بگذارید یکبار برای همیشه روشن بیان کنم نه امنیت خود را به دیگران می‌سپاریم و نه درباره توافقنامه‌ای که تاکنون با حسن نیت اجرا کرده ایم دوباره مذاکره می کنیم یا چیزی به آن اضافه می کنیم - ایران دربرابرتلاش‌های بیهوده برای زورگویی محکم ایستاده است
درست یک هفته دیگر، ضرب‌الاجل دونـــالد ترامـــپ رئیس جمهوری سوداگر امریکا برای خروج از «برجام» یا پایبندی به آن، به پایان می‌رسد؛ البته شمارش معکوس برای طرف امریکایی و اروپایی «برجام» از هفته چهارم دی ماه سال گذشته یعنی سه ماه پیش شروع شده؛ زمانی که رئیس جمهوری امریکا برغم میل باطنی و با تهدید‌هایی علنی، تعلیق تحریم‌های هسته‌ای امریکا علیه ایران را- که بخشی از تعهدات 1+5 در چارچوب برجام است- تمدید و در عین حال اعلام کرد:«برای آخرین مرتبه است که تعلیق تحریم‌ها را تمدید می‌کند و تنها در صورت تحقق شروطش بار دیگر تعلیق تحریم‌ها را تمدید خواهد کرد.» در هفته‌های اخیر، طرف‌های اروپایی «برجام» بویژه آلمان و فرانسه با سفر به مقر ترامپ، از یک سو بر حفظ «برجام» تأکید کرده‌اند و از سوی دیگر به دنبال پیشنهادی برای باقی نگه داشتن رئیس جمهوری ماجراجو و پرگوی امریکا در «برجام» بوده و درصدد هستند پیشنهاد مکملی را به توافق قبلی الحاق کنند. اما سوی دیگر توافق، ایران است و آن گونه که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در پیام ویدئویی اخیر خود تأکید کرده است، به‌هیچ عنوان مذاکره مجدد را نمی‌پذیرد. ظریف در این ویدئوی پربازدید مثالی زد تا طرفین «برجام» بخصوص رئیس جمهوری تاجر امریکا متوجه موضوع شوند: «وقتی شما خانه‌ای می‌خرید و خانواده خود را به آنجا می‌برید یا اینکه خانه خود را تخریب می‌کنید تا به جای آن برج بسازید، نمی‌توانید دو سال بعد برگردید و دوباره درباره قیمت چانه بزنید.»
سرنوشت برجام در فاصله‌ای نزدیک تا موعد تصمیم‌گیری ترامپ همچنان مبهم است. موضعگیری‌های سران کشورهای طرف توافق و نیز گمانه‌زنی نزدیکان رئیس جمهوری امریکا حکایت از آن دارد که اگر چه احتمال خروج امریکا از برجام قوی است، اما طرف‌های اروپایی و نیز چهره‌های شاخص بین‌المللی قصد ندارند از تلاش برای حفظ برجام دست بردارند. اگر چه این تلاش‌ها دو راه مختلف را طی می‌کنند. بخشی از طرف‌ها با مکفی دانستن برجام بر اجرای
بی تنازل آن تأکید دارند و بخشی دیگر در انحراف به سمت طرح مذاکره مجدد که تاکنون با مخالفت جدی ایران مواجه بوده است، راهی بی فرجام را طی می‌کنند.
بر همین اساس طی دو روز گذشته موضعگیری‌های متفاوتی منتشر شد. سخنگوی دولت انگلیس روز گذشته تأکید کرد که این کشور با همه توان و نفوذ خود برای حفظ برجام تلاش خواهد کرد. به گزارش ایسنا، «ادوین ساموئل» در گفت‌وگو با «المیادین» با بیان اینکه «خروج امریکا از توافق هسته‌ای ایران در راستای منافع ملی امریکا، انگلیس و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیست»، گفت: «این توافق در همه جوانب خود جامع و
بی نقص نیست و بخش‌هایی در آن وجود دارد که می‌تواند بهبود یابد.»
پیش از آن «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در مصاحبه روز پنجشنبه خود با بی.بی.سی، از رئیس جمهوری امریکا خواست که از برجام خارج نشود. گوترش توافق هسته‌ای را یک دستاورد دیپلماتیک مهم عنوان کرد و گفت: «ما نباید این توافق را لغو کنیم مگر اینکه پیش از آن جایگزین خوبی برای آن در اختیار داشته باشیم.»
همچنین سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشستی خبری در حالی که تأکید داشت «در صورت خروج امریکا از برجام، جهان فرصت منع اشاعه تسلیحات کشتار جمعی را از دست خواهد داد»، به ادعای اخیر نتانیاهو درباره برنامه هسته‌ای ایران واکنش نشان داد و گفت: «اگر واقعاً اسرائیل اطلاعاتی درباره برنامه هسته‌ای ایران دارد، باید آنها را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دهد. آنچه اسرائیل درباره اطلاعات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد، مربوط به گذشته و نه شرایط فعلی است. هر سند مربوط به پرونده هسته‌ای ایران باید در اختیار آژانس قرار گیرد.» این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای در این باره اعلام کرد هیچ نشانه معتبری دال بر فعالیت‌های مرتبط با توسعه یک چاشنی انفجاری هسته‌ای پس از سال ۲۰۰۹ در ایران پیدا نکرده است.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز دیروز اعلام کرد تا زمانی که دیگر کشورهای عضو برجام به تعهدات خود پایبند باشند ما نیز پایبند می‌مانیم. او تأکید کرد: روسیه هرگونه تغییری در برجام را غیر قابل قبول می داند
در عین حال برخی موضعگیری‌های طرف‌های اروپایی امریکا را به این تحلیل اشتباه رسانده که می‌تواند روی مذاکرات مجدد حساب کند. چنان که روز گذشته «هیتر نائورت» سخنگوی وزارت خارجه امریکا در اظهاراتی مدعی شد: «شرکای اروپایی امریکا (انگلیس، فرانسه و آلمان) بخوبی از پیامدهای اقتصادی خروج واشنگتن از برجام آگاه هستند و در حال همکاری با ما برای بهبود این توافق هستند.» کورسوی امید امریکایی‌ها به ایجاد تغییر در برجام به نحوی دیگر در اظهارات یک سناتور نزدیک به ترامپ دیده شد. «مارک میدوز»، قانونگذار جمهوریخواه که روابط نزدیکی با دونالد ترامپ دارد، گفت: «احتمالاً در هفته آینده ترامپ از برجام بیرون نخواهد آمد و انتظار می‌رود او حداقل برای کوتاه مدت در برجام بماند.» میدوز در این باره افزود: «با توجه به اینکه به دنبال مذاکره مجدد در مورد برجام هستیم، فکر می‌کنم در کوتاه مدت این توافق تمدید خواهد شد. حتی با وجود اینکه اعضای این توافق اعلام کرده‌اند که گزینه مذاکره مجدد در دستور کار نخواهد بود.»
تلاش اروپا به حفظ برجام حتی بدون امریکا
در این میان خبرگزاری رویترز که در گزارشی به انتخاب‌های پیش روی ایران در صورت خروج امریکا از برجام پرداخته و نوشته بود در این صورت «خطر برای نیروهای امریکایی مستقر در عراق و سوریه افزایش می‌یابد» و «همچنین ممکن است ایران از ان .پی.تی خارج شود»، در گزارشی دیگر به نقل از منابع دیپلماتیک اروپایی خود از آخرین تلاش‌های اروپایی‌ها برای نگهداشتن امریکا در برجام و یا محدود کردن دامنه آسیب‌های خروج واشنگتن از این توافق خبر داد و به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی نوشت: «تلاش داریم فرمول درستی را بیابیم که پاسخگوی انتظارات امریکایی‌ها باشد و در عین حال توافق هسته‌ای را نقض نکند.»
به گزارش ایرنا، رویترز با تأکید بر اینکه برخلاف اینکه واشنگتن خواستار گسترش نظارت‌ها به سایت‌های نظامی است، اروپا بر این باور است که متن برجام بازرسی از این سایت‌ها را به صورت ضمنی در خود جای داده و کفایت دارد، افزود: «آلمان، انگلیس و فرانسه هر سه تأکید کرده‌اند که در صورت خروج امریکا از برجام، همچنان در این توافق مانده و برای حفظ روابط تجاری خود با ایران تلاش خواهند کرد.»
این گزارش یکی از اقدامات احتمالی اروپا برای حفظ برجام حتی بدون امریکا را تأسی به یک قانون مصوب اتحادیه اروپا مربوط به دهه 1990 میلادی دانست که شرکت‌های تجاری این اتحادیه را در صورت تجارت با ایران از تحریم‌های احتمالی امریکا محافظت می‌کند. اگر چه دو مقام اروپایی در این باره گفتند که احیای این قانون تنها می‌تواند اقدامی نمادین برای نشان دادن تعهد اروپا نسبت به برجام باشد؛ چرا که بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران، این نگرانی را برای شرکت‌های اروپایی به همراه دارد که سرمایه‌گذاری در این کشور باعث به خطر افتادن منافع تجاری آنها در امریکا خواهد شد.
نشریه «فایننشال‌تایمز» نیز در گزارشی به نقل از منابع آگاه به مذاکرات امریکا-اروپا درخصوص برجام نوشت: «مقام‌های دو طرف با تنبیه ایران در صورت ساخت موشک‌های قاره‌پیما به عنوان بخشی از پیش‌نویس «توافق مکمل» برجام توافق کرده‌اند.» به گزارش فارس، این گزارش به نقل از یک مقام ارشد دولت امریکا که گفت: «ایران، موشک قاره‌پیما ندارد و این کشور علناً اعلام کرده که به دنبال آن نخواهد بود،ما می‌خواهیم آنها را به این متعهد کنیم»، افزود: «دولت ترامپ به دنبال آن است تا از طریق یک طرح جداگانه و تکمیلی محدودیت‌های بیشتری علیه طیف گسترده‌تری از موشک‌های بالستیک ایران در نظر گرفته شود. جزئیات این طرح باوجود توافقات گسترده میان طرفین هنوز مشخص نشده است.» فایننشال‌تایمز به نقل از یک مقام امریکایی نوشت: «دولت ترامپ می‌خواهد ایران برد زرادخانه موشک بالستیک خود را به 300 کیلومتر یا پایین‌تر از آن محدود کند.»
آمادگی ایران برای واکنش مناسب به خروج امریکا از برجام
این همه در حالی است که مقامات کشورمان در موضعگیری‌های متعدد غیرقابل مذاکره بودن مسائل موشکی و منطقه‌ای و پاسخ منفی خود به هرگونه پیشنهاد مذاکره مجدد درباره برجام را اعلام کرده و تأکید کرده‌اند که در مقابل احتمال خروج امریکا از برجام گزینه‌های متعددی را برای پاسخگویی پیش رو دارند. در همین راستا سفیر کشورمان در انگلیس نیز در گفت‌وگو با شبکه خبری سی.ان.ان با تأکید بر آماده بودن ایران برای مواجهه با هر سناریویی گفت: «در صورت خروج واشنگتن احتمال خروج ایران نیز وجود دارد.» به گزارش ایسنا، حمید بعیدی‌نژاد در پاسخ به این سؤال که واکنش ایران به پیام‌هایی که از سوی امریکا و اروپا ارسال می‌شود چیست، گفت: «البته این پیام‌ها پیام‌هایی منفی هستند اما ما دوست داریم که بسیار واقع‌گرا باشیم و ببینیم که تصمیم نهایی امریکا چه خواهد بود اما این پیام‌ها بسیار سازنده نیستند. ما هر روز پیام‌هایی را مشاهده می‌کنیم که منفی هستند. ما می‌خواهیم که زمان کافی را به امریکا بدهیم تا تصمیم درست را بگیرد.»
بـــــرش
امریکا مسئول پیامدهای خروج از برجام خواهد بود
وزیر امور خارجه کشورمان با تأکید بر اینکه در صورت خروج واشنگتن از برجام ایران پاسخ لازم را می‌دهد، گفت: در این صورت امریکا باید مسئولیت پیامدهای خروج از برجام را بپذیرد. محمدجواد ظریف این موضع را در پیامی ویدئویی که با انتشار در سایت یوتیوب همه مردم جهان را مخاطب قرار می‌داد، مطرح کرد. به گزارش ایرنا، ظریف در این پیام با یادآوری اینکه بیشتر زمان خود در دو سال اول بر عهده داشتن مسئولیت وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران را درمذاکره با همتایان خود از اتحادیه اروپا، روسیه، چین، آلمان، فرانسه، انگلیس و امریکا گذرانده است و این مذاکرات در سال 2015 به توافقنامه‌ای جامع درباره برنامه هسته‌ای ایران (برجام) منتهی شد، گفت: «در این توافقنامه، کشور من قبول کرد تا گام‌های اساسی را برای برطرف کردن نگرانی‌هایی که عمدتاً مربوط به امریکا بود، بردارد. در مقابل، امریکا نیز متعهد شد تا تحریم‌ها را بردارد و دیگر در مسیر تجارت با ایران کارشکنی نکند. این توافقنامه، یک پیمان نبود که نیاز به امضا یا تصویب از هر طرف داشته باشد، اما این توافقنامه برای همه لازم الاجرا شد؛ زیرا در شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آرا تصویب شد.»
وزیر امور خارجه کشورمان با یادآوری اینکه «از آن زمان تاکنون دیده بان هسته‌ای سازمان ملل متحد یعنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یازده بار تأیید کرده که ایران همه تعهدات خود را اجرا کرده است»، افزود: «اما امریکا مرتب این توافقنامه را نقض کرده است بویژه دیگران را از تجارت با ایران ترساند. در یک سال گذشته به ما گفته شد که رئیس جمهوری ترامپ از این توافقنامه راضی نیست.
اکنون به نظر می‌رسد پاسخ برخی از اروپایی‌ها این بوده است که از جیب ما به امریکا امتیازات بیشتری ارائه کنند. این کار برای راضی کردن امریکا به مثابه قول‌هایی برای تنظیم توافقنامه‌ای جدید است که شامل موضوعاتی است که ما همگی از ابتدای مذاکراتمان تصمیم گرفتیم آنها را وارد مذاکرات نکنیم.»
دوباره مذاکره نمی‌کنیم
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه با بیان اینکه مسائل مورد نظر غرب شامل «توانمندی‌های دفاعی ایران» و «نفوذ و تأثیر ایران در منطقه» می‌شود، گفت: «لطفاً درک کنید که درباره هر دو موضوع، این ایران است نه غرب که دغدغه‌های جدی و خواسته‌های زیادی دارد. ما قرن‌هاست که به هیچ کشوری حمله نکرده‌ایم، اما به ما حمله کرده‌اند. در تاریخ معاصر، صدام به ما حمله کرد. او در آن زمان تحت حمایت امریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش قرار داشت. غرب حتی فعالانه نگذاشت ما ابتدایی‌ترین ابزارهای دفاعی را خریداری کنیم و این در حالی بود که صدام هم غیرنظامیان و هم نظامیان ایران را با تسلیحات شیمیایی بمباران می‌کرد.» ظریف خاطرنشان کرد: پس با وجود آن تجربه فراموش نشدنی و تلخ، ما هنوز بخش کوچکی از بودجه‌ای را که کشورهایی مثل عربستان سعودی و امارات عربی متحده برای مسائل دفاعی هزینه می‌کنند، به مسائل دفاعی خودمان اختصاص می‌دهیم و موشک‌های ما برد کوتاه‌تری در مقایسه با موشک‌های عربستان سعودی دارند. برخلاف متحدان امریکا در منطقه که گروه‌هایی مثل القاعده، طالبان و داعش را شست‌و‌شوی مغزی داده‌اند، تأمین مالی کرده‌اند و مسلح کرده‌اند، ما در شکست دادن این گروه‌های تندرو، نقشی محوری داشته‌ایم.
بگذارید یک بار برای همیشه مطلقاً روشن بیان کنم، ما نه امنیت خود را به دیگران می‌سپاریم نه درباره توافقنامه‌ای که با حسن نیت تاکنون اجرا کرده‌ایم، دوباره مذاکره می‌کنیم یا چیزی به آن اضافه می‌کنیم.»
وزیر امورخارجه کشورمان در توضیح چرایی نادرستی مذاکره مجدد درباره برجام افزود: «اگر بخواهم این رفتار را با اصطلاحات معاملات املاک توضیح دهم، باید بگویم وقتی شما خانه‌ای می‌خرید و خانواده خود را به آنجا می‌برید یا اینکه خانه خود را تخریب می‌کنید تا به جای آن برج بسازید، نمی‌توانید دو سال بعد برگردید و دوباره درباره قیمت چانه بزنید.
در روزهای آتی، امریکا باید تصمیم بگیرد که آیا بالاخره به تعهدات و وظایف خود عمل می‌کند. ایران در برابر تلاش‌های بیهوده برای زورگویی، محکم ایستاده است. اگر امریکا بخواهد همچنان توافقنامه را نقض کند یا اینکه کلاً از توافقنامه خارج شود، از حق خود برای واکنش، آن طور که خودمان تشخیص می‌دهیم، استفاده خواهیم کرد.» ظریف در پایان گفت: «زورگویی یا تهدید، برای امریکا توافق جدیدی حاصل نمی‌کند بویژه اینکه امریکا به توافقی که قبلاً قبول کرده است پایبند نیست و احترام نمی‌گذارد. تکیه به ادعاهای مضحکی که تکرار ادعاهای بیش از یک دهه پیش است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آنها پرداخته است، با هدف باطل کردن توافقنامه، کسی را نفریفته است.
از این‌رو به امریکا توصیه می‌شود بالاخره عمل به تعهدات خود را شروع کند، در غیر این صورت خودش مسئول پیامدهای عمل نکردن به تعهداتش خواهد بود.»