«کار در منزل با درآمد میلیونی... اگر دانشجو یا خانه‌دار هستید و دنبال کار پردرآمد هستید، با ما تماس بگیرید و...» این بخشی از محتوای آگهی‌های کار در خانه است. آگهی‌هایی که معمولا توسط آموزشگاه‌های بدون شاگرد تنظیم می‌شوند تا صندلی‌های خالی‌شان را پر کنند و در انتها بدون آن‌که شغلی دست‌تان را بگیرد، با شما خداحافظی می‌کنند.
آگهی‌هایی که حالا نه‌تنها در روزنامه‌های پرتیراژ به چشم می‌خورند بلکه گاهی در شبکه‌های ماهواره‌ای هم زیرنویس می‌شوند. در کانال‌های تلگرامی و صفحه‌های اینستاگرام که حرفش را نزنید، این آگهی‌های فریبنده با عددهای وسوسه‌برانگیز به وفور به چشم می‌آیند اما ماجرا چیست؟ آیا به همین راحتی می‌توانید در خانه‌تان بنشینید و پول پارو کنید؟
آموزشگاه‌ها بی‌شاگرد هستند
صاحب یکی از این آگهی‌ها، آموزشگاهی در منطقه ١٠ تهران است. طبقه دوم یک ساختمان قدیمی در میدان جمهوری آموزشگاهی است که مدام به روزنامه همشهری آگهی می‌دهد. ساخت جعبه کادویی با درآمدهای میلیونی، مونتاژ گل و درختچه مصنوعی، سوزن‌دوزی و منجوق‌دوزی روی لباس و... اینها رشته‌هایی است که این آموزشگاه ادعا دارد با آن شغلی دندان‌گیر نصیب‌تان می‌شود. جالب آنجاست که این آگهی سال‌هاست به صورت مرتب منتشر می‌شود و گویا کارگاه جعبه‌سازی یا منجوق‌دوزی صاحب این آگهی ظرفیت نامحدود و بزرگی از بازار را در اختیار دارد. آن‌قدر که هرچه کارگر جذب کنند، باز هم شغل وجود دارد!
سمیه رحمانی، یکی از افرادی است که با آگهی سراغ این آموزشگاه آمده است. او به «شهروند» می‌گوید: در آگهی گفته شده بود که می‌توانید با ساخت جعبه کادویی ماهانه ٣میلیون تومان درآمد داشته باشید. به محض تماس با آموزشگاه، به من اعلام شد که باید یک دوره دوماهه ساخت جعبه را بگذرانید که می‌شود ٨ جلسه. در واقع هرهفته یک کلاس آموزشی برگزار می‌شود.
او ادامه می‌دهد: برای هرجلسه ٣٠هزار تومان دریافت می‌کنند که در مجموع ٢٤٠هزار تومان شهریه دادم و آموزشگاه اعلام کرد درصورتی که به کار گرفته شوید، هزینه برگشت داده می‌شود.
دوره دوماهه آموزشی او تمام شده است اما هیچ خبری از کار نیست. او جعبه‌های کادویی را که در یک کیسه مشمایی در دست دارد، نشان می‌دهد. شما بگویید این جعبه‌ها چه ایرادی دارد؟
به جعبه‌ها با دقت نگاه می‌کنم. جعبه‌ها بسیار ظریف و با دقت درست شده‌اند اما مسئولان آموزشگاه به او گفته‌اند که جعبه‌ها استاندارد مورد نظرشان را ندارد و نمی‌توانند به او کار بدهند!
دلایل واهی برای ردکردن!
مسئول آموزشگاه در این‌باره توضیح می‌دهد که استانداردهای ما ایستایی جعبه، سایز استاندارد! ظرافت و دقت در کار و موارد دیگری است که با ارزیابی حضوری کارشناسان‌مان قابل تشخیص است. ضمن این‌که هنرجو باید در مصاحبه‌ای حضوری، جعبه را با سرعت بالا بسازد تا کار را به او بسپاریم.
هنرجوی دیگری که کار او هم رد شده است، به «شهروند» می‌گوید: من از قبل جعبه‌سازی را بلد بودم و سفارش‌های یک مغازه را می‌گرفتم اما مغازه تعطیل شد و برای پیداکردن کار مجدد به این آموزشگاه آمدم اما آنها آموزش قبلی من را قبول نداشتند و گفتند باید حتما در دوره ویژه آنها شرکت کنم و حالا به من کار نمی‌دهند.
فقط سه جلسه کلاس برای تعمیر موبایل
ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. تعمیر تلفن همراه یا لوازم برقی در خانه، یکی دیگر از عناوین این آگهی‌های فریبنده است. بخش دیگری از آگهی‌ها هم به شما می‌گویند نصب و راه‌اندازی برنامه‌های کاربردی کامپیوتر را یاد بگیرید و با سفارش‌های تلفنی به‌عنوان تکنیسین اعزام شوید، اما ماجرای این آگهی‌ها هم مشابه ساخت جعبه در خانه است.
«سه جلسه فشرده کلاس آموزشی برای تعمیر تلفن همراه ٧٠هزار تومان» این جمله را یکی از شرکت‌های کار در منزل می‌گوید. اما تنها سه جلسه برای آموزش کافی است؟
یکی از این شرکت‌ها توضیحات بیشتری را به ما ارایه می‌دهد و می‌گوید: «ما کارآفرین هستیم برای همین شرایط سهل‌تری برای کسانی که به کار در منزل نیاز دارند، قرار داده‌ایم. اما شرایطی هم وجود دارد، مانند کلاس توجیهی یا آموزشی. ابتدا کلاس آموزشی سه روزه را در نظر می‌گیریم و در صورتی که افراد نیاز به آموزش بیشتری داشتند، آموزش‌های بیشتری برایشان قرار می‌دهیم.» این درحالی است که هزینه یکی دیگر از شرکت‌های کار در خانه برای برگزاری همین کلاس جلسه‌ای ٢٥هزار تومان است.
آنها هم می‌گویند تنها در صورتی به افراد کار می‌دهند که در مصاحبه و تحویل نمونه کار موفق باشند. وقتی از آنها درباره معیارهایشان می‌پرسیم، می‌گویند این معیارها تنها نظر متخصصان و کارشناسان‌شان است!
دنبال شهریه‌تان هستند
نه کارآفرینی برای شما
با این وجود به نظر می‌رسد این آگهی‌ها که غالبشان توسط آموزشگاه‌ها منتشر می‌شود، ترفندی برای جذب کارآموز و دریافت شهریه است تا کارآفرینی.
برای شروع کار کافی است یکی از نمونه‌های کاری خود را در اختیار شرکت‌های مربوطه ببرید تا در صورت تایید، شروع به کار کنید و در غیر این صورت در کلاس‌های آموزشی شرکت کنید. کلاس‌هایی که انتظارات خود را به متقاضیان آموزش می‌دهند و هزینه آن را دریافت می‌کنند. اما در چه صورت مورد تایید برای کار قرار می‌گیرند، آن هم بدون شرکت در کلاس‌های آموزشی.
مسئول یکی از شرکت‌های کار در منزل به ما می‌گوید: «زمانی که افراد نمونه‌های خود را ارایه می‌دهند، حتما باید شبیه محصول ما باشد، در غیر این صورت باید در کلاس‌ها شرکت کنند.» برخی از این شرکت‌ها می‌گویند از متقاضیان کار چک و سفته برای ضمانت دریافت نمی‌کنند. درحالی‌که تمامی وسایل مورد نیاز برای ساخت جعبه در اختیار متقاضی کار قرار می‌گیرد. اما به گفته مسئول این شرکت «پس از برگزاری کلاس‌های آموزشی، شرکت مواد اولیه را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد و به‌ازای آن مبلغی را دریافت می‌کند که مبلغ دریافتی هم با اتمام کارهای اول و دوم برای متقاضی جبران می‌شود.»
با این حال، بیشتر این شرایطی که در اول کار گفته می‌شود، فریبی بیش نیست. بسیاری از کارآموزان این آموزشگاه‌ها می‌گویند موفق به استخدام نشده‌اند و پولشان را برای یادگیری مهارت‌های به‌دردنخور و غیرکاربردی هدر داده‌اند؛ مهارت‌هایی که ممکن است تا آخر عمر مورد نیازشان نباشد.
گول تبلیغ از تلویزیون یا روزنامه‌های بزرگ را نخورید
حتما آگهی‌های پدیده شاندیز یا ثامن‌الحجج را از تلویزیون دیده‌اید؟ رسانه‌ها در قبال صحت آگهی‌هایشان بار حقوقی خاصی ندارند و نباید به بهانه این‌که آگهی در روزنامه‌ای بزرگ منتشر شده یا در تلویزیون، فریب این دسته از موسسات را بخورید.
عبدالله سمامی، حقوقدان دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «مطلبي بار حقوقي دارد كه تحت نظر قانون‌گذار و طبق تشريفات تصويب‌‌شده باشد وگرنه آن‌چه توسط رسانه به تنهايي نگاشته شود، مستلزم دارا بودن بار حقوقي نیست و تحت لواي خبر، تبليغ يا مانند آن است. البته نباید از یاد برد كه مطالب رسانه‌ها قابليت انتساب بار حقوقي را دارند. براي مثال فرض كنيم رسانه‌اي با نام x تهمتي يا افترايي را به شخصي منتسب كند، در اين صورت شخص زيان‌ديده تحت حمايت قانون قرار می‌گیرد، بنابراين قانون به‌خصوص قانون جرايم رايانه‌اي و قانون تجارت الكترونيك در جهت بخشيدن محتواي رسانه مدد ميدهند و صرف درج مطلبي در رسانه به معناي داشتن بار حقوقي نیست.»
معمولا رسانه‌ها با هدف ذینفع‌شدن به پذیرش آگهی اقدام می‌کنند، سمامی این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: «هدف رسانه از نشر آگهي تبليغ و ترغيب اشخاص در ازاي دريافت وجه و سود براي شخص آگهي‌دهنده است. اصولا و در غالب موارد فرض بر عدم‌سوءنيت رسانه در نشر است و رسانه تنها به عنوان معرف با حسن‌نيت اقدام می‌کند.»
همچنین باید در نظر داشت رسانه تنها به عنوان معرف جهت افزايش سود بنگاه و بدون سوءنيت اقدام به تبليغ و پخش آگهي می‌کند، به همین جهت شايد بتوان تنها عنوان واسطه را در جهت نيل ارتباط و معاملات عرضه‌كننده و مشتريان در نظر گرفت، بنابراین نمی‌تواند به‌عنوان کلاهبرداری تلقی شود.