[یزدان مرادی] گرفتارشدن تولیدکنندگان طیور در گرداب دلال‌ها، معنایی جز احتمال افزایش قیمت مرغ و تخم‌مرغ و کاهش عرضه این مواد غذایی در آینده ندارد. وقتی توان عرضه کافی نهاده‌های دامی از سوی دولت وجود نداشته باشد، تولیدکنندگان مجبور می‌شوند نیاز واحدهای تولیدی خود را گران‌تر از دلال‌ها بخرند که به این شکل هزینه‌هایشان افزایش پیدا خواهد کرد و درنهایت چاره‌ای جز گران‌کردن تولیدات‌شان نخواهند داشت. تولیدکنندگان مرغ می‌گویند که در روزهای اخیر مجبور شده‌اند نهاده‌های دامی را ١٠٠درصد گران‌تر از قیمت مصوب دولت از دلال‌ها بخرند که اثر مستقیم این اتفاق احتمالا کوچک‌شدن سفره مردم در آینده خواهد بود. قیمت‌گذاری دستوری در بازار مرغ و تخم‌مرغ همچنان اصلی‌ترین ابزار دولت برای کنترل قیمت‌هاست اما اگر فشار هزینه‌ها بیشتر شود و بدهکاری واحدهای تولیدی به سیستم بانکی افزایش پیدا کند، احتمال افزایش قیمت‌ها وجود خواهد داشت؛ همان اتفاقی که اخیرا در بازار خودرو نیز رقم خورده است. دولت بعد از شیوع ویروس کرونا به دلیل فشارهای ناشی از تحریم‌ها و افزایش هزینه‌های جاری با کسری بودجه بالا روبه‌روست اما همچنان تلاش دارد با اجرای برنامه‌هایی راه را بر دلالی ببندد ولی به گفته کارآفرینان ابزاری کافی در این خصوص در اختیار ندارد. رضا سواری از تولیدکنندگان برتر صنعت طیور است. او با بیان اینکه ٥٠درصد بازار نهاده‌های دامی در اختیار دلال‌هاست به «شهروند» می‌گوید: «دولت اخیرا اعلام کرده خرید نهاده‌های دامی در فضای مجازی قاچاق است؛ این حرف باید زمانی زده شود که دولت به اندازه کافی بار نهاده داشته باشد چون تولیدکنندگان هم دوست ندارند با دلال‌ها معامله کنند اما این شرایط وجود ندارد و ما مجبوریم به سمت دلال‌ها برویم و ١٠٠درصد گران‌تر از آنها خرید کنیم؛ چون اگر این کار را انجام ندهیم، نمی‌توانیم به تولیدمان ادامه دهیم.»
تولید با تورم ١٩درصدی
«اگر ٢٤میلیارد تومان پول مورد نیاز واحدهای تولیدی‌ام به نهاده‌های دامی را در هر بار خرید در سپرده‌های بانکی بگذارم، سود بیشتری می‌دهد تا اینکه در تولید بیاورم.» این صحبت سواری نشان‌دهنده افزایش هزینه‌های تولید در صنعت طیور است که در آمارهای رسمی نیز آمده است؛ براساس آخرین گزارش مرکز آمار، شاخص قیمت تولیدکننده [تورم] محصولات مرغداری‌های صنعتی در سال گذشته حدود ١٩,٣٦درصد نسبت به سال ٩٧ رشد کرده است. در نگاهی جزئی‌تر، تورم تولید مرغ برای واحدهای صنعتی در سال ٩٨ حدود ٢٢.٤١درصد و برای تخم‌مرغ ٦.٧٩درصد بیشتر از سال ٩٧ بوده است. البته این تورم به دلیل کنترل قیمت‌ها به وسیله دولت باعث گران‌ترشدن قیمت مرغ ماشینی نشده و این ماده غذایی پرمصرف در اردیبهشت‌ماه امسال به قیمت متوسط هر کیلوگرم ١١هزارو٥٧ تومان به فروش رسیده که نسبت به ماه مشابه سال ٩٨ حدود ٧درصد ارزان‌تر است. به نظر می‌رسد رشد هزینه‌های واحدهای تولیدی بیشتر از همه خودش را در قیمت تخم‌مرغ نشان داده و افزایش ٢٤درصدی نرخ آن را در اردیبهشت ٩٩ نسبت به ماه مشابه ٩٨ رقم زده است.
چالش اصلی؛ کمبود عرضه نهاده‌های دامی
خرید نهاده‌های دامی به قیمت ١٠٠درصد گران‌تر از دلال‌ها، بزرگ‌ترین چالشی است که تولیدکنندگان دام و طیور در هفته‌های اخیر با آن روبه‌رو بوده‌اند. رضا سواری، کارآفرین نمونه صنعت طیور، به «شهروند» می‌گوید: «ما در تأمین نهاده‌های دامی مشکلات زیادی داریم؛ مثلا برخی واردکنندگان عمده می‌گویند به آنها ارز ترجیحی تعلق نگرفته است تا بتوانند بارشان را از گمرک آزاد کنند به همین دلیل در آنجا دپو شده است. من برای واحدهای تولیدی‌ام در بهمن ٩٨ حدود ١٥٠٠ تن ذرت خریده بودم که تازه در روزهای اخیر به دستم رسیده است. این در حالی است که پولش را آن زمان داده بودم و آن‌قدر توان ندارم که هر هفته سفارش بدهم، پول هم بدهم و منتظر بمانم ٤ ماه بعد بار به دستم برسد برای همین مجبورم برای تأمین نهاده مورد نیاز به سمت دلال‌ها و بازار آزاد حرکت کنم.» این تولیدکننده با بیان اینکه ٢٠ روز طول می‌کشد تا هزار تن نهاده دامی در واحدهای تولیدی‌اش به پایان برسد، درباره اختلاف قیمت دولتی و بازار آزاد هم می‌گوید: «قیمت مصوب دولت برای هر کیلوگرم ذرت هزارو٣٥٠ تومان و هر کیلوگرم سویا ٢هزارو٤٥٠ تومان است در حالی که در بازار آزاد باید بین ٢هزارو٥٠٠ تا ٢هزارو٩٠٠ تومان برای هر کیلوگرم ذرت و ٥هزار تومان برای هر کیلوگرم سویا پرداخت کنیم. همین قیمت‌های بازار آزاد هم نسبت به بهمن ٩٨ گران‌تر شده‌اند؛ مثلا هر کیلوگرم ذرت هزارو٧٠٠ تومان و هر کیلوگرم سویا ٣هزار تومان بود. من هر بار حدود ٣هزار تن سویا و ذرت برای ١٦ واحد تولیدی‌ام نیاز دارم که مجبورم بین ٢هزارو٥٠٠ تا ٢هزارو٧٠٠ تن آن را به شکل آزاد تهیه کنم. اخیرا دولت ٢٥ تن نهاده دامی به من داده است؛ این میزان فقط برای نصف روز واحدهای تولیدی من کافی است.»
دلال‌ها چه کسانی هستند؟
٥٠درصد بازار نهاده‌های دامی در اختیار دلال‌هاست؛ سواری با اعلام این آمار می‌گوید: «دلال‌ها افرادی هستند که قبلا پول را به حساب واردکنندگان واریز کرده‌اند و الان دارند آن را در بازار به شکل آزاد عرضه می‌کنند؛ چون کمبود نهاده وجود دارد، تولیدکنندگان مجبورند از آنها خرید کنند به همین دلیل سود فوق‌العاده‌ای نصیب دلال‌ها می‌شود. این افراد آزادانه در حال فروش هستند. تولیدکنندگان تلفنی با دلال‌ها تماس می‌گیرند و معامله انجام می‌شود.» دولت اخیرا اعلام کرده خرید نهاده‌های دامی در فضای مجازی قاچاق است؛ این در حالی است که تولیدکنندگان مجبورند این کار را انجام دهند. سواری با بیان اینکه از زمانی که دولت این مسأله را اعلام کرده، دلال‌ها عرضه را کاهش و قیمت‌ها را افزایش داده‌اند، می‌گوید: «خرید نهاده از دلال‌ها در فضای مجازی نیست؛ آنها به شکل آزادانه کار می‌کنند. دولت باید زمانی از قاچاق‌بودن معامله در فضای مجازی حرف می‌زد که به اندازه کافی بار نهاده در اختیار داشت. تولیدکنندگان هم دوست ندارند با دلال‌ها معامله کنند اما این شرایط وجود ندارد و ما مجبوریم به سمت دلال‌ها برویم و ١٠٠درصد گران‌تر از آنها خرید کنیم؛ چون اگر این کار را انجام ندهیم، نمی‌توانیم تولید کنیم.» تولیدکنندگان می‌گویند دولت به شکل قطره‌چکانی اقدام به عرضه نهاده‌های دامی می‌کند اما دولت تأکید دارد که عرضه نهاده‌های دامی به میزان کافی در حال انجام است و قرار است ستاد تنظیم بازار نهاده‌های دامی در آینده نزدیک شروع به کار کند. فعلا دلال‌ها در بازار جولان می‌دهند و تولیدکنندگان هم ناگزیر به معامله با آنها هستند.
آنچه باید بدانیم
٥٠ درصد بازار نهاده های دامی در اختیار
دلال هاست.
مصوب دولت برای هر کیلوگرم ذرت ١٣٥٠ تومان و هر کیلوگرم سویا ٢ هزار و ٤٥٠ تومان است درحالی‌که در بازار آزاد باید بین ٢ هزار و ٥٠٠ تا ٢ هزار و ٩٠٠ تومان برای هر کیلوگرم ذرت و ٥ هزار تومان برای هر کیلوگرم سویا پرداخت کنیم.
دولت به شکل قطره چکانی اقدام به عرضه نهاده های دامی
می کند.
برخی واردکنندگان عمده می گویند به آنها ارز ترجیحی تعلق نگرفته است تا بتوانند بارشان را از گمرک آزاد کنند.
تولیدکنندگان نمی خواهند با دلال ها معامله کنند اما عرضه
نهاده ها کافی نیست و ما مجبوریم چون اگر این‌کار را انجام ندهیم، نمی توانیم به تولیدمان ادامه دهیم.