براساس آمار ارائه‌شده از سوی اتحادیه دامداران ایران، سالانه ۸۵۰ هزار تن گوشت قرمز در کشور تولید می‌شود که از این حجم ۵۰۰ هزار تن گوشت گوسفند و ۳۰۰ هزار تن نیز گوشت گاو، گاومیش و گوساله است. براساس همین آمار، تقاضا برای گوشت قرمز در کشور یک‌میلیون و ۱۰۰ هزار تن برآورد شده است در نتیجه 300 هزار تن کمبود عرضه در کشور وجود دارد که معمولا دولت باید این میزان کمبود را یا از طریق واردات یا از طریق افزایش تولید گوشت تامین کند؛ چراکه تمایل مردم برای مصرف گوشت گرم از نوع گوسفند و جایگزین‌نشدن گوشت سفید با گوشت قرمز، موجب کمبود گوشت قرمز در بازار شده است.
نکته قابل‌توجه اینکه در حال حاضر تقاضای فراوانی برای مصرف گوشت گوسفند ایرانی در کشورهای عربی به‌ویژه عراق وجود دارد که همین امر زمینه افزایش میزان قاچاق گوسفند زنده یا گوشت گوسفند را افزایش داده است. براساس آمار به دست آمده، در حال حاضر به‌طور تقریبی سالانه بیش از یک‌میلیون رأس دام زنده به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود. آنچه ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از میزان قاچاق گوسفند زنده اعلام کرده است نشان می‌دهد در 9 ماهه سال 96، 166 هزار و 394 هزار رأس دام زنده توسط این ستاد کشف و ضبط شده، این در حالی است که در 9 ماهه سال 97 این میزان قاچاق با رشد 457 درصدی، به 926 هزار و 477 رأس دام رسیده است.
روند رو به رشد قاچاق دام زنده به کشورهای همجوار و پیامدهای این پدیده در بازار داخلی کشور که موجب کاهش عرضه و افزایش قیمت گوشت قرمز می‌شود، چند سوال مهم را در ذهن ایجاد می‌کند؛ نخست آنکه چرا سرنوشت دامهای قاچاقی که از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشف شده است، معلوم نیست؛ به‌عبارت دیگر، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز پس از کشف و ضبط دام‌ها اعلام نکرده که آیا این کشفیات را به بازار مصرف داخل کشور بازگردانده یا تصمیمات دیگری برای دامهای کشف‌شده اتخاذ کرده است؟
از سوی دیگر آمار منتشرشده از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، آمار مربوط به کشفیات این ستاد از تعداد دامهای قاچاق‌شده است، در حالی که به گفته مرزنشینان و کسانی که دام زنده را به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌کنند، آمار واقعی قاچاق دام زنده، ارقام بیشتری از افزایش این پدیده را نشان می‌دهد. مضاف بر اینکه قاچاق دام زنده در شرایطی صورت می‌گیرد که گفته می‌شود مانع جدی‌ای در مسیر قاچاق دام زنده از مرزها وجود ندارد. به گفته مرزنشینان، دام‌هایی که گفته می‌شود به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود، معمولا و طی فرآیندی بار دیگر از طریق واردات به کشور وارد شده و در بازار داخلی با چند برابر افزایش قیمت به فروش می‌رسد. این امر نشان می‌دهد دست‌های پشت‌پرده، پدیده قاچاق دام زنده را به‌صورت کاملا آگاهانه هدایت می‌کنند.
مراحل قیمت‌گذاری گوشت گوسفند
براساس بررسی‌های انجام‌شده، بره‌ای که در یک دامداری به دنیا می‌آید برای رسیدن به مرحله کشتار (گوسفند) باید به وزن 40 کیلوگرم برسد. بر این اساس با صرف هزینههای مشخصی ازجمله خوراک دام، آب، برق، گاز و هزینه کارگر، یک بره پس از سه تا چهارماه به وزن 40 کیلوگرم می‌رسد. به گفته فعالان صنعت دامداری، مجموع هزینههای لازم برای فرآیند تبدیل بره به گوسفند قابل کشتار، ماهانه 150 تا 200 هزار تومان برآورد می‌شود. حال اگر ماهانه، حداکثر هزینه یعنی200 هزار تومان در نظر گرفته شود، برای یک گوسفند 40 کیلویی، 800 هزار تومان هزینه شده است. به‌عبارت دیگر، هر بره برای تبدیل شدن به گوسفند 800 هزار تومان خرج دارد. حال اگر این رقم بر وزن گوسفند (40 کیلو) تقسیم شود، نشان می‌دهد که هر کیلوگرم گوشت گوسفند زنده برای دامدار حدود 20 هزار تومان هزینه دربر داشته است، لذا دامدار باید با احتساب سود خود، هر کیلوگرم گوشت گوسفند را به قیمت 25 هزار تومان به کشتارگاه بفروشد، این در حالی است که به گفته مدیرعامل یکی از کشتارگاههای تهران، اکنون دامداران هر کیلوگرم گوشت گوسفند زنده را 35 تا 38 هزار تومان به کشتارگاه می‌فروشند.
به گفته مدیر یکی از کشتارگاههای تهران، نیمی از وزن یک گوسفند به گوشت تبدیل می‌شود، حال اگر مبنای فروش هر کیلوگرم گوشت گوسفند زنده 25 هزار تومان در نظر گرفته شود، بنابراین باید این رقم را در دو ضرب کنیم، در نتیجه قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفند 50 هزار تومان در کشتارگاه‌ها تمام می‌شود. در این میان هزینههای مترتب بر یک کیلوگرم گوشت گوسفند در کشتارگاه‌ها حدود 500 تا هزار تومان (هزینه حمل و کشتار) است. به‌عبارت دیگر، هزار تومان به قیمت تمام‌شده گوشت در کشتارگاه‌ها افزوده می‌شود و گوشت قرمز با قیمت 51 هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم از کشتارگاه به مراکز توزیع حمل می‌شود. این در حالی است که به گفته توزیع‌کنندگان گوشت قرمز، هر کیلوگرم گوشت قرمز از در کشتارگاه با بیش از هفت‌هزار تومان افزایش قیمت خریداری می‌شود.
محمود صفری، مدیر یکی از کشتارگاههای تهران در این زمینه می‌گوید: «برخی هزینههای صرف‌شده در فرآیند کشتار در کشتارگاه‌ها، هزینههای پنهان است؛ هزینه‌هایی مانند پوست‌کنی، لاشه‌کشی و... که معمولا روی کاغذ نوشته نمی‌شود ولی در زمان خروج دام از کشتارگاه، محاسبه می‌شود.»
پس از خروج گوشت گوسفند از کشتارگاه‌ها و تحویل آن به مراکز توزیع، گوشت باید با محاسبه 10 درصد سود فروشنده، عرضه شود. درواقع خریدار باید به‌ازای هر شقه گوشت گوسفندی، 56 هزار و 100 تومان پرداخت کند، این در حالی است که برخی فروشندگان با احتساب سود بیشتر، گوشت قرمز را با قیمت۸۸ الی ۹۰هزار تومان به فروش می‌رسانند.
مراحل قیمت‌گذاری گوشت مرغ
موضوع قیمت‌گذاری گوشت مرغ در بازار اندکی با قیمت‌گذاری گوشت قرمز متفاوت است. مهم‌ترین و بیشترین هزینههای تولید گوشت مرغ، مربوط به خوراک و دان مرغ است. براساس آمار ارائه‌شده از سوی اتحادیه تولیدکنندگان مرغ گوشتی، هر کیلوگرم جیره متعادل معمولا شامل ذرت، کنجاله سویا، کنسانتره، روغن، کربنات کلسیم، کوکسیدیواستات‌ها، آنزیم‌ها و پروبیوتیک است که پیش‌دان، میان‌دان و پس‌دان را تشکیل می‌دهد. در یک جیره متعادل، معمولا به‌طور میانگین سه‌هزار و 724 تومان خوراک برای هر کیلوگرم مرغ با وزن 2.5 کیلوگرم نیاز است؛ اما پیش از آن یک مرغدار برای خرید هر قطعه جوجه باید حدود هزار و 800 تومان و برای بیمه و حمل‌ونقل هر قطعه به ترتیب 310 و 20 تومان پرداخت کند. علاوه‌بر این، به‌ازای هر کیلوگرم گوشت مرغ 300 تومان صرف هزینههای بهداشتی، 300 تومان هزینه مصرف انرژی، 450 تومان برای سایر هزینه‌ها همچون هزینه آب شرب طیور، نظافت، بستر، آماده‌سازی، استهلاک، تعمیرات و نگهداری، هزینه ایاب و ذهاب، پرسنل، هزینه کارمزد سرمایه در گردش (سود بانکی) و... می‌شود، حال اگر وزن نهایی یک مرغ 2.5 کیلوگرم در نظر گرفته شود، ضریب تبدیل (مقدار غذای مورد نیاز برای اضافه‌شدن یک واحد وزن) 1.98 لحاظ شود، می‌توان گفت هزینه تولید هر کیلوگرم مرغ برای مرغداران 6 هزار و 600 تا هفت‌هزار تومان است.
با توجه به آمار و ارقام ذکرشده، این سوال مطرح می‌شود که چرا قیمت گوشت مرغ به‌ویژه طی ماه‌های اخیر با افزایش زیادی مواجه بوده است؟ آمار منتشرشده از سوی اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور نشان می‌دهد امسال قیمت ریزمغذی‌ها بیش از 200 درصد و کنجاله سویا 83 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است؛ همین امر موجب شده قیمت تمام‌شده هر کیلوگرم مرغ زنده در مرغداری‌ها با سود حداقل 10 درصد، هفهت‌هزار و 500 تا هفت‌هزار و 750 تومان باشد، اما در حال حاضر گوشت مرغ در بازار به‌طور میانگین به قیمت 13 تا 14 هزار تومان به فروش می‌رسد.
