شتاب‌‌گیری پول پرقدرت

تصویر کلان شهریور

دنیای اقتصاد نوشت: بانک مرکزی گزارش «تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات این بانک در شهریورماه1401» را منتشر کرد. این بانک در سال‌های اخیر و در راستای اجرای رویکرد جدید سیاستگذاری پولی و مدیریت انتظارات، ارائه اطلاعات و گزارش بهنگام از مجموعه تحولات اقتصاد کلان و اقدامات انجام‌شده را در دستور کار قرار داده است. این امر برای شکل‌‌گیری صحیح انتظارات در فعالان اقتصادی و ایجاد شرایط بهتر برای بانک مرکزی در جهت نیل به اهداف حفظ ارزش پول ملی و مساعدت به رشد اقتصادی انجام می‌‌شود. بر این اساس، روابط عمومی بانک مرکزی خلاصه‌ای از مجموعه تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در راستای دستیابی به اهداف و ماموریت‌‌های این بانک در شهریورماه1401 را منتشر ساخته است.

نقدینگی بر مدار رشد

بانک مرکزی در آخرین گزارش خود از وضعیت متغیرهای پولی اعلام کرد سطح نقدینگی در پایان شهریورماه با عبور از سطح 5500هزار میلیارد تومانی به رقم 5594 هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد نشان می‌‌دهد که سطح نقدینگی نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش 5/ 37درصدی را تجربه کرده است. این در حالی است که رشد نقدینگی در اوج خود در مهرماه1400 در سطح 8/ 42درصدی قرار داشت که آمار جدید از کاهش قابل توجه سرعت رشد نقدینگی در یک سال اخیر حکایت دارد. از سوی دیگر حجم نقدینگی در پایان شهریور ماه نسبت به پایان اسفند1400 رشدی معادل8/ 15 درصد را تجربه کرده است. از مقایسه آمار رشد 6ماهه نقدینگی در سال1401 با رشد این متغیر در مدت مشابه سال گذشته می‌‌توان دریافت که 2/ 1واحد درصد کاهش را تجربه کرده است. رشد نقدینگی در 6ماه ابتدایی1400، 17درصد به ثبت رسیده بود. بانک مرکزی در توضیحات خود درباره رشد نقدینگی این نکته را گنجانده است که حدود 5/ 2درصد از رشد 5/ 37درصدی نقدینگی به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌‌ها و بدهی‌‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌‌ها و بدهی‌‌های بانک سپه مربوط است و آثار پولی بر جای نخواهد گذاشت. با کسر کردن این میزان رشد می‌‌توان گفت که افزایش سطح نقدینگی در دوازده‌ماه منتهی به شهریور1401 35درصد بوده است.

شتاب‌‌گیری پایه پولی

مهم‌ترین نکته موجود در گزارش جدید تحولات کلان اقتصاد کشور، افزایش شتاب رشد پایه پولی است. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی پایه پولی در پایان تابستان سال جاری به 1/ 33درصد رسید. آمار منتشرشده نشان می‌‌دهد سطح پایه پولی در شهریور1401 به بیش از 690هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که رشد از بهمن ماه سال1400 بی‌‌سابقه به شمار می‌‌رود. از سوی دیگر سطح پایه پولی از ابتدای سال1401 رشدی معادل 4/ 14درصد را تجربه کرده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 3/ 1واحد درصد افزایش یافته است. روند تغییرات پایه پولی در یک سال اخیر از فراز و فرود این متغیر مهم حکایت دارد. بر این اساس درحالی‌که از مردادماه سال1400 نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی به اوج 42درصدی رسید، روند رو به کاهش آن از شهریور1400 آغاز شد و در پاییز و زمستان همان سال ادامه یافت. این کاهش در سال جدید ادامه داشت و در تیرماه1401 به کف 2/ 26درصدی رسید. در سال جدید نیز تغییر فاز رشد پایه پولی در شهریورماه رقم خود و با ثبت عدد 1/ 33درصد در فاز صعودی قرار گرفت.

تحولات در بازار بین بانکی

بخش دیگری از گزارش بانک مرکزی از تحولات اقتصاد کلان کشور در شهریورماه به بازار بین بانکی اختصاص یافته است. تغییرات این بازار در شهریورماه حاکی از کاهش نسبی در حجم معالات و کاهش وجوه در دسترس بانک‌‌ها است. این موضوع در افزایش ملایم نرخ بازار بین بانکی مشاهده کرد. از جمله دلایل این افزایش نرخ می‌‌توان به افزایش قابل توجه حراج اوراق دولتی اشاره کرد که منابع نقد بانک‌‌ها را به سمت خود جذب کرد. بر این اساس درحالی‌که در مردادماه حدود 5/ 7هزار میلیارد تومان حراج اوراق صورت گرفت، این عدد در شهریور ماه به 20هزار میلیارد تومان رسید. در نهایت نرخ بهره بازار بین بانکی در محدوده دالان نرخ سود باقی ماند و عدد 9/ 20درصد را به ثبت رساند.

تغییرات در اوراق خزانه

در شهریور1401، نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی با سررسیدهای مختلف، شاهد کاهش بود. بر این اساس، متوسط ماهانه نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی با سررسید یک، دو و سه ساله به‌‌ترتیب با 05/ 0، 45/ 0 و 81/ 0 واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به 56/ 21، 50/ 22 و 37/ 22 درصد رسیده است. کاهش نرخ‌‌های بازده در شهریورماه به دلایلی نظیر ثبات نرخ ارز و ثبات قیمتی در بازارهای موازی، رکود حاکم بر بازار سهام و تداوم روند نزولی شاخص کل، عدم عرضه اوراق اسناد خزانه اسلامی و سررسید شدن برخی از نمادهای این اوراق مربوط است که موجب تقویت تقاضا و کاهش نرخ‌های بازده در سررسیدهای مختلف شده است.

خلاصه اقدامات بانک مرکزی

بانک مرکزی با هدف مدیریت نقدینگی بازار بین بانکی و در جهت تعامل با بانک‌‌ها اقداماتی را انجام داد که در گزارش شهریور ماه تشریح شده است. بر این اساس در این ماه، بانک مرکزی در چهارمرحله حراج، عملیات بازار باز انجام داده است. در این حراج‌‌ها به ترتیب 67، 4/ 68، 5/ 68 و 2/ 68 هزار میلیارد تومان در مجموع به ارزش 272 هزار میلیارد تومان در قالب توافق بازخرید در اختیار بانک‌‌ها قرار گرفت. از سوی دیگر، در شهریور‌‌ماه سال جاری، طی برگزاری پنج مرحله حراج و دو مرحله پذیره‌‌نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی، جمعا مبلغ 20هزار میلیارد تومان اوراق توسط ایستگاه معاملاتی بانک مرکزی به فروش رسید که از این مبلغ، 12هزار میلیارد تومان طی پنج مرحله حراج توسط بانک‌‌ها و سایر سرمایه‌‌گذاران و مبلغ 8هزار میلیارد تومان در دو مرحله پذیره‌نویسی توسط سایر سرمایه‌‌گذاران خریداری شد.