محمدجواد ظریف در نشستی با رییس اتاق بازرگانی و سفرای ایران طی سخنانی در اتاق ایران گفت: همکاری با شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی، رشد بخش خصوصی کشور را به دنبال خواهد داشت. وزیر خارجه افزود: ما می‌توانیم فشارهای اقتصادی را به افزایش تولید ملی و افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کنیم و به آمریکایی‌ها نشان دهیم که باید اعتیادشان به تحریم را ترک کنند چون دنیا هم به این نتیجه رسیده است.
روز گذشته وزیر امور خارجه مهمان بخش خصوصی و سفرای ایران در کشورهای خارجی بود تا در این جلسه راهکارهای توسعه همکاری و بسترسازی برای حضور پرقدرت بخش خصوصی در بازارهای جهانی اتخاذ شود. اهمیت این نشست از آن جایی است که تا چند روز دیگر به شکلی رسمی تحریم های تحمیلی امریکا علیه ایران به اجرا درخواهد آمد واقتصاد کشور باید برای مواجه با شوک ناشی از تحریم ها آماده باشد. از سیاست های آشکار و پنهان دولت این گونه می توان نتیجه گرفت که یکی از راه های دور زدن تحریم‌ها این است که بخش اعظمی از مبادلات تجاری از طریق بخش خصوصی انجام پذیرد. احتمالا با فعال کردن بخش خصوصی به جای شرکت های دولتی برای انجام مبادلات بزرگ تجاری که شریان‌های اصلی اقتصاد کشور را در دست دارند، امکان‌های بیشتری برای دور زدن تحریم‌ها فراهم می‌شود. فارغ از این به نظر می رسد باید تنگناهای اقتصادی را به فال نیک گرفت چون به نظر می رید حالا حداقل به خاطر این تنگناها نظام اجرایی کشور می خواهد حضور بخش خصوصی و کارکرد آنها را برای نجات توسعه ایرانی جدی بگیرد.
در همین رابطه محمد جواد ظریف، یکی از راه‌های پیش روی بخش خصوصی برای انجام مبادلات جهانی را بهره‌مندی از فعالیت با شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی دانست. او چنین امکانی را فرصتی برای رشد بخش خصوصی کشور عنوان کرد. امکانی که از قبل آن کشور می تواند از امکانات اروپایی‌ها استفاده کند.
با این حال در این باره نگرانی هایی هم وجود دارد. اول اینکه در چند دهه گذشته بخش خصوصی واقعی در کشور شکل نگرفته است هرچند وزیر امور خارجه در این نشست گفت:«وظیفه خود می‌دانیم که در خدمت فعالان بخش خصوصی و تسهیل‌کننده فعالیت آنان باشیم». دوم انکه در اجرای چنین طرحی دولت باید به جد مراقب باشد همانند دوره قبل تحریم‌ها، کسانی مانند بابک زنجانی که ضربه های جدی به اقتصاد کشور وارد کردند، پروبال نگیرند. حال در همین رابطه روز گذشته وزیر امور خارجه مهمان رییس اتاق بازرگانی بخش خصوصی بود. در این جلسه سفرای ایران در کشورهای خارجی نیز حضورداشتند.
در این نشست محمدجواد ظریف با اشاره به برنامه دولت در تقویت مبادلات تجاری بخش خصوصی با کشورهای جهان گفت: باید در این جمع تاکید کنم که وظیفه دولت تصدی‌گری در اقتصاد نیست، بلکه تسهیل‌کننده در این حوزه است. در طول مدت فعالیت دولت هم تلاش کردیم تا این واقعیت را نشان دهیم.
ظریف با اشاره به اینکه در چند هفته اخیر این سومین بار است که در جمع فعالان بخش خصوصی حضور پیدا می‌کند خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که مسیر ارتباط میان بخش خصوصی و نمایندگان ایران در کشورهای مختلف یک‌طرفه نیست. از یک‌سو ما به اطلاعات شما نیاز داریم تا بفهمیم در چه حوزه‌هایی امکان رقابت و فعالیت اقتصادی وجود دارد و از سوی دیگر شما به اطلاعات نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف و پیگیری‌های این نمایندگی‌‌ها می‌توانند انجام دهند، نیاز دارید.
وزیر امور خارجه با اشاره به تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا گفت: اگر چه مسیر دشوار است، اما معتقدیم که مسیر برای ارتقای فعالیت های بخش خصوصی هموار است. علیرغم توان اقتصادی آمریکا، امروز این کشور خود را در انزوا احساس می‌کند و تصور می‌کند برای نمایش توان اقتصادی خود باید به تحریم‌ها متوسل شود.
ظریف گفت: تاریخ روابط خارجی آمریکا نشان می‌دهد که این کشور به طور معمول بیشترین تحریم‌ها را علیه کشورهای جهان اعمال کرده و به عبارتی می‌توان گفت که آمریکا معتاد به تحریم است.
ظریف در ادامه بیان کرد: همراهی شورای امنیت سازمان ملل در تحریم‌های آمریکا علیه ایران، چتری بود تا این تحریم‌ها مقبول جلوه کند. اما امروز شرایط به گونه‌ای دیگر است. امروز برای دنیا دشوار است که کشوری مانند آمریکا بخواهد مدعی نمایندگی نظام جهانی شود. مشکل امروز اروپا و آمریکا این است که آمریکا اکنون در برابر نظم لیبرال اقتصادی جهانی ایستاده؛ نظمی که ۷۰ سال برای ایجاد آن تلاش کرده است.
آمریکا در انزواست
ظریف گفت: در گذشته وقتی آمریکا تحریمی را علیه ایران اعمال می‌کرد کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی نیز نه تنها بعضا با او همراهی می‌کردند بلکه خودشان نیز تحریم‌های جدیدی را اعمال می‌کردند. از سوی دیگر تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران نیز بود که به نوعی به تحریم‌های غیرقانونی که علیه ایران وجود داشت مقبولیت جهانی می‌داد و آنها تحریم‌های غیرقانونی خود علیه ایران را در پرتو تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران به پیش می‌بردند ولی امروز آمریکایی‌ها نه تنها امکان آن را ندارند که بقیه کشورها و شرکت‌های اقتصادی را مجبور کنند که با تحریم‌های آنها همراهی کنند و علیرغم مصوبه شورای امنیت عمل کنند، بلکه می‌بینیم قطعنامه 2231 شورای امنیت از کشورها می‌خواهد که اقداماتی را انجام ندهند که مانع اجرای قطعنامه 2231 شود.
ظریف گفت: اروپا و فعالان اقتصادی اروپا باید امروز تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند دنباله‌رو منافع آمریکا و به عبارتی شخص ترامپ باشند یا می‌خواهند منافع اروپا را دنبال کنند.
او در ادامه با تاکید بر این نکته که نباید دنیا را مجبور کنیم که بین ما و فشارهای اقتصادی آمریکا یکی را انتخاب کند گفت: معتقدم شکافی که امروز میان آمریکا و اروپا شکل گرفته، فرصت جدیدی برای ماست. اما بر خلاف سال‌های گذشته، درایت حکم می‌کند تا ما پل شکاف و پل حل اختلافات نباشیم. امروز از آفریقا تا آمریکای لاتین و آسیا می‌دانند که روندی که دولت آمریکا در پیش گرفته خطرناک است و میزان مقاومت ما نیز بستگی به راه‌هایی دارد که می‌خواهیم استفاده کنیم.
در دوره تحریم ها باید خلاق باشیم
وزیر امور خارجه تاکید کرد: کار با شرکای سنتی قطعا راحت‌تر است، اما در حوزه‌های جدید حتما شرکای بهتری پیدا خواهد شد. باید با ابتکار و نوآوری از ظرفیت‌ها استفاده کنیم. برخی مواقع ظرفیت‌های جدید و مشتریانی پیدا می‌شوند که قبلا فرصت همکاری با آنها نبود. بر همین اساس باید ابتکار به خرج دهیم.
او با تاکید بر زمینه‌های پیش‌روی صادرات غیرنفتی بیان کرد: مطمئن هستم که امروز می‌توانیم شرایط را بهتر از قبل پیش ببریم، چون دنیا در کنار ماست. ضمن اینکه همه قوای کشور در این شرایط متحد هستند و منسجم‌تر شده‌اند. در این راستا همکاری بخش خصوصی بیش از هر زمان دیگری نیاز است. ما می‌توانیم فشارهای اقتصادی را به افزایش تولید ملی و افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کنیم و به آمریکایی‌ها نشان دهیم که باید اعتیادشان را ترک کنند چون دنیا هم به این نتیجه رسیده است.
وی با بیان اینکه ما کشوری هستیم که علیرغم فشارهای آمریکا از امنیت برخورداریم، افزود: متاسفانه امنیت و مشروعیت کشورهای همسایه ما به بیرون وابسته است، چنان که ما از این موضوع ناراحت هستیم که یک رئیس‌جمهور تازه به دوران رسیده خطاب به کشورهای همسایه ما می‌گوید که اگر ما دو هفته از شما حمایت نکنیم شما باقی نمی‌مانید. شما تصور کنید که یک نفر بیاید و به شما بگوید که اگر من نباشم شما حتی دو هفته هم دوام نمی‌آورید، آیا حاضرید این حرف را با تمام منابع دنیا عوض کنید؟
ظریف ادامه داد: آمریکا حدود 40 سال است که ما را تحریم کرده و ما هر روز بر خلاف این تحریم‌ها پیشرفت کردیم. اهل شعار نیستم، اما با همراهی مردم توانستیم این سختی‌ها را تحمل کنیم. سربلندی امروز به راحتی به دست نیامده که بخواهیم به راحتی از دستش بدهیم.
آیا دولت دوازدهم در موضوع دیپلماسی اقتصادی موفق بوده است؟
همچنین در این نشست رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران که در اولین همایش مشترک بخش خصوصی، سفرا و روسای نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور سه بسته اقتصادی مبنی بر ایجاد کمیته‌ای مشترک بین کارشناسان اتاق ایران و نمایندگان وزارت امور خارجه به منظور تربیت نیروهای زبده برای پیشبرد مذاکرات بین‌المللی؛ زمینه‌سازی برقراری موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد بین ایران و کشورهای هدف و تمرکز دیپلماسی اقتصادی بر دو موضوع تجارت و سرمایه‌گذاری را پیشنهاد داده بود، در این نشست یکی از موفقیت‌های مهم دولت دوازدهم را توجه به دیپلماسی اقتصادی عنوان کرد و در این باره گفت: اموضوع دیپلماسی اقتصادی در دهه 90 از سوی کشورهای نوظهور مورد توجه قرار گرفت و به ابزاری کارآمد برای حضور آنها در بازارهای جهانی تبدیل شد. هر چند بسیاری از کارشناسان اقتصادی از جمله مهدی پازوکی سیاست های دولت دوازدهم در زمینه تحقق اهداف دیپلماسی اقتصادی را تا حدود زیادی ناموفق عنوان کرده است. پازوکی در یادداشتی که چند ماه قبل در اختیار همدلی گذاشته بود با این عنوان که باید گوش سفیرانمان را پیچاند علت کرختی دیپلماسی اقتصادی دولت را وجود سفیرانی دانست که هم نتوانستند بعد از برجام ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای هدف را به خوبی شناسایی کنند وهم ÷تانسیل های اقتصادی کشور را که بر اثر تحریم های اولیه از دید جهانیان ÷نهان و مغفول مانده بود را به خوبی پرزنت کنند.
سفیران با دغدغه های بخش خصوصیآشنا شوند
در همین رابطه شافعی با اشاره به اهداف برگزاری این همایش در شرایط کنونی، چنین نشستی را فرصتی برای سفرای ایرانی مستقر در کشورهای دیگر دانست تا بیش از گذشته با دغدغه‌ها و خواسته‌های فعالان اقتصادی آشنا شوند و بهترین راهکارها را برای همکاری با بخش خصوصی بیابند.
باید به فکر بی‌اثر کردن تحریم ها باشیم
رئیس پارلمان بخش خصوصی ایران در ادامه به خروج آمریکا از برجام و شرایطی که بر اقتصاد کشور حاکم شده است، اشاره و تشریح کرد: در این زمان نقش‌آفرینی اروپا بسیار اثرگذار است. تاکنون چین، روسیه و 3 کشور اروپایی پایبندی خود را به برجام اعلام کردند و در مقابل ایران برای ماندن در برجام خواستار تداوم فعالیت‌های اقتصادی خود در سطح بین‌المللی است.
وی با بیان این مطلب که گره‌های بانکی و مالی ایران به این سادگی‌ها گشوده نمی‌شود، تصریح کرد: باید به فکر بی‌اثر کردن تحریم‌ها باشیم. پیمان‌های پولی دوجانبه و استفاده از فضاهای مالی کشورهای دوست که قابل‌اعتماد هستند، می‌تواند به عنوان راه‌حل مورد توجه قرار گیرد.
شافعی در ادامه به موضوع تحریم محصولاتی چون فولاد، پتروشیمی‌ها و محصولات پالایشی اشاره و تاکید کرد: تحریم صادرات فولاد و محصولات پتروشیمی به دلیل پراکندگی بازار این محصولات و حضور بخش خصوصی در صادرات آنها، به‌راحتی اتفاق نمی‌افتد. به نظر می‌رسد تبعات این تحریم‌ها بیشتر منجر به افزایش هزینه‌های فروش بیانجامد.
وی ادامه داد: از طرفی صادرکنندگان ایرانی حتی در دوران پسابرجام هم از روابط بانکی محروم بودند.
در همایش روز گذشته، سفرا و فعالان بخش خصوصی در قالب 51 کارگروه به بررسی مسائل مرتبط با تجارت با 51 کشور هدف می‌پردازند. بررسی مشکلات بانکی و راهکارهای نقل و انتقال پول، مشکلات بیمه‌ای، مسائل گمرکی و حمل و نقل، فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت در نمایشگاه‌ها و همایش‌های تجاری، حل و فصل اختلافات تجاری میان تجار، و پتانسیل‌های موجود برای انعقاد موافقت نامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد جزو مهم‌ترین محورهای دستور کار نشست کارگروه‌ها در همایش امروز اتاق ایران است.