چه اتفاقی دلار را گران کرد؟ هر چند دولت بعد از چند هفته پر‌التهاب بازار ارز توانست با اتخاذ سیاست‌هایی جدید، ثباتی نسبی در این بازار ایجاد کند، اما همچنان بازار تحلیل‌ها درباره گرانی لجام گسیخته دلار در دو ماه اول زمستان امسال ادامه دارد. واقعیت این است که گرانی دلار بر بازار‌های مختلف در ایران تاثیر گذاشت و این تاثیرات زودگذر نبوده و بازگشت به قبل اندکی دشوار به‌نظر می‌رسد. در میان تحلیل‌هایی که درباره چرایی گرانی دلار وجود دارد، همواره بر این نکته تاکید می‌شود که کسانی از این التهابات سود می‌برند. یک تحلیلگر مسائل اقتصادی عنوان می‌کند که با نگاهی به روزنامه‌های حامی گروه‌های منتفع از افزایش نرخ ارز در چند ماه گذشته، متوجه می‌شویم این گروه‌ها از ماه‌ها پیش سعی در آماده کردن افکار عمومی، جا انداختن دلار پنج‌هزار تومانی و شکل‌دهی انتظارات عمومی داشته‌اند و بخش بزرگی از افزایش نرخ ارز نیز ریشه در همین انتظارات القا شده داشت.
دلار همچنان در کانال 4400 تومان
قیمت دلار روند کاهشی دارد، اما به‌نظر نمی‌رسد آب‌ها از آسیاب افتاده باشد. معاملات دلار در بازار آزاد به سختی انجام می‌شود و این هشدار وجود دارد که فنر دلاری که اکنون حدود چهار‌هزار و 450 تومان قیمت خورده، دوباره باز شود و شاهد افزایش قیمت این ارز باشیم. مساله اساسی این است که ساختار اقتصادی کشور باعث می‌شود گروهی از گرانی دلار نفع ببرند. این گروه که ابزار‌های مختلفی برای تاثیر‌گذاری دارند، به انحای مختلف دلار گران را تبلیغ می‌کنند. این تبلیغ گاهی مستقیم و به این شکل است که می‌گویند دلار گران آنقدر‌ها هم بد نیست و گاهی نیز با زمینه‌سازی و پیش‌بینی اینکه قیمت دلار لاجرم افزایش می یابد، صورت می‌گیرد. یک اقتصاددان درباره نوسانات اخیر نرخ ارز و دلایل آن گفت: مهمترین عامل افزایش نرخ ارز در واقع خود دولت و کسری بودجه آن بود. دولت به‌عنوان محرک اصلی از این افزایش غافلگیر شد اما به تدریج موفق شد با اقداماتی این روند را نزولی کند. به گزارش ایلنا، حسین راغفر افزود: با نگاهی به روزنامه‌های حامی گروه‌های منتفع از افزایش نرخ ارز در چند ماه گذشته، متوجه می‌شویم این گروه‌ها از ماه‌ها پیش سعی در آماده کردن افکار عمومی، جا انداختن دلار پنج‌هزار تومانی و شکل‌دهی انتظارات عمومی داشته‌اند و بخش بزرگی از افزایش نرخ ارز نیز ریشه در همین انتظارات القا شده داشت. او در پاسخ به این استدلال که افزایش نرخ ارز تا تفاضل نرخ تورم داخلی و خارجی محرک رشد صادرات است، گفت: ما افزایش نرخ ارز را در سال 91 تا سیصد‌درصد تجربه کردیم ولی تاثیری بر رشد صادرات نداشت. راغفر ادامه داد: در واقع مشکل محوری صادرات ما ریشه در کیفیت پایین تولیدات، مشکلات جدی در عرصه تولید و فساد موجود در اقتصاد ما دارد درغیر این صورت در دوران پس از جنگ چندین بار کاهش ارزش پول ملی اتفاق افتاده و ما از دلار هفت تومان به چهار‌هزار تومان رسیده‌ایم، اما درنهایت اتفاق خاصی در صادارت نیفتاد. این استاد دانشگاه اقدامات اخیر مانند ممنوع کردن ثبت سفارش به دلار یا درخواست خرید بانک مرکزی از صرافی‌های مجاز را مقطعی و شتابزده دانست. او افزود: این قبیل اقدامات بدون ارزیابی و محاسبات قبلی می‌تواند با تاثیر بر انتظارات، پیامدهایی داشته باشد. مثلا به افراد اجازه داشتن حساب ارزی را می‌دهیم ولی بعدا می‌گوییم برداشت شما ارزی یا ریالی است که موضوعی مبهم است.
دور زدن دلار
نوسانات دلار همواره مشکلاتی برای اقتصاد ایران ایجاد کرده است. از آنجا که ایران برای مبادله به دلار مشکلاتی دارد، در سال‌های اخیر تلاش شده ارزهای دیگر جایگزین دلار شوند. اخیرا بانک مرکزی ثبت سفارش به دلار را ممنوع کرد که این می‌تواند گامی موثر در کاهش تاثیر گذاری دلار بر اقتصاد ایران باشد. به گزارش ایرنا، ثبت سفارش به دلار آمریکا درخواست بانک مرکزی از نهم اسفند به روی واردکنندگان بسته شد؛ البته تا پیش از این بانک ها به‌دلیل اینکه ایران بر پایه تحریم های اولیه آمریکا از چرخه تسویه دلاری یا همان یوترن (U-TURN) حذف شده بودند و در عمل تجار در صورتی که خواهان استفاده از ارز از سیستم بانکی بودند، نمی توانستند سفارش خود را به دلار انجام دهند. با این حال با رویکرد جدید بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، واردکنندگان حتی اگر بخواهند از طریق سیستم صرافی ها ارز مورد نیاز خود را تامین کنند، نمی توانند از دلار آمریکا استفاده کنند. آنگونه که مهدی کسرایی پور، مدیر اداره سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی به ایرنا توضیح داده است، سهم دلار در سبد تجاری کشور آن‌چنان بالا نیست و این امر در مراودات تجاری بازرگانان ایرانی مشکلی ایجاد نخواهد کرد. به‌گفته او واردکنندگان می توانند در پرداخت ها و معاملات تجاری خود از ارز جایگزین استفاده کنند.
رویارویی بانک مرکزی و صرافی ها
بازار ارز در هفته ای که گذشت شاهد رویارویی بانک مرکزی و صرافی ها در نرخ گذاری دلار و یورو بود؛ صرافان نرخ های عرضه شده بانک مرکزی از طریق صرافی های منتخب بانکی را قبول نداشتند و به بهانه در اختیار نداشتن ارزهای عمده دلار و یورو، از فروش آنها به خریداران امتناع می کردند. برخی از صرافی ها هم نرخ ها را از تابلوی خود پاک کردند و فقط خریدار یورو بودند. همین امر سبب شد تا صرافی های منتخب بانک مرکزی، روزهای شلوغی را در هفته گذشته پشت سر بگذارند زیرا مردم مجبور بودند ارز مورد نیاز خود را تنها از آنها خریداری کنند. این رویه سبب شد تا بر‌اساس نرخ های فروش صرافی های بانکی، قیمت دلار در محدوده 4400 تومان و یورو 5400 تومان باقی بماند اما صرافان در نرخ گذاری های بین صنفی خود قیمت دلار را 4700 تومان و نرخ یورو را 5700 تومان اعلام می کردند.