ریاض میزبانی سه نشست بین المللی کشورهای اسلامی و عرب را عهده دار بود، نشستی که با حمله لفظی به تهران آغاز شد، اما نتیجه اش به کام میزبان خوش نیامد. ملک سلمان، از بازیگران عرب حتی قطر که دو سال پیش به واسطه روابط نزدیکش با تهران و حمایتش از گروه هایی چون اخوان المسلمین در لیست سیاه تعریف شده بود، دعوت کرد تا بار دیگر پروژه ایران هراسی را این بار به شکلی جدی تر کلید زده و بدین ترتیب علیه تهران اجماعی تعریف کند، آن هم در میانه تنش های حاکم بر روابط تهران و واشنگتن و همچنین در آستانه نشست بحرین، نشستی که قرار است از پرده اول معامله قرن رونمایی شود.

با این حال برخلاف خواست مقام های سعودی این مهم محقق نشد، بیانیه پایانی اجلاس مهر تاییدی است بر این ادعا، ائتلافی شکننده و چندصدایی عربی. پیش از برگزاری این سه نشست ریاض گفته بود که صلح و ثبات منطقه و همچنین مسئله آینده فلسطین در اولویت برنامه رایزنی های نمایندگان حاضر تعریف شده است، با این حال کنفرانس با اتهام های واهی و تکراری عربستان علیه ایران آغاز شد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، ابراهیم العساف، وزیر خارجه عربستان، طی اظهاراتی پیش از آغاز کنفرانس سازمان همکاری اسلامی با بیان عبارات واهی ایران را به مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر و همچنین حمله به تاسیسات نفتی محکوم کرد و از جامعه جهانی خواست تا برابر چنین اتهام های ادعایی تصمیمی قاطعانه اتخاذ کنند.
با این حال سخنان وزیر امور خارجه عربستان در مراسم آغازین اجلاس وزرای خارجه کشورهای اسلامی توسط هیچ یک از هیأت های نمایندگی کشورهای عضو حاضر در نشست مورد استقبال قرار نگرفت. بسیاری از حاضران تلاش داشتند برخلاف خواست ریاض، فلسطین را در کانون رایزنی ها تعریف کرده و بدین ترتیب مسیر اصلی دیالوگ های ضدایرانی را تغییر دهند. اما عراق در قیاس با سایر بازیگران حاضر بدون نقاب موضع روشنی اتخاذ کرد، برهم صالح نه تنها بیانیه پایانی را با نگاشتن یادداشتی به چالش کشید بلکه اظهاراتش نیز خلاف خواست میزبان بود.

فرصت طلبی بی سرانجام ریاض

مواضع تهاجمی ریاض علیه ایران بی واکنش نماند. عربستان مدعی شد ایران در حمله های خرابکارانه علیه خطوط نفتی اماراتی و سعودی نقش داشته و با انصارالله یمن همکاری می کند. اما سخنگوی وزارت خارجه با ابراز تأسف از رویکرد عربستان سعودی در سوءاستفاده از شرایط میزبانی اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در مکه، بیانیه صادره از سوی سران برخی کشورهای عرب و خلیج فارس را که در آن اتهامات بی اساسی علیه کشورمان مطرح شده بود، رد و محکوم کرد. سید عباس موسوی عربستان را به فرصت طلبی متهم کرد و گفت که ریاض از ماه مبارک رمضان و مکان مقدس مکه مکرمه استفاده سیاسی و ابزاری کرده تا اتهاماتی را از زبان برخی شرکت کنندگان در این اجلاس متوجه ایران کند و به جای استفاده از فرصت روز جهانی قدس جهت پیگیری حقوق مردم فلسطین و مسئله قدس شریف، با رویکردی اشتباه، زمینه را برای تشدید اختلاف بین کشورهای اسلامی و منطقه که خواست رژیم صهیونیستی است، هموار کرده است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه کشورمان تلاش عربستان برای بسیج آرای کشورهای همسایه و عربی فرآیند بی سرانجامی است که آمریکا و رژیم صهیونیستی ترسیم کردند. علاوه بر موسوی، رضا نجفی، مدیر کل صلح و امنیت بین المللی وزارت امور خارجه کشورمان نیز که در رأس هیأتی به منظور شرکت در چهاردهمین اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در جده حضور داشت، با اتخاذ موضع مشابه با محکوم کردن اتهام های وارده علیه ایران گفت: «ایران به عنوان یکی از بنیان گذاران سازمان همکاری اسلامی امیدوار است این اجلاس که در ماه مبارک رمضان برگزار می شود، موجب تقویت وحدت امت اسلامی شود و تمرکز خود را بر موضوع اصلی و دارای اولویت جهان اسلام یعنی مسئله فلسطین معطوف کند».

ایران عضو سازمان همکاری اسلامی است و برای شرکت در نشست مکه از طرف این سازمان دعوت شد، اما با توجه به اینکه عربستان سعودی از ایران دعوت نکرده بود، تهران هم در سطح وزیر یا حتی معاون وزیر در این کنفرانس شرکت نکرد .

امنیت عراق در گروی امنیت ایران است

برهم صالح، رئیس جمهور عراق صراحتا با بیانیه پایانی نشست کشورهای عربی مخالفت کرد. به گزارش میدل ایست عراق با ارائه یادداشتی که دبیرکل اتحادیه عرب آن را قرائت کرد، بیانیه نهایی را به چالش کشید و فراتر از آن گفت در تدوین چنین متنی نقشی نداشته است. پیش از آن برهم صالح، رئیس جمهور عراق، در سخنرانی اش ایران را کشوری همسایه قلمداد کرد که باید امنیتش حفظ شود. به گفته صالح امنیت ایران به سود منطقه است. رئیس جمهوری عراق بدون اشاره مستقیم به حملات پهپادی انصارالله یمن به مواضع ائتلاف متجاوز سعودی، گفت: «امنیت عربستان امنیت عراق است و هرکس امنیت آنجا را هدف قرار دهد، مانند این است که امنیت عراق را هدف قرار داده است. ایران نیز کشور مسلمان همسایه ماست و نمی خواهیم که در معرض هدف قرار گیرد و به طور قطع، امنیت آنها به سود کشورهای عربی و اسلامی است».

از زمان آغاز تنش ها میان تهران و واشنگتن، درگیری احتمالی این دو بازیگر به یکی از دغدغه های اصلی رهبران بغداد تبدیل شده است. بعد از حمله موشکی به نزدیکی منطقه خضرا (سبز) و اوج گیری تنش های لفظی ایران و آمریکا و تهدیدهای سریالی واشنگتن، بغداد عزمش را برای رایزنی و میانجی گری جهت کاهش تنش ها جزم کرد.

در همین چارچوب می توان سفر عادل المهدی، نخست وزیر عراق به قطر آن هم یک روز پیش از آغاز نشست سران عرب را تبیین کرد، ضیافتی که ابتدا با رایزنی دوجانبه نخست وزیر عراق و امیر قطر آغاز شد و با پیوستن عراقچی، به ضیافت سیاسی سه ضلعی تبدیل شد. در جریان این سفر عادل المهدی و امیر قطر هر دو به دشواری ها و حساسیت های حاکم بر منطقه اشاره کرده و از بازیگران منطقه خواستند تا به جای آتش افروزی و گسترده تر کردن ابعاد تنش، با تدبیر و مسئولیت پذیری بیشتر و همچنین تکیه بر منطق و تدبیر راهی برای خروج از بن بست بیابند. عراقچی نیز موضعی مشابه داشت.

معاون وزیر خارجه کشورمان در جریان دیدارش با محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر خارجه قطر بر اهمیت گفت وگو برای حل مشکلات منطقه تاکید کرد. شبکه قطری الجزیره به نقل از عراقچی نوشت که ایران خواهان مذاکره با ایالات متحده نیست اما برای رایزنی با کشورهای حاشیه خلیج فارس جهت حل اختلافات حاکم آماده است. پیش از این نیز محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز در جریان سفر اخیرش به عراق از طرحی گفته بود که می تواند مقدمه ای باشد برای رایزنی های منطقه ای.

هراس بغداد از سیاست جنون آمریکایی

طبیعتا مولفه های متعددی موجب شده تا تنش های حاکم میان دو بازیگر (تهران و واشنگتن) عراق پساداعش را به تحرک وادارد. رویترز طی گزارشی ضمن اشاره به این مهم در این باره نوشت: «اقتصاد و امنیت دو مولفه اساسی در تبیین روابط ایران و عراق قلمداد می شود».

این شبکه خبری در ادامه با اشاره به استقرار پایگاه های نظامی آمریکایی و سربازان این کشور در خاک بغداد در این باره نوشت: «عراق پساداعش در موقعیتی شکننده قرار دارد، از همین رو نمی خواهد درگیر دور تازه ای از تنش ها شود. طبیعتا هرگونه اقدام تحریک آمیز واشنگتن علیه تهران می توان امنیت سرزمینی، مرزی بغداد را با چالش های جدی روبه رو کرده و این کشور را به میدان رقابت و درگیری دو طرف تبدیل کند.»

نشریه آتلانتیک نیز با اشاره به این مسئله در این باره نوشت: «تقابل احتمالی خشونت آمیز در منطقه بیش از همه منافع اقتصادی و سیاسی عراق را تحت تاثیر قرار خواهد داد و فرایند سرمایه گذاری و حتی صادرات نفتش را با چالش های جدی روبه رو می کند. علاوه بر این، تقابل می تواند تنش های قومیتی حاکم را افزایش داده و هسته قدرت در عراق رابه چالش بکشد. این همان مهمی است که تهدیدی علیه حاکمیت عراق قلمداد شده و می تواند زمینه را برای تقابل داخلی الیت ها هموار کند. مجموعه این مولفه ها نشان می دهد که هرگونه رویارویی احتمالی منطقه ای نه تنها معادلات سیاسی حاکم بر بغداد را پیچیده تر خواهد کرد بلکه موازنه قدرت در این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد».

از همین رو عراق تلاش دارد به سیاست جنون و تهدید آمریکایی که از طریق متحدانش یعنی رژیم اسرائیل، عربستان و امارات اجرایی می شود، پایان دهد یا تعدیل کند.

 

ساناز نفیسی/ سازندگی