به ایران سفر کرده بود)، در راستای سناریوی طراحی شده امارات اجرایی شده، به نوشته این استاد دانشگاه امارات با هدف قرار دادن دو نفتکش در دریای عمان، امنیت خلیج فارس را به بازی گرفته و ماجراجویی میکند و آن را به خطر میاندازد، این بازیگر تلاش دارد تا ایالات متحده را درگیر حمله نظامی کنند.
الحزام همچنین به تلاشهای دیپلماتیک ابوظبی برای هم صدا کردن قطر، عمان و پاکستان برای تحقق این مهم اشاره کرد و در این باره نوشت: « امارات در جستوجوی اجماع جهانی و منطقهای علیه ایران است، سازمان اطلاعات این کشور انفجارهای الفجیره را برای تحقق این سناریو طراحی کرد، اما تلاش هایش بیسرانجام است». ابراهیم فریحات، استاد دانشگاه «جرج تاون» و کارشناس مسائل مربوط به بحرانهای بین المللی فعال در پژوهشکده «دوحه» نیز در مورد اینکه این حادثه توسط متحدان واشنگتن یا همان گروهBطراحی و اجرا شده با حزام هم صداست اما برخلاف او میگوید این طرح توسط رژیم صهیونیستی طراحی و اجرا شده،، فریحات در گفتوگو با شبکه خبری الجزیره گفت: « در شرایطی که نخست وزیر ژاپن برای رفع تنشها به ایران آمده برخی طرفها تلاش دارند صلح را به مسلخ بکشانند، رژیم اسرائیل با انجام این حمله خواسته تا این پیام را به نخستوزیر ژاپن بدهد که اکنون زمان برای تحقق این مهم نیست». عمر عیاصره نیز در گفتوگو با الجزیره این حادثه را مشکوک توصیف کرد و گفت ایران در این رخداد نقشی نداشته هرچند دشمنانش میخواهند این مهم را به گونهای دیگر ترسیم کنند. چندی است که ترامپ از سیاستها و مواضع رادیکالش علیه ایران به شکلی سریالی عقب نشینی میکند، این مهم طبیعتا برای متحدان منطقهای واشنگتن هم تهدید است و هم پرهزینه، از همین رو این گروه تلاش دارند تا با طراحی سناریوهایی این چنینی و به چالش کشیدن صلح حاکم بر منطقه ایالات متحده را درگیر بازیهای ماجراجویانه و پرهزینه شان کنند، این موضوعی است که یک ماه پیش محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان نسبت به وقوعش هشدار داده بود.
ساناز نفیسی/ سازندگی