اقتصادبازار: همه چیز از یک تفکر مجازی آغاز شد. جوانی اراکی با خلق ایده سه شنبه های بدون خودرو و اشتراک گذاری آن در فضای مجازی تلگرام، آغازگر حرکت نوینی بود که شاید الهام بخش سایر جنبش ها و برنامه های شهری دیگر نیز باشد. کوروش بختیاری از شهر آلوده و صنعتی اراک کمپین خود را آغاز کرد اما شاید هرگز خود نیز گمان نمی برد که کیلومترها آنطرف تر، پرچم حرکت مجازی او، در فضایی حقیقی توسط شهردار اصفهان برافراشته گردد. تصمیم آقای شهردار، شاید تعبیر استفاده شهر خلاق از فرصت های خلاقانه است؛ اما در این میان نقش و تاثیر نیمی از جامعه به فراموشی سپرده شده است. نقش بانوان در این پویش شهری چیست؟
چهارباغ اولین بلوار پیاده مدار ایران
ساختار اصفهان عصر صفوی مطابق با پیاده روی بوده است. چهارباغ اصفهان اولین بلوار پیاده مدار ساخته شده در ایران است. با استناد به منابع کهن مصور و مکتوب، این پیاده راه تاریخی که استخوان بندی اصلی شهر اصفهان را تشکیل می داده، روزگاری محل اسب سواری و پیاده روی بوده است. جهانگرد مشهور فرانسوی، ژان شاردن (Jean Chardin) در سفرنامه اش می نویسد: "عصرها قدم زدن در چهارباغ فوق العاده لذتبخش است و 9 ماه سال گلهاى کنار جویها، از آب هر جوى سیراب میشوند". همچنین نوشته های لارنس لاکهارت(Lawrence Lockhart)، مورخ و ایرانشناس بریتانیایی حاکى از آن است که چهارباغ جهت تفریح اهالى شهر و لذت بردن از مصاحبت با یکدیگر در حال پیاده روى یا حتى سوارکارى ساخته شده بود.
محله جلفا و میدان نقش جهان به عنوان پیاده راه، تجربه هایی موفق از لحاظ اقتصادی، اجتماعی می باشند. این فضاهای شهری که از محور های تاریخی شهر نیز به شمار می آیند، شرایط مطلوب برای یک پیاده روی لذت بخش را دارا می باشند که موجب رونق گردشگری شهری گردیده است. چنین پیاده راه هایی هویت تاریخی شهر هایی مانند اصفهان می باشند. شاید اکنون زمان آن است تا بحران حاکمیت اتومبیل بر فضاهای شهری را به فرصتی برای احیای حیات شهرها تبدیل کنیم.
کمپین"سه‌شنبه‌های بدون خودرو"
به دلیل بالا رفتن آگاهی عمومی از اهمیت تحرک روزانه در سلامت روح و جسم، پیاده روی در کشورهای پیشرفته غالبا طرفداران زیادی دارد اما در شهرهای کشور ما معضلاتی مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی و بسیاری عوامل دیگر سبب شده تا کمتر کسی تمایل به پیاده روی داشته باشد.
با درک اهمیت ترویج فرهنگ پیاده روی و دوچرخه سواری، در کشور ما نیز فعالیت هایی صورت می گیرد. پر سر و صدا ترین آنها که در ماه های اخیر به راه افتاد کمپین"سه‌شنبه‌های بدون خودرو" است. این جنبش از اراک آغاز شد و با همکاری حامیانی چون بانک مسکن و بانک تجارت ادامه یافت و با پیوستن سازمان محیط زیست، بانک مرکزی و وزارت ورزش و جوانان، و برخی شبکه‌های استانی مانند تلویزیون محلی یزد، دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه صنعتی شریف و شهرداری برخی شهرهای ایران با هدف اثرگذاری هر چه بیشتر همچنان در جریان است.
اما از میان مسئولان شهری، مهدی جمالی نژاد، شهردار اصفهان مصمم تر از دیگران به این جنبش ورود کرده است. به نحوی که هر سه شنبه با دوچرخه به محل کار خود رفت و آمد کرده و با تشویق مدیران، معاونین و کارکنان شهرداری بر پشتیبانی از این طرح تاکید داشته است.
شهرداری اصفهان تصمیم دارد تا در خصوص محدود کردن نفوذ خودروهای شخصی به برخی محور های شهر، تدابیری اتخاذ کند. معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان در روزهای گذشته اعلام کرد: "پویش مردمی سه شنبه های بدون خودرو موجب شده تا شهرداری طرح پیاده رو سازی خیابان چهارباغ عباسی را از اولین سه شنبه پس از ماه مبارک رمضان آغاز کند."
جایگزینی پیاده روی و دوچرخه سواری در جابجایی های کوتاه شهری، باعث صرفه جویی در وقت و انرژی می شود. روزانه ده ها میلیون لیتر بنزین توسط خودروها و موتورسيكلت‌ها در شهرهای ما مصرف می گردد که این میزان با عمومی کردن فرهنگ پیاده روی و استفاده از دوچرخه به اندازه چشمگیری کاهش خواهد یافت.
در شرایطی که کشورهای پیشرفته برای گسترش فرهنگ پیاده روی و استفاده از دوچرخه برای سفر های کوتاه شهری از هیچ تلاشی فروگذار نیستند، کلانشهر های کشور ما از آلودگی هوای ناشی از سوخت اتومبیل ها رنج می برند. این در حالیست که شهر های ما در گذشته نه چندان دور، ظرفیت پیاه مداری بالایی داشته و فرهنگ پیاده روی در جامعه ما از قدمت تاریخی بالایی برخوردار بوده است. برای نمونه شهرهای یزد و اصفهان به لحاظ توپوگرافی، در بسیاری نقاط مسطح بوده، و برای دوچرخه سواری بسیار مناسب می باشند. نامگذاری اصفهان به عنوان شهر دوچرخه ها اثبات نمود عینی این موضوع است. اما به مرور زمان و با تسلط اتومبیل پر زرق و برق، از حضور دوچرخه ها کاسته گردید و عادت پسندیده دوچرخه سواری کمرنگ شده است.
پیاده مدارترین شهرهای دنیا
پیاده راه، نخستین بار در شهرهای اروپایی و با هدف خارج کردن محدوده‌های تاریخی شهرها از سلطه اتومبیل ها و حفاظت از بافت‌های قدیمی مورد توجه قرار گرفت تا جایی که در دهه 80 میلادی، ورود اتومبیل‌ها به اغلب قسمت های مرکزی و تاریخی شهرهای اروپا محدود شد. این پیاده راه ها با توجه به معماری، اقلیم و فرهنگ نقاط مختلف می تواند به صورت کوچه، بازار، میدان و غیره ایجاد شوند. این مسیرها علاوه بر قابلیت پیاده روی ایمن، برای دوچرخه سواری نیز مناسب هستند. از پیاده مدارترین شهر ها می توان کپنهاگ، ونیز، نیویورک، مونیخ، مونترال و پاریس را نام برد. سال 2000 میلادی جنبشی جهانی با هدف ارتقای نقش پیاده‌روی در شهرها، تحت عنوان جنبش «پیاده‌روی قرن 21» با برپایی کنفرانس بین‌المللی پیاده روی قرن 21 راه افتاد. اولین دوره این گردهمایی ها در سال 2000 با شعار «پیش به سوی پیاده‌روی در قرن 21» در شهر لندن برگزار شد. آخرین کنفرانس نیز در شهر وین اتریش با شعار «گامی رو به جلو» برپا گردید. این کنفرانس امسال در هنگ کنگ گرانترین شهر دنیا برگزارخواهد شد.
وام خرید دوچرخه و سیستم اشتراک دوچرخه از جمله اقداماتی است که برای تسهیل استفاده از دوچرخه در برخی کشور ها صورت گرفته است. برخی شهرهای کشورهایی چون آمریکا، کانادا، هلند، دانمارک، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، سنگاپور، چین از سیستم اشتراک دوچرخه برخوردار هستند. طراحی های شهری انسان مدار و ایجاد یک سیستم حمل و نقل عمومی قدرتمند، منسجم و متناسب با رشد جمعیت، از دیگر گامهایی است که کشور های پیشرفته برای کاهش حضور اتومبیل ها در فضاهای شهری انجام دادند.
بانوان و دوچرخه سواری
بی تردید خلق پیاده راه ها به عنوان فضای های شهری پویا، موجب سرزندگی شهری می گردد. اما همچنانکه نهادینه کردن پیاده روی و دوچرخه سواری در شهرها به جای استفاده از وسایل نقلیه شخصی، گامی به سوی ایجاد یک شبکه ی کارآمد حمل و نقل عمومی و توسعه پایدار شهری است عدم توجه به وجود و حضور نیمه فعال و تاثیرگذار اجتماع در این پویش مردمی، گامهای آن را با تردیدهای جدی روبرو خواهد ساخت. با حرکت دوچرخه ها، شهرها فرصت دوباره نفس کشیدن، خواهند یافت. اما مادام که نهاد خانواده از این پویش مردمی بدون بهره باشد امکان نهادینه شدن و ورود آن به عرصه های فرهنگی جامعه میسر نخواهد بود. حرکت امروز شهردار اصفهان حرکتی ارزشمند است که چنانچه با زیرساختهای قانونی مانند همراهی پلیس شهری و بیمه دوچرخه سواران، حمایتهای فرهنگی، همچون پشتیبانی رسانه ملی و نهادهای مذهبی و سفارشات اجتماعی مانند همراهی جامعه پزشکان و معلمان همراه نباشد به میتینگ ها و شعارهای تبلیغاتی و انتخاباتی شبیه خواهد بود. دریابیم که باید با جلب حمایت تمام ارکان شهری، جنبش هایی مانند "سه شنبه های بدون خودرو"، را پاس داشت تا سلامت و هویت شهرهایمان را نگهداری کنیم.
urbanflanuer@gmail.com