آنطور که آمار‌ها نشان می‌دهد دردولت‌های یازدهم و دوازدهم شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها رشد و گسترش بسیاری داشتند بر اساس گزارش معاونت علمی ریاست جمهوری در حدود سه هزار و ٢٠٠ شرکت دانش‌بنیان در کشور فعالیت می‌کنند که این شرکت‌ها در سال گذشته ۱۳ هزار میلیارد تومان فروش محصول داشته‌اند. با این همه در این روزهای کرونایی با اینکه برخی از شرکت‌های دانش بنیان خوش درخشیدند و رونق گرفتند، اما بودند برخی از شرکت‌هایی که با ورود ویروس کرونا دچار مشکلاتی شدند. روایت از همان شرکت‌هایی است که به خاطر اجرای پروتکل‌های بهداشتی نیمه تعطیل یا تعطیل شدند و حالا همین شرکت‌ها از دولت می‌خواهند تا برای رونق دوباره‌شان از آنها حمایت ویژه کند. احسان نوری مشاور یک استارتاپ در این باره معتقد است: برخی از شرکت‌ها به خاطر پروتکل‌های بهداشتی و محدودیت‌های رفت و آمد مجبور به تعطیلی شدند و برخی دیگر به‌خاطر خدماتی که ارائه می‌کردند به مشکل برخوردند با این حال بسیاری ازشرکت‌ها حالا می‌خواهند که دولت حمایت اساسی از آنها کند.متأسفانه اولین موضوعی که همیشه از سوی مسئولان برای حمایت مطرح می شود پرداخت تسهیلات است. من به‌عنوان فردی که سال‌هاست در شرکت‌های مختلف کسب و کاری داشتم می‌خواهم که دولت موضوع کسب و کارها و اهمیت آن را بیشتر برای مردم و دستگاه‌ها توضیح دهد. متأسفانه برخی از وزارتخانه‌ها اعتقادی به کارهای شرکت‌های دانش بنیان و پارک‌های علم و فناوری ندارند.
کرونا هم تهدید بود هم فرصت
استارتاپ‌ها به‌علت کوچکی و نوآوری سریع معمولاً به‌طور مستقیم به مهارت افرادشان وابسته هستند، فاصله‌گیری اجتماعی، عدم تشکیل تیم‌های کاری، تغییر سیاست‌های مشتریان استارتاپ‌ها به‌علت وضعیت جدید اقتصادی آنها همگی موجب شده است که استارتاپ‌ها علاوه بربحران در ارائه محصول و درآمدزایی، در انجام فرآیندهای کاری و فرآیندهای تولیدی خود نیز دچار مشکل شوند. سعید دهقانی مدیر یک شرکت دانش بنیان در این باره می‌گوید: این مشکلات موجب می‌شود که مهارت افراد و مهارت‌های کل تیم دچارضعف و از هم گسیختگی شود که به آن آتروفی مهارت اطلاق شده است. حتی اگر همه شرایط قبل از ویروس کرونا مهیاشود، شرکت‌های خلاق دانش بنیان و استارتاپ‌ها به سختی می‌توانند مهارت‌های قبلی خود را بازیابند.
او تأکید می‌کند: در برخی از شرکت‌ها افراد تعدیل شده‌اند، برخی از فرآیند کسب تجربه و مهارت عقب مانده‌اند، برخی دیگر از پروژه‌ها به علت تغییر شرایط اقتصادی قابل ادامه دادن نیست و بایست جایگزین شوند و مهارت به‌دست آمده از بین می رود. اما اینکه در دوران بعد از بحران کرونا چه شرایطی پیش روی استارتاپ‌ها است می‌توان گفت که همچنانکه فرصت‌هایی از دست می‌روند به‌عنوان مثال بازار توریسم درمانی بزودی هموار نخواهد و گردشگری به کندی به مسیر اولیه خود برخواهد گشت. فرصت های جدیدی خلق می‌شود. به‌عنوان مثال با توجه به تجربه افراد در دورکاری و برگزاری جلسات آنلاین، خدمات مرتبط با زیرساخت‌های آنها فرصت‌های بهتری را در پیش رو دارد. همچنین رضا حسامی فرد هم که مدیر یک استارتاپ است درباره کسب وکار نوپا این چنین می‌گوید: هر استارتاپی تلاش می‌کندشرایط رشد پایداری برای خودش ایجاد کند. رشد پایدار یعنی کسب‌و‌کار، فهمیده است که چطور موفقیت خود را بسنجد و متوجه شده باشد چطور این موفقیت را به طور پایدار ادامه دهد. اگر از این منظر به بحران کرونا نگاه کنیم، شاید بهتر بتوان در مورد کمک‌هایی که می‌توان به کسب و کارهای نوپا داشت پرداخت.پیشنهاد اول ایجاد یک آگاهی وضعیتی یکسان در بدنه دولت است. یعنی تمام بخش‌های مختلف دولتی از بیمه و مالیات گرفته تا وزارتخانه‌های مختلف به درک یکسانی از شرایط برسند. احضار متعدد شرکت‌ها به بیمه یا مالیات، بستن دفاتر توسط شهرداری نمونه‌هایی از این واقعیت است که گویی بخش‌هایی از بدنه دولت در ایران دیگری زندگی می‌کنند و درکی از شرایط کسب و کارها ندارند.او پیشنهاد دیگری برای رشد و گسترش کسب و کارها در پسا کرونا دارد و می‌گوید: رهاسازی قوانین رگولاتوری و محدودیت‌های متعدد وفیلترینگ گسترده برای مدت بحران است. مسلماً این پیشنهاد در مورد بخش‌های مهمی مانند بهداشت و درمان نیست. به‌عنوان نمونه می‌توان به رفع فیلترینگ تلگرام اشاره کرد. چنین اقداماتی می‌تواند به کسب و کارها کمک کند که با دست باز به روش‌های خلاقانه‌تری فکر کنند و بتوانند کاهش جدی در هزینه‌های خود بدهند.
پیشنهاد دانشگاهیان به مراکز رشد
تعطیلی برخی از کسب و کارها، شرکت‌های نوپا، از جمله شرکت‌های مستقر در مراکز رشد و نوآوری، مورد توجه دانشگاهیان هم بوده است. آنها بر این باورند که عمده این مشکلات از دو زاویه قابل بررسی است. یکی آسیب‌های ناشی از محدودیت نقدینگی شرکت‌هاست که عدم وصول مطالبات معوقه یا کاهش فروش شرکت‌ها در شرایط بحران آنها را در پرداخت حقوق و مزایای نیروی انسانی بامشکل جدی مواجه کرده است و مسأله دیگر آسیب‌ها ناشی از محدودیت نیروی انسانی است. محمد فخارزاده، مدیر مرکزرشد پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف این موارد را تأیید می‌کند و می‌گوید: شرکت‌های نوپا غالباً نیروهای کمی دارند و سهم هر نیرو در پیشبرد اهداف و مأموریت‌های شرکت قابل توجه است. عدم امکان پیش‌بینی آینده در شرایط بحران، شرکت‌ها را به حفظ نیروی انسانی ترغیب می‌کند. از طرف دیگر به‌علت شرایط قرنطینه، یک شرکت نمی‌تواند از تمام منابع انسانی خود بهره برداری کند و با کاهش درآمد شرکت، پرداخت حقوق‌ها و مزایا به چالشی جدی بدل می‌شود.
او در این شرایط سه راهکار عمده به شرکت‌ها پیشنهاد می‌دهد: شرکت‌ها مدیریت نقدینگی داشته باشند یعنی با کاهش هزینه های غیر ضروری و حقوق‌ها، فروش برخی دارایی‌ها، استمهال بدهی‌ها و تقاضای وام‌های کم بهره می‌توان تاب‌آوری مالی شرکت را افزایش داد. موضوع دیگر مدیریت منابع انسانی است توجه به نیازهای روحی نیروها در شرایط بحران به وفاداری بیشتر آنها به سازمان می انجامد. حفظ ارتباط و گفت‌و‌گوی مستمر با نیروها و توضیح شرایط شرکت و تقاضای ارائه پیشنهاد از طرف آنها به تاب آوری نیروی انسانی منجر می‌شود.
فخارزاده به مدیریت ارتباط با مشتریان اشاره می‌کند و می‌گوید: در شرایط بحران مشتریان شرکت‌ها به خاطر عدم تحقق قراردادها که بعضاً از عهده شرکت خارج است متضرر می‌شوند. حفظ ارتباط با مشتریان، توضیح شرایط فعلی شرکت و راهکارهای اتخاذ شده در شرایط بحران، تأثیر زیادی بر افزایش اعتماد آنها دارد.
برش
تسهیلات کم بهره برای کسب و کارها
برخی از شرکت‌های دانش بنیان در این روزهای کرونایی در سه حوزه پیشگیری، تشخیص و درمان ویروس کرونا بسیار موفق بودند. آنطور که رئیس توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌گوید: در همان روزهای اول کادر درمان نیاز به کیت‌های تشخیصی داشت برخی ازشرکت‌ها در این زمینه ورود کردند از اواسط اسفندماه این کیت‌های تشخیصی وارد آزمایشگاه‌ها شد و حالا روزانه صد هزار کیت تشخیصی تولیدمی‌کنیم. برخی‌ها گفتند که این کیت‌ها پاسخگوی تشخیص این بیماری نیست اما شرکت‌هایی که این کیت‌های را تولید کردند توانستند تأییدیه لازم را از وزارت بهداشت وسازمان غذا و دارو به‌دست آورند. استانداردهای بهداشتی و درمانی کشور در این زمینه بسیار سختگیرانه و به روزاست. شرکت‌ها وقتی این کیت‌ها را تولید کردند چندین مرحله را برای گرفتن استانداردهای لازم طی کردند. اسماعیل قادری فر، به تحریم‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در شرایط سخت تحریم‌ها هستیم و مشکلات ما در زمینه درمان بیماران بسیار زیاد بود. موضوع را با شرکت‌های دانش بنیان در میان گذاشتیم و آنها شروع به ساخت دستگاه تنفس مصنوعی کردند. هم‌اکنون در ماه بیش از ٩٠٠ دستگاه تنفس مصنوعی پیشرفته تولید می‌کنیم. این دستگاه‌ها استانداردهای لازم وزارت بهداشت را دارند. درحقیقت می‌خواهم بگویم این دوران برای بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان دوران رکود نبود و بسیاری از شرکت‌ها از این فرصت استفاده کردند و البته بودند شرکت‌هایی که دچار مشکلات بسیاری هم شدند. او می‌گوید: برخی از مراکز نوآوری ما به خاطر رعایت پروتکل‌های بهداشتی تعطیل یا نیمه تعطیل شده‌اند . ما در نظر داریم تا از آنهاحمایت کنیم تسهیلات کم بهره برای استارتاپ‌ها در نظر گرفته‌ایم همچنین اجاره بهای شرکت‌ها بخشوده خواهد شد، صندوق نوآوری شکوفایی با هماهنگی با دیگر دستگاه‌های اجرایی کشور مصوب کرد که از شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین شرکت‌های فناور، خلاق، استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌های فعال در اکوسیستم فناوری و نوآوری حمایت کند.