آزادسازي سهام عدالت
4 سال پس از پايان مهلت قانوني
واگذاري سهام عدالت به مشمولين در راستاي آيين‌نامه افزايش ثروت خانوارهاي ايراني از طريق گسترش سهم بخش تعاون صورت گرفت. در تاريخ 9 بهمن 1384 اين آيين‌نامه به تصويب هيات وزيران رسيد و كار واگذاري سهام عدالت در چند استان از سر گرفته شد. از زمان توزيع سهام عدالت ميان مشمولين، امكان آزادسازي آن فراهم نبود و سود حاصل از سبد سهام عدالت هر چند وقت يك‌بار به حساب افراد واريز مي‌شد. در واقع سبد سهام عدالت تركيبي از 60 شركت بورسي و فرابورسي است كه براي هر فرد نه يك شركت خاص كه مجموعه‌اي از اين شركت‌ها به اندازه يك ميليون تومان قرار دارد. طبق قانون سهام عدالت دولت بايد سهام عدالت را در سال 95 آزاد مي‌كرد اما عملا آزادسازي برخلاف قانون تا ماه پيش صورت نگرفت.
آزادسازي و ورود به بورس
روز 9 ارديبهشت، رهبر انقلاب با درخواست رييس‌جمهور مبني بر آزادسازي سهام عدالت موافقت كرد. پس از اعلام رسمي آزادسازي، دارندگان اين سهام مي‌توانند با مراجعه به سايت سازمان خصوص‌سازي نسبت به مديريت مستقيم و غير مستقيم سهام خود اقدام كنند.
افرادي كه شيوه مستقيم را انتخاب كردند دو راه پيش رو دارند؛ اگر كد بورسي دارند سهام را در بورس عرضه كنند. راه دوم اين است كه سهام را نزد خود نگه دارند. در اين روش مي‌توانند 30 درصد از ارزش سبد سهامي خود را به بانك‌ها بفروشند. سوي ديگر ميدان نيز مشمولاني هستند كه تمايلي به در دست گرفتن مديريت سهام خود ندارند. در اين روش به اندازه سهام عدالت‌شان، سهامي از شركت‌هاي سرمايه‌گذاري استاني را در اختيار دارند كه قرار است شوراي عالي بورس به زودي در خصوص فروش سهام اين شركت در بازار سرمايه تمهيداتي بينديشد.
ارزش سهام عدالت چقدر است؟
پس از «نحوه مديريت سبد سهام» مهم‌ترين كليدواژ‌هايي كه محافل اقتصادي و سايت‌هاي خبري را پر كرده بود، «ارزش كل سهام عدالت و ميزان 30 درصد آن» است. با وجود اينكه سازمان خصوصي‌سازي سايت www.sahamedalat.ir را به منظور مشاهده اطلاعات صورت وضعيت دارايي سهام عدالت براي مشمولاني كه روش مستقيم را انتخاب كردند، معرفي كرد، اما مشاهدات ميداني نشان مي‌دهد كه برخي بانك‌ها مبلغي كمتر از ارزش 30 درصد سهام عدالت را به حساب افراد واريز مي‌كنند. در بخشي از اين سايت، سامانه سهام عدالت محاسبه‌هايي براي مشمولان انجام داده كه بر اساس آن افرادي كه سهام‌شان داراي ارزش 500 هزار توماني در سال 85 بود، هم‌اكنون ارزش سهام‌شان 8 ميليون است كه 30 درصد آن رقمي بين 2 تا 2.5 ميليون تومان خواهد بود. ارزش سهام يك ميليوني در سال 85 نيز در حال حاضر 16 ميليون برآورد شده كه 30 درصد آن بالغ بر ۴ ميليون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد بود. هر چند رقم نهايي پرداختي توسط بانك‌ها به ارزش روز سهام بستگي دارد اما گفته برخي مشمولان سهام عدالت پس از مراجعه به بانك، گوياي موضوع تفاوت زياد بين آنچه در سايت بارگذاري شده و آنچه پرداخت مي‌شود، است.
آزاد است اما خريدار نيست
از روز 6 خرداد، مشموليني كه «سبدگرداني مستقيم» را به عنوان راه مديريت سهام خود انتخاب كردند، با مراجعه به شعب بانك‌ها مي‌توانستند 30 درصد از سهام خود را به فروش برسانند. اما به نظر مي‌رسد برخي بانك‌ها از خريد اين ميزان از سهام عدالت امتناع مي‌كنند و افراد را حتي با داشتن «كد رهگيري» كه به گفته سازمان خصوصي‌سازي براي فروش بخشي از سهام عدالت كافي است، رد مي‌كنند.
روز شنبه در صف تشكيل شده در يك بانك خصوصي خانمي قصد فروش 30 درصد از سهام عدالت خود را داشت. اما با پاسخ منفي مسوول باجه مواجه شد. فردي كه مسوول رسيدگي به تقاضاي او بود، با رد اصرار خانم مبني بر تغيير وضعيت در سامانه سهام عدالت و تغيير به شيوه مستقيم، تاكيد داشت كه او براي وضعيت سهام عدالت خود اقدامي نكرده و هر گونه ادعايي مبني بر داشتن «كد رهگيري» را بي‌ارتباط با وضعيت فروش سهام عدالت مي‌دانست. نكته‌اي كه اين خانم پس از خروج از بانك به آن اشاره كرد: «تغيير وضعيت در سامانه سهام عدالت با وجود به اتمام رسيدن مهلت سازمان خصوصي‌سازي براي تعيين تكليف سهام عدالت بود.» او معتقد است بانك با نپذيرفتن «كدرهگيري»، خريد سهام او را به زمان ديگري موكول كرد.
فرد ديگري كه براي فروش سهام خود به بانك مراجعه كرده بود، در ابتدا با خودداري بانك از خريد سهامش مواجه شد اما پس از ارايه سند تغيير وضعيت سهام عدالت خود در سامانه سازمان خصوصي‌سازي، مسوول باجه بانكي به او گفت كه 30 درصد سبد سهامش تنها 70 هزار تومان ارزش دارد. اين فرد نيز از فروش سهام خود منصرف شد و بدون انجام كاري بانك را ترك كرد.
فرد ديگري هم كه براي فروش سهام عدالت خود به بانك مراجعه كرده بود، روايت‌هايي از عدم همكاري بانك‌ها براي خريد 30 درصد سهام عدالت يا خريد با قيمت كمتر را بيان مي‌كند. هر چند اميدوار است اين اتفاق براي سهام عدالتش نيفتد.
خريد كمتر، شايعه است
خريد كمتر از ارزش 30 درصد سهام عدالت توسط بانك‌ها بارها توسط معاون سازمان خصوصي‌سازي تكذيب شده است. حسين علايي ضمن نادرست بودن برخي ادعاهاي مطرح شده در فضاي مجازي در خصوص خريد سهام عدالت تنها به قيمت 450 هزار تومان، معتقد است اين ادعاها توسط افراد با اهداف مشخص دست به دست مي‌شود. علايي در بخشي از سخنان خود افزوده است: «فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت با قيمت تابلو انجام مي‌شود، پس چطور ممكن است بانك بتواند اين سهام را با قيمت ۴۵۰ هزار تومان خريداري كند؟ شركت‌ها، بورسي و داراي قيمت تابلو هستند، زماني كه ثبت سفارش ۳۰ درصد از سهام عدالت زده شود برمبناي قيمتي مشخص كه نرخ تابلو است سفارش پذيرفته خواهد شد.