قرار بود روز گذشته به حواشي و ابهامات درباره حادثه سانچي پرداخته شود و مسئولان نيز نكات تاريك ماجرا را با توجه به مدارك و مستندات موجود روشن كنند؛ اما آنچه بيش از مسائل ديگر در اين نشست خودنمايي مي‌كرد، تلاش‌ها براي تبرئه چين بود. شايد پس از رد شايعه مقصد نفت‌كش به كره‌جنوبي، اين موضوع را بتوان دستاورد و ماحصل اين نشست عنوان كرد. علت اينكه چرا چنين روندي از سوي مسئولان در دست پيگيري است، هنوز مشخص نيست. اين نكته را نمي‌توان دور از نظر داشت كه آنچه در روزهاي اول از سوي متخصصان درباره كم‌كاري و تعلل چين مطرح مي‌شد، با آنچه اكنون از سوي مسئولان رده‌بالاي بررسي اين حادثه مطرح مي‌شود، فاصله‌اي چشمگير دارد كه ظن آن مي‌رود اين رخداد در لاپوشاني كم‌كاري وزارت خارجه در پيگيري اين سانحه باشد. كارشناسان مي‌گويند اگر حافظه تاريخي ما را ياري كند، به‌خوبي مي‌توان زمان جنگ تحميلي را به ياد آورد كه ايران با تمام توان كشتي‌هايی را که با حمله صدام مواجه می‌شدند، خاموش مي‌كرد و حالا با پيشرفت تجهيزات، دور از ذهن است كه بپذيريم چين در اوايل بروز اين سانحه، نتوانسته اقدام به اطفاي حريق كند. البته اين نكته را می‌توان پذيرفت كه پس از گذشت زمان، امكان خاموش‌كردن اين حريق گسترده ممكن نبود؛ اما ازدست‌دادن زمان طلايي رسيدگي به حادثه و شايد احتمال يك در هزار زنده‌يافتن دريانوردان را نمي‌توان ناديده گرفت. علي ربيعي، رئيس كميته ويژه پيگيري حادثه سانچي، نماينده وزارت امور خارجه و نماينده اعزامي مجلس به چين براي بررسي نزديك ماجرا نيز از عواملي بودند كه بر بي‌تقصيربودن چين تأكيد داشتند؛ اما از متخصصان و كارشناسان آشنا به حقوق دريا، جمله‌اي مبني بر صحت اين مدعا حتي در اين نشست مطرح نشد. شايد بهتر آن باشد كه اين مسئولان پيش از آنكه براي مبراكردن وزارت خارجه يا تطهير چين تلاش كنند، صبر را پيشه كنند تا بر اساس حقوق آبراهه‌ها و دريا‌ها، سهم چين در رسيدگي به اين موضوع ارزيابي شود.
ربيعي: چيني‌ها كوتاهي نكرده‌اند
در اين نشست، «شرق» بر اين موضوع تأکید مي‌كند كه از روزهاي اول از زبان مسئولان مطرح مي‌شود كه چين مقصر ماجراست؛ اما در مراحل بعد شاهد هستيم تبرئه چين در گفتارهاي ديگر مسئولان ديده مي‌شود و اين رفتار، باورپذيري گفتار مسئولان را از بين مي‌برد. وقتي از مسئولان مي‌پرسم با اين اعتماد ازدست‌رفته چه مي‌كنيد، ربيعي، رئيس كميته ويژه پيگيري حادثه سانچي، پاسخ مي‌دهد: ما بايد درک واقعي خودمان از سانحه را بيان کنيم؛ اينکه روز اول چه ادراکي داشتيم و الان چه ادراکي داريم. هميشه سعي کرديم دروغ نگوييم و ادراکمان از واقعه را بررسي کنيم. دوست داشتيم هرکس در جهان هرکاري از دستش برمي‌آيد انجام دهد. وقتي رفتيم آنجا و با کارشناسان متخصص صحبت کرديم و در اتاق عمليات نشستيم، ديديم اينکه ابتدا با آب خنک کنند و بعد فوم بپاشند، کار غلطي نبوده است. او ادامه داد: ما هميشه دنبال اين بوديم که حقيقت گفته شود؛ نه با چيني‌ها عهد اخوت داريم، نه چيز دیگری. جان يک عزيز ايراني براي ما به صد هزار رابطه سياسي مي‌ارزد. ادراک و فهم ما از تلاش چيني‌ها نشان مي‌دهد تصور اينکه چيني‌ها کوتاهي کرده‌اند، تصور اشتباهي است. ما به‌عنوان امين جامعه، فارغ از هرگونه مسئله سياسي اظهارنظر مي‌كنيم.
مجلس پيگيري مي‌كند
برومندي، نايب‌رئيس کميسیون امنيت ملي مجلس، نيز در ادامه در پاسخ به اين پرسش گفت: وقتي به چين رفتيم، تصميم داشتيم اگر کوتاهي و نقصي در چيني‌ها ديديم، همان روز به توکيو برويم و از آنجا کارها را پيگيري کنيم. وقتي شرايط را ديديم، همان‌جا مستقر شديم. براي اقناع افکار عمومي، وظيفه داريم اخبار صحيح را به مردم بدهيم. اگر يک کشتي در آبهاي آزاد دچار سانحه شود، اجازه داريم از همه کشورها کمک بخواهيم؛ اما قوانين بين‌المللي و نزديکي به سواحل چين حکم مي‌کرد از نيروي آنها استفاده کنيم. طبيعي است فرماندهي ميدان در اختيار چيني‌هاست. اگر كشتي نجات پيدا مي‌كرد، آلايندگي كمتري در آبهاي چين ايجاد مي‌كرد. به همين دليل همكاري در اطفاي حريق و امداد و نجات از سوي چين با ميزان بضاعتي كه داشتند، مناسب بود. با‌اين‌حال، طبق وظيفه در مجلس اين موضوع را كاملا پيگيري مي‌كنيم و تلاش خواهيم كرد به همه ابعاد حقوقي اين ماجرا رسيدگي شود.
غواص‌ها فعلا نمي‌توانند به زير آب بروند
به گفته او، قرار است غواصان براي پيگيري وضعيت پيكرها و بررسي وضعيت كشتي زير آب بروند؛ اما موادي كه از كشتي خارج مي‌شود، اكنون اقدام به اين کار را تقريبا غيرممكن كرده است.
كم‌كاري چين، فرضيه‌اي از اساس خطاست!
فرازنده، مديرکل آسياي شرقي و اقيانوسيه وزارت امور خارجه، نيز در حاشيه اين نشست با رد شائبه تأخير وزارت امور خارجه در پيگيري حادثه، به «شرق» گفت: وزير امور خارجه بلافاصله دستور تشكيل ستاد را به مسئوليت بنده صادر كرد. آقاي ظريف در بالاترين سطح دستگاه اجرائي با دولت و با مجموعه كشورها در تماس بودند. تماس‌ها و پيام‌هاي مكرري از سوي ظريف با وزير امور خارجه چين تبادل شد تا در سطح نخست‌وزير و معاون نخست‌وزير چين در كابينه چين، مسئول رسيدگي به اين حادثه شوند.
او در تشريح چگونگي برقراري ارتباط مي‌افزايد: تماس تلفني در روز چهارشنبه (چهار روز پس از حادثه) برقرار شد؛ اما پيش از آن، ستاد پيگيري در وزارت امور خارجه يكشنبه تشكيل شده و پيام‌ها يكشنبه و دوشنبه بلافاصله برقرار شد؛ زيرا در آن روزها وزير امور خارجه چين در سفر آفريقا به سر مي‌برد. در سفر بازگشت او از طريق هواپيما و زمين، پيام آقاي ظريف را به وزير خارجه چين رسانديم و آقاي وانگي نيز پيام‌هاي خود را براي ما فرستادند و اطمينان دادند همه دولت چين متوجه اين موضوع است و تمام تلاش خود را براي اطفاي حريق و پايان اين بحران به كار خواهند گرفت. من تأخيري را كه بر آن تأكيد داريد، متوجه نمي‌شوم. اين يك كار حرفه‌اي امداد و نجات است.
اين مقام مسئول در پاسخ به اين پرسش كه كارشناسان مطرح مي‌كنند به سبب اهميت موضوع، آيا بهتر نبود وزير امور خارجه در رأس هيئت بلندپايه به‌همراه سفير چين در تهران به چين مي‌رفتند تا موضوع بهتر پيگيري شود؟ پاسخ مي‌دهد: آقاي ظريف دو نماينده رسمي معرفي‌شده به دولت چين با پذيرش اين كشور دارند؛ سركنسول در شانگهاي كه با تمامي مقامات اين كشور در ارتباط است و از مصونيت‌هاي ديپلماتيك برخوردار است. مي‌دانند كه كلمات و گفته‌هايش به‌مثابه گفته‌هاي وزير امور خارجه است. در كنار او، ايران در چين سفير دارد. اين نقش سفير و سركنسول ايران در چين بوده كه از لحظات اوليه، به موضوع ورود كنند.
وقتي از او مي‌پرسم كه آيا جايگاه وزير امور خارجه با سفير و سركنسول، يكسان است، پاسخ مي‌دهد: بله يكسان است. اين دقيقا گفته رئيس‌جمهور است. اگر استوارنامه‌ها را مطالعه كنيد، نوشته شده گفته‌ها و خواسته‌هاي سفير به‌مثابه گفته‌ها و خواسته‌هاي رئيس‌جمهور است.
اين سخن او در حالي مطرح مي‌شود كه همواره حضور مقامات بلندپايه بر اهميت واقعه تأكيد دارد و عرف بين‌المللي نيز آن را تأييد مي‌كند. بنابراين اين فرافكني مشخص نيست به چه علتي صورت مي‌گيرد.
فرازنده همچنين درخصوص اينكه از سوي برخي مسئولان از ابتداي اين حادثه مطرح شده كه چين كم‌كاري كرده، مي‌گويد: اين شائبه يك فرض از اساس اشتباه است، زيرا آقاي ربيعي، وزير و مسئول كميته ويژه پيگيري حادثه سانچي، سركنسول و سفير ايران و كارشناسان تيم‌هاي امدادونجات در چين حضور داشته‌اند و نتيجه بررسي آنها نشان مي‌دهد كه كم‌كاري صورت نگرفته است. او همچنين درخصوص شركت سازنده كشتي سانچي كه شركتي كره‌اي است و دعوت از اين شركت براي بررسي علت حادثه، نيز مي‌گويد: از اينجا به‌بعد، فرايند حقوقي است و هرگونه اظهارنظر در اين زمينه خطاست.
با خدمه كشتي كريستال ديدار نكرديم
محمد راستاد، مديرعامل سازمان بنادر و دريانوردي، در اين نشست در پاسخ به پرسش «شرق» مبني‌بر ملاقات و گفت‌وگوي كارشناسان ايراني درباره علت سانحه با خدمه كشتي كريستال (كشتي فله‌بر چين) پاسخ داد: در بررسي سانحه، علاوه‌بر ويدئوها و ساير مستنداتي كه وجود دارد، بخشي از مستندات مربوط به مصاحبه با خدمه كشتي مقابل خواهد بود كه در قيد حيات هستند و امكان دسترسي به آنها وجود دارد. هنوز مرحله اصلي رسيدگي آغاز نشده است، اما معاينه دقيق كشتي كريستال با توجه به در دسترس‌بودن و مصاحبه با كاركنان اين كشتي، جزء لاينفك بررسي سانحه است كه قطعا در فرايند بررسي انجام خواهد شد كه در قالب حقوقي و در حضور نمايندگان حقوق بين‌الملل سوانح دريايي صورت مي‌گيرد. اين اقدام در رأس كار بررسي و پيگيري حقوقي اين پرونده قرار دارد.
به گفته او، از آنجا كه پروسه رسيدگي به علت حادثه هنوز شروع نشده، چين مي‌توانست تا مرحله رسيدگي رسمي از اين مصاحبه، ممانعت كند.
برخی ادعاها درباره سانچی «ژول‌ورنی» است
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در حادثه سانچی نیز در اين نشست از راه‌اندازی سایتي دولتی برای پاسخ به ابهامات حادثه سانچی و اعلام نتایج این موضوع خبر داد و گفت: چینی‌ها کوتاهی نکرده‌اند و برخی ابهامات مطرح‌شده مانند غیرقانونی‌بودن مسیر نفت‌کش یا اینکه مقصد حرکت کره‌شمالی بوده یا اینکه نفت‌کش با موشک آمریکایی هدف گرفته شده، داستان‌سرایی‌های ژول‌ورنی است که از سوی کسانی مطرح می‌شود که از مسائل دریایی، سیاسی و بین‌‌الملل آگاهی ندارند.
به‌زودی گزارش کاملی منتشر می‌کنیم تا هیچ ابهامی باقي نماند
علی ربیعی در اين نشست مطرح كرد: همه ابهامات مطرح‌شده، جمع‌آوری شده است و سعی می‌کنیم در این جلسه پاسخ مناسبی به آنها بدهیم. وظیفه ما روشنگری افکار عمومی ایران است تا حقیقت ماجرا برای مردم روشن شود. برخی ابهامات نیز با انگیزه‌های غیرروشنگرانه مطرح شده که موجب می‌شود اطلاع‌رسانی به مسیر درستی هدایت نشود.
ربیعی افزود: موضوع در ابعاد سیاسی، فنی، انسانی و عملیاتی تشریح خواهد شد و قرار است دولت سایتی را برای این موضوع راه‌اندازی کند و هرگونه سؤال را تا مدتی طولانی پاسخ دهیم و به‌زودی گزارش کاملی را منتشر خواهم کرد که هیچ‌گونه ابهامی باقی نماند. ربیعی در بخش ديگري از تطهير چين در اين حادثه، گفت: هیچ شواهدی مبنی بر اینکه جان انسان‌ها برای چینی‌ها مهم نباشد، مشاهده نکرده‌ایم.
جان‌باختگان، شهدای خدمت محسوب می‌شوند
او در ادامه گفت: در نامه‌ای از رئیس‌جمهور درخواست کردم جان‌باختگان شهید محسوب شوند. ایشان نیز موافق بودند و گفتند با رئیس بنیاد شهید مذاکره کنید. موافقت شد كه این افراد با عنوان شهدای خدمت محسوب شوند و پیکر سه عزیزی نیز که به تهران خواهد رسید، اگر اهل تهران باشند، در قطعه شهدای خدمت مدفون خواهند شد. نماینده ویژه رئیس‌جمهور برای رسیدگی به حادثه نفت‌کش سانچی گفت: فردای موضوع، با کارشناسان پزشکی، کارشناسان شیمی، کاپیتان‌ها و متخصصان دریانوردی صحبت کردم. گفتند درست است موتورخانه تا حدودی امن است؛ اما هوای خود را از عرشه دریافت می‌کند. چینی‌ها نیز تصریح کرده بودند که ۱۱۱هزار‌و ۵۱۰ تُن میعانات گازی، مازوت و گازوئیل و مواد شیمیایی، شانسی برای زنده‌ماندن باقی نمی‌گذارد. باور کنید پیکر دریانوردان برای ما مهم بود و این پاسخ سؤالی است که می‌گویند «چرا تکاوران را بردید». صادقانه می‌گویم با وجود همه اطلاعات، یک ابسیلون احتمال هم که کسی شانس زنده‌ماندن داشته باشد، تصمیم‌گیری را سخت می‌کرد و تصمیم به ادامه عملیات بود.
ربیعی گفت: کارشناسی می‌گفت اگر گرفتار آتش نشده باشند، گرفتار گازهای سمی شده‌اند و شانس زنده‌ماندن نداشته‌اند؛ اما تصمیم انسانی مانع از این می‌شد که عملیات نجات را متوقف کنیم. قصد نداشتیم یک احتمال بسیار ضعیف را هم از دست بدهیم. اگر از روز اول اعلام کرده بودیم پرسنل جان باخته‌اند، این سؤال مطرح نمی‌شد که چرا به حرف چینی‌ها اعتماد کردید و برای نجات نرفتید؟ انتقاد نمی‌شد که چرا همه تلاشمان را برای کمترین شانس نکردیم؟ اکنون حداقل اگر رنج مضاعفی به خانواده‌ها تحمیل شد، پیش خودمان و خدای خودمان می‌دانیم همه تلاشمان را کرده‌ایم.
آيا رادار قطع شده بود؟
محسن بهرامی، سخنگوی شرکت ملی نفت‌کش، درباره ابهامات مربوط به قطع رادار گفت: دو نوع رادار داریم؛ یک مدل برای مسافت‌های طولانی‌تر استفاده می‌شود و دیگری همه اشتباهات تا فاصله نزدیک را نشان می‌دهد. این کشتی از لحاظ تجهیزات راداری هیچ مشکلی نداشته و همه مسائل ایمنی را رعایت می‌کرده است. به گفته او، درباره اینکه بتوانند پیش‌بینی کنند می‌توانند تا ۳۰ - ۴۰ مایل حرکت اشیا را رصد کنند، بحث این نیست که دوستان کشتی را دیدند یا نه؛ بحث این است که عکس‌العمل‌هایی که انجام شده چطور بوده و دو کشتی چطور با هم ارتباط می‌گیرند و همچنین زیرساخت‌های مسیر آبی امکان حرکت را می‌داده یا خیر.
بهرامی گفت: در سال ۲۰۱۶ در این منطقه ۴۰ درصد کل حوادث دریایی رخ داده است. ۳۶ کشتی در این منطقه غرق شده‌اند. چندی پیش نیز یکی از ناوهای آمریکا در این مکان تصادف کرد. این منطقه، منطقه شلوغی است و ریسک بالایی دارد. رادار به‌تنهایی کامل نیست و واکنش به رادار از طریق اپراتور انجام می‌شود.
هنگام حادثه حداقل یک افسر و یک دانشجو در اتاق کنترل بوده‌اند
در ادامه این نشست، محمد راستاد، رئیس سازمان بنادر و دریانوردی اظهار کرد: حداقل یک افسر ناوبر، یعنی افسر دوم یا سوم کشتی، در اتاق کنترل در زمان حادثه حضور داشته و امکان ندارد همه پرسنل در حال استراحت بوده باشند. با توجه به حضور دانشجویان کارآموز در کشتی، حداقل یک دانشجوی کارآموز هم در اتاق کنترل در کنار افسر ناوبر حاضر بوده است؛ اما دلیل دقیق اینکه چطور دو کشتی با یکدیگر برخورد کرده‌اند، باید پس از بررسی‌های دقیق‌تر مشخص شود.
تا نیم‌ساعت قبل از حادثه با سانچی در ارتباط بودیم
سيروس کیان‌ارثی، مدیرعامل شرکت ملی نفت‌کش، نیز در ادامه گفت: هر هفته یک محموله یک‌میلیون‌بشکه‌ای به مسیر کره‌جنوبی حمل می‌کنیم و همین کشتی سانچی برای هشتمين‌باری بود که به کره‌جنوبی می‌رفت. حتی زمانی را که کشتی برای برگشت اعلام کرده بود، نیم‌ساعت قبل از حادثه بوده که نشان می‌دهد همه مسیر از پیش تعیین شده بود.
چرا چینی‌ها آسیب ندیدند؟
رئیس سازمان بنادر و دریانوردی در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه چرا چيني‌ها آسيب نديدند، گفت: محموله کشتی چینی‌ها، سویا بوده و اصلا ریسک اشتعال ندارد. این کشتی با دماغه که بالاترین استحکام را دارد، به کشتی ایرانی برخورد کرده و به دلیل مواد قابل‌اشتعال در کشتی ایرانی، حریق ایجاد شده است و با توجه به اینکه پرسنل چینی‌ها در انتهای کشتی‌شان بوده‌اند، بلافاصله با قایق نجات از کشتی کریستال خارج شده‌اند و نیروهای امدادی آنها را نجات دادند و علت حادثه‌ندیدن آنها این است.
جعبه سیاه در دسترس بود که اول آن را پیدا کردند
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در پیگیری حادثه سانچی در ادامه توضیحات خود در این نشست، گفت: روزی که چینی‌ها برای ورود به کشتی رفتند، ۸۰ تا ۹۰درجه حرارت در بعضی نقاط کشتی بود. دسترسی به جعبه سیاه در دسترس‌ترین نقطه (اتاق كنترل) بوده و در همین حین توانستند دو پیکر را هم پیدا و از طریق سبد ویژه از نفت‌کش خارج کنند. تجهیزاتی هم که در اختیار داشتند، فقط ۲۰ تا ۳۰ دقیقه اجازه باقی‌ماندن روی کشتی در میان گازهای سمی را به آنها می‌داد.
ربیعی ادامه داد: بحث محموله به وزارت نفت برمی‌گشت. بخشی به وزارت راه برمی‌گشت و بخش‌هایی به وزارت خارجه؛ بنابراين دولت تصمیم گرفت یک نفر موضوع را پیگیری و مدیریت کند. نماینده وزارت نفت، راه و امور خارجه در همه مراحل همراه من بودند. بیش از چهار بار تماس‌های تلفنی مکرر با وزیر امور خارجه داشتیم.
سهامداران شركت ملي نفت‌كش كدام بخش‌ها هستند؟
در حاشيه اين نشست، كيان‌ارثي، مديرعامل شركت ملي نفت‌كش، در گفت‌وگو با «شرق» درباره سهامداري اين شرکت توضيح داد: شركت ملي نفت‌كش از سال ١٣٧٩ به سه سهامدار عمده تقسيم شد؛ ٣٣ درصد سهام را صندوقهاي بازنشستگي كشور، ٣٣ درصد شستا (شركت سرمايه‌گذاري تأمين اجتماعي) و ٣٤ درصد متعلق به صندوقهاي بازنشستگي نفت است.
هنوز تشكيل جلسه نداده‌ايم
برومندي در گفت‌وگو با «شرق» درباره پيگيري كميسيون امنيت ملي درباره سه وزارتخانه‌اي كه احتمالا در اين ماجرا اهمال كرده‌اند، مي‌گويد: در کمیسیون امنیت ملی در‌این‌باره به جمع‌بندی نرسيده‌ايم. اينكه سخنگوي كميسيون اين مسئله را پيش‌تر طرح كرده است، نظر شخصی بوده است.